Бағзыдан жеткен бауырластық

Таяуда Мақтымқұлы мәдениет паркінде күйші Құрманғазы Сағырбайұлына ескерткіш орнатылды. Алдағы уақытта Ашхабадта арнайы гүлзарға ақын Абай ескерткішін тұрғызу жоспарланған. Ал Қазақстан астанасында түрікмен ақыны Мақтымқұлы Пырағы ескерткіші бой көтереді. Енді, міне, ел астанасында Қазақстан Республикасындағы Түрікменстанның мәдениет күндері басталып отыр.

Мәдени іс-шаралардың шы­мылдығы Түрікменстан кино күндерімен ашылды. Күні кеше ғана «Kinopark 7 IMAX Keruen» кинотеатрында режиссер Арслан Еуебердиевтің «Истарян» көр­кем фильмінің көрсетілімі өтті. Кинокартина түрікмен халқы­ның ұлы шайыры Мақтымқұлы Пырағының «Ат исларин» шығармасына негізделген. ХХ ғасырдың 30-40 жылдарында және Мақтымқұлы Пырағының өмірін­дегі XVII-XVIII ғасырлардағы тиісті оқиғалар, әсіресе осы уақытқа дейін зерттелген, құпия болып қалған ақынның шығармаларының мағынасын ашу – көркем фильмде нақты сипатталған. Яғни ақынның құпияға толы шығармалары терең түсіндіріледі.

Түрікменстан кино күндері­нің ашылуына екі елдің мем­лекет және қоғам қайраткерле­рі, шығармашылық және ғылы­ми орта, зиялы қауым өкілдері қатысты.

Сондай-ақ Ұлттық акаде­мия­лық кітапха­нада Түрік­мен­­стан Президенті Сер­дар Бер­дімұхамедовтің «Änew – müňýyllyklardan gözbaş alýan medeniýet» («Әнеу – мыңжыл­дық мәдениеттің мә­йегі») атты ­кіта­бының таныстырылымы өтті. Әнеу – бағзыдан жеткен түрікмен шаһары. Түпкі мағынасы «жаңа су» екен.

Тұсаукесер Түрікменстанның Астанадағы мәдениет күндері аясында Қазақстандағы Түрік­мен­стан елшілігімен бірлесіп ұйым­дастырылып отыр.

Халықаралық Түркі мәдение­ті ұйы­мы (ТҮРКСОЙ) 2024 жыл­ды «Түркі әле­мінің ұлы ақыны және ойшылы – Мақтымқұлы Пырағы жылы» және ежелгі Түрікмен қаласы Әнеу – Түркі әлемінің 2024 жылға арналған мәдени астанасы деп жариялаған еді.

Жаңа кітап та осыған атаулы жылға орай жазылып отыр. Түрікменстан Пре­зидентінің ең­бегі түрікмен халқының бай мә­дени-тарихи мұрасын жаң­ғыр­ту, оны әлемде кеңінен наси­хат­тау жөніндегі саясатты іске асы­руға ықпал етері сөзсіз. Сон­дай-ақ түрлі елдердің тарих­шы­лары, археологтері ара­сын­дағы халықаралық бай­ла­­ныстарды да­мы­туға, Түрік­мен­стан аумағын­да бірлес­кен археологиялық және этногра­фия­лық экспедициялар ұйымдас­тыруға да ықпалдасады.

Алқалы жиынды тізгіндеген академик, Парламент Сенатының депутаты Дархан Қыдырәлі тарихтар көмбе­сіне айналған Әнеу қаласының ежелгі маңызынан сөз тарқатты.

«Биыл – Түрікменстан үшін ерекше жыл. Яғни барша түркі халықтары үшін де айтулы жыл. Түрікмен халқының ұлы перзенті, түркі әлемінің ойшыл ақыны ­Мақ­тымқұлы Пырағының 300 жыл­­­дық мерейтойы ЮНЕСКО ­кө­лемін­де тойланып жа­тыр. Тү­рік­­мен­стан төрінде адам­зат­тың ақыл-ойы­ның заңғар биі­гіне 60 метр­­лік алып ескерт­кіш қойылды. Ең­бектері түрлі тіл­дерге аударылып, басылып жатыр. Мыңдаған жыл­­дан бері адамзат тарихымен бір­ге жасап келе жатқан ежелгі Әнеу қала­сының 2024 жылы Түркі әлемінің астанасы атануы да айтулы оқиға. Шумер заманынан тамыр тартатын қала туралы Мастон сынды әйгілі археологтер дәйекті зерттеулер қалдырған. Ашхабадта Әнеу қаласының 2024 жылғы түркі әлемінің мәдени астанасы болып жариялануына байланыс­ты іс-шаралар тізбегі жалғасып жатыр. Бұл басқосу да екі елдегі әріптестікті одан әрі нығайтады. Әлемдік деңгейдегі тұлға Мақ­тым­құлының үш ғасырлық мерейтойы – түгел түркі жұртына ортақ той», деді академик.

Түрікменстан Мәдениет ми­нистрінің орынбасары Нұрсахет Ширимов екі ел арасындағы берік қарым-қатынастардың тарихына тоқталды.

«Біздің елдерімізді ежелден жан-жақты көмек пен қолдауға негізделген екі­жақты берік қа­рым-қатынастар бай­ла­нысты­рып келеді. 24 маусым­да Түрік­менстанның Мәдениет күндері аясын­да Арслан Еуебердиевтің «Иста­рян» көркем фильмі көр­сетілді. Түрік­мен­станның мә­де­ниет күндері қазақстан­дық­­тар­ға түрікмен халқының дәстүр­лі құндылықтарын, оның бай әдеби, музы­калық және көр­кем мұрасын жақсы­рақ түсі­нуге көмектеседі деп сене­мін. Түр­ікмен мәдениетінің танымал болуына зор үлес қосқан біз­дің құр­метті Президентіміз Сердар Бердімұха­медовтің кітабы болды, оны Ұлттық академиялық кітапха­наның директорына ұсын­ғым келеді», деді вице-министр.

Жиын барысында сөз алған Түрік­менстанның Қазақстанда­ғы Төтенше және өкілетті елшісі Батыр Режепов жаңа кітаптың рухани маңызын атап өтіп, іс-шараны ұйымдастыруға қолдау көрсеткендерге алғыс білдірді.

«Әнеу – мыңжылдық мәде­ниет­тің мәйегі» кітабы үш тілде – түрікмен, орыс және ағыл­шын тілдерінде жарық көрді. Болашақ­та Түркі академиясы­мен бірлесіп бұл кітапты қазақ тіліне аударуды жоспарлап отыр­мыз. Пре­зидент кітапты жа­зу­ға түрікмен халқы­ның ұлт­ көшбасшысы, Аркадаг Гур­бан­гулы Бердімұхамедовтің тарихи дереккөздерден жинаған материал­дары көмектескенін атап өтті. Құнды еңбек Әнеу қала­сы­­ның көне тарихына арнал­­ған, же­ке­леген тарауларда бүгінгі күн­ге дейін сақтал­ған археология­лық олжа­лар мен біре­гей сәулет ес­керткіш­тері баян­­да­лады. Кітап әлемнің ең көрнекті зерт­теу­ші­лерінің көп­теген ғылыми экс­­педи­ция­ларының нәтижесінде алын­­ған деректерге толы. Жаңа еңбек ­түр­ік­мен халқының тарихы, оның мәдени құндылықтары мен рухани мұрасы туралы тұтас түсі­нік қалыптастыратын компо­зициялық үйлесімділігімен ерек­ше­ленеді», деді елші.

Сондай-ақ жиын барысында филология ғылымдарының док­торы, про­фессор Әділ Ахметов, ­академик, ҰҒА академигі Уәлихан ­Қали­жа­нов, басқа да зиялы қауым өкілдері сөз алып, түркі дүние­сіне ортақ әдеби құндылықтарға тоқталды.

Іс-шара аясында түрікмен клас­си­гі­нің 300 жылдығына ар­нал­ған кітап-иллюстрациялық көр­месі ұйымдас­ты­рылды. Түрік­менстанның Астанадағы мәде­­ниет күндеріне арнайы келген қонақ­тар да өнер көрсетті.

Іс-шараға дипломатиялық корпус өкілдері, Қазақстан мен Түрікменстанның көрнекті ға­лым­дары мен жазушылары, Мақтымқұлы Пырағы шығарма­шылы­ғына қызығушы оқыр­ман­дар қатысты.

Сонымен қатар Қалибек Қуа­­нышбаев атындағы Қазақ ұлт­­тық музыкалық драма театр­ фо­йе­сінде Түрікменстанның ха­лық­­тық-қолданбалы өнер және музей құн­­дылықтары көрмесі­нің ашы­лу салтанаты өтті. Айта кете­йік, аталған көрме көркем кескін­де­­­ме, мүсіндеме, графика, сән және қолданбалы өнер салала­рын­ қам­ти­тын, ұлттық дү­ние­таным­ға негіз­делген көркем­өнер­ді наси­хаттау, дәріптеуді мақ­сат ете­ді. Көрмеде түрікмен өнері мен мә­дениеті­нің жаңа көрі­нісі, заманауи туын­дылары ұсы­нылды.

Сондай-ақ осы кеште Тү­рік­­менстан өнер шебер­ле­рі­нің қатысуымен Қазақ­стан Рес­публикасындағы Түрік­мен­стан­ның мәдениет күндерінің салтанатты ашылуына орай Гала-концерт өтті. Айтулы кешке екі елдің вице-министрлері, елшілер мен өнер ұжымдары қатысты.

Сахнаға шыққан Түрікмен­стан Республикасының халық әр­тіс­тері, Түрікменстанның еңбек сіңірген қайраткерлері, рес­пуб­ликалық және халық­­ара­лық байқаулардың жеңім­паз­дары, басқа да өнер жұлдыздары та­ны­­мал эстрадалық әндер мен ха­лық композиторларының шы­ғар­маларын нақышына келтіре орындады.

24-27 маусым күндері өте­тін Түрік­менстанның мәдениет күндері аясында өзге де мәде­ни іс-шаралар жоспарланған. Атап айтсақ, бүгін «Kinopark 7 IMAX Keruen» кинотеатрында режиссер Хеким Алавовтың «Қызыл алма» көркем фильмі ұсынылады. Одан бөлек, осы кеште Қалибек Қуанышбаев атын­дағы Қазақ ұлттық музыкалық драма театр фойесінде Түрік­менстан ұлттық киім­дерінің сән көрсетілі­мі өтеді. Сондай-ақ аталған театр­да «Данышпан» моно-қойылы­мы сахналанады. Ал 27 маусымда Қ.Қуанышбаев атындағы Қазақ ұлттық музы­ка­лық драма театрын­да Қазақ­стан Республикасын­да­ғы Түрік­менстанның мәдениет күндері­нің жабылу салтанаты ­аясында екі ­ел өнер шеберлері­нің Гала-кон­церті болады.