Қаулыда бар, қалада жоқ

Бірақ Оңтүстіктің тумасы, үлкен ойшыл, ұлтымыздың мақтанышына айналған Асқар Сүлейменов атындағы көше қалалық мәслихат шешімімен заң­ды түрде ресімделсе де, қаулыда бар болғанымен, қалада жоқ болып шықты. Сол кезде Шымкенттің ірге­сіндегі «Самал-1» шағын ауданы жаңа­дан бой көтеріп, көшелер сап тү­зеп жатқанда әкімшіліктен келген қызметкер көше комитетінің төрағасына көшелердің сызбасын көрсетеді. Ол көшелердің ішінде Асқар Сүлейменовтің де аты-жөні бар болатын. Сызбада көрсетілген көшелерге есім беріліп, соңынан іздеп келгендер ие болып, ен тағып, меншіктеп алады. Ал соңынан іздеушісі келмеген Асқар Сүлейменов атындағы көшені басқа адам иеленді ме, із-түзсіз жоқ болып кетеді. Жаңадан үйлер тұрғызылып, көшелер үлкейіп, көріктенеді. Міне, осылайша, Шымқаладағы көшеге Асқар Сүлейменовтің есімі берілмей қалады. Бір ауылда өсіп, соңынан Алматыға келіп, әңгімесін тыңдаған қаламгер ағаның атындағы көшенің айдың-күннің аманында жоғалып кеткеніне әлі күнге сенер емес­пін. Шымкентте есімі берілуге тиіс кө­ше­нің дерегін білу мақсатында іздеу салып, Оңтүстік Қазақстан облыстық Тілдерді дамыту басқармасы ономастика комиссиясындағыларға сұрау салғанымда, олар нақтылы де­рек айтпастан Шымкент қалалық әкім­дігіне сілтеп жіберді. Шым­кент қалалық әкімдігі ұйымдастыру-инс­­пекциялық бөлімінің бас инс­пекторына: «Шымкентте Асқар Сүлей­менов атындағы көше бар ма?» деп сұрағанымда: «Бар шығар, мен қай­дан білейін? Оны Абай ауда­ны­ның әкімдігінен сұрау керек!», деп шығарып салды. «Абай ауданының әкімдігі Шымкентте жоқ көшені қайдан тауып берсін?» деген оймен жоғарыдағылар төменге сілтеп, бостан-босқа сандалғанымды сезген едім.

Шымкентте атасының атын – ауыл­ға, көкесінің атын – көшеге бере салу қиын шаруа емес. Ол үшін қалалық мәслихат сессиясының арнайы шешімінің де қажеті жоқ. Көше тұрғындары бас қосып, бір әулеттің атасының атын қоя салады. Бұрынғы министр, әскери шенді генерал, лауазымды қызмет атқарғандардың, екі адамның атымен аталатын көшелерді кезіктіруге болады. Бұрын-соңды аты-жөні беймәлім жандардың атындағы көшелер де жиі кезігеді. Осы ізденудің нәтижесі туралы «Шымқалада Асқар Сүлейменов көшесін таппай қайттық» атты мақа­лам «Қазақ әдебиеті» газетінде (2010 жылы 30 маусым) және «Алматы ақ­шамы» газетінде 2010 жылы 10 маусым) жарық көргенімен, бұл мәселеге селт еткен жан болмады.

2012 жылы «Шымкент қаласының күні» құрметіне республика жур­налистерінің басын қосқан баспасөз турына арнайы шақырумен қатыстым. Бәйдібек баба ескерткішінен басталған саяхатымыз шаһардың «Демалыс аймағы», «Шәмші әлемі» аллеясы, «Тәуелсіздік саябағы», өзге де қала­ның көрікті жерлерін аралап, кеш­кілікте қала әкімі Қайрат Молда­сейітов журналистерге қонақасын берді. Қала әкімімен қатар отырып қалғанда, «қаулыда бар, қалада жоқ» Асқар Сүлейменов көшесі тура­лы сөз қозғадым. Қала әкімі ұялы телефонымен қызметкерлеріне қоңырау шалып, сұрау салып, дерегін анықтамақ болғанымен, мардымды ештеңе шығара алмады. Бұл әңгіме­ні естіген сол кездегі қала әкімінің орынбасары Баһадүр Нарымбетов те ұялы телефонымен тиісті орын­дарға қоңырау шалып, сөйлесіп болып: «Аға, Шымкентте Асқар Сүлейменов­тің көшесі бар. Ертең сізді сол кө­шеге ертіп барамын!», деді сенімді түр­де. «Ендеше, жақсы болар еді!» деп ­қуа­нып қалдым. Бірақ Баһадүр мырзамен ертеңіне де жолығып жүріп, кешегі әңгіме туралы тым-тырыс қалғанынан Асқар Сүлейменов­тің кіндік қаны тамған өңірде «қаулыда бар, қалада жоқ» көшенің тағдыры қиын екенін сездім.

1998 жылы Шымкент қалалық мәс­лихаты сессиясында шешім қабыл­данғанда халық қалаулылары арасында ұлт зиялыларының еліне сіңірген еңбегі мен қадір-қасиетін бағалай білетін жандар баршылық еді. Уақыт өткен сайын қатыгезденіп кеткен қоғамда асылы қайсы, жасығы қайсы, адамның қадір-қасиетін таразылай бермейтін тарпаң мінезді кезеңге келіп жеттік. Басы жақсы басталып, соңы құрдымға кеткен Шымқала­дағы Асқар Сүлейменов көшесін сарсылып іздеумен жүргенде, қариялық жасқа да келдім. Кезінде жазуын жаздым, айтуын айттым, орын алған әділетсіздік туралы қоғамның назарын аудардым, біреудің жағасына жармаса алмайсың, басқа қолдан не келеді?

Жуырда Асекеңе берілуге тиіс көше есіме түсіп, күні кеше шілде айының басында Шымкент қалалық әкімдігі ономастика бөліміне қоңырау шалдым. Ономастика бөлімінің басшысы Толғанай Әкімқызы мардымды жа­уап бере алмастан Тұран ауданы әкім­дігі әлеуметтік мәселелер бөлімі­нің меңгерушісі Ақмарал деген қызға сілтеді. «Ақмарал қарағым, Асқар Сүлейменов ұстазым еді, өмірден өткенде алғашқы «Асқаршың» атты кітабымды жазған едім. Сол ұстазымның «Самалдан» берілуге тиіс көшесін екі-үш рет іздеп барып таппай қайттым. Мүмкін ол кісінің атындағы көше Шымкенттің басқа жерінде шығар?» деген сауалыма ол да тиянақты жауап берместен: «2ГИС» деген картадан іздеп көрі­ңіз!», деді. «Қарағым-ау, қаулы мен картада бар, қалада жоқ көшені қалай табамын, мені әбден сарсылттыңдар ғой?», дедім салым суға кетіп. «Асқар Сүлейменов атындағы көше» деген тақтайша ілініп, үйлердің нөмірі жазылған көшемен алшаң басып жүрсем деген арманым тағы да алыс­тап кетті.

Иә, қызметке кейіннен келген жас­тардан не талап етуге болады? Сол кезден бері арықтан талай су ақ­ты, қала әкімдері бірінен соң бірі ауысып кетіп жатыр. Тек бір кездері Асқар Сүлейменов көшесіне ертіп бар­мақ болған қала әкімінің орынба­сары Баһадүр Нарымбетов мырза қа­ла­лық мәслихат сессиясында қабыл­данған шешімдердің орын­далуын қадағалайтын халық сайла­ған қалалық мәслихат хатшысы болып отыр.

Ойшыл қаламгер Асқар Сүлей­меновтің пендешіліктен жоғары әлем­дік өшпес рухы көше атын қажет етпес те шығар. Дегенмен туған өлке­сіндегі жауапты орында отырған аза­маттардың бір-біріне сілтеуі, нақты айта алмауы жігеріңді құм қылады екен. Жаңа әкім бұрынғылардың дүдәмал шешімін қайта қарауға тапсырма береді деп үміттенемін.

Өтеш ҚЫРҒЫЗБАЕВ,Қазақстанның құрметті журналисі