Мемлекет басшысының жыл сайынғы халыққа Жолдауы – оның Ата заңда бекітілген конституциялық міндеті ғана емес, ол – мемлекеттік саясатты қалыптастырудағы ең маңызды институт. Қоғам өмірінің көптеген саласына қатысты сөз қозғалған биылғы құжаттың да көтерер жүгі мол. Қазіргі таңда бүкіл ел көлемінде Жолдауда айтылған келелі ойларды талқылау басқосулары өтіп жатыр.
Жүзге жуық бастама айтылды
Сондай іргелі жиынның бірі – Президенттің іс басқармасының Президенттік орталығында ұйымдастырылған басқосуда еліміздің әлеуметтік-саяси және экономикалық дамуының өзекті мәселелері бойынша биылғы басты саяси құжаттың негізгі ережелеріне сараптамалық талдау жасалды. Оған Парламент депутаттары, отандық және шетелдік сарапшылар, ғылыми қауымдастық пен азаматтық қоғам өкілдері, т.б. қатысты.
Орталық директоры Бақытжан Темірболат Президенттің биылғы халыққа Жолдауында нақты жаңалықтар қамтылғанын, олардың жүзеге асырылуы институционалдық реформалардың келесі кезеңіне негіз болатынын айтты. «Мемлекет басшысы өз Жолдауында стратегиялық міндеттердің тізбесін айқындады. Оларды шешу «Әділетті Қазақстан» идеологиялық тұжырымдамасын нақты мазмұнмен толықтыруды жалғастыруға мүмкіндік береді. Мамандардың айтуынша, Жолдауда жүзге жуық түрлі бастама мен тапсырма қамтылған. Президент азаматтардың өмір сүру сапасын жақсартуға бағытталған жүйелі экономикалық реформаларға басты назар аударды», деді ол.
Жұмысшы мамандықтарының беделі артуға тиіс
Мәжіліс депутаты Ажар Сағындықова дәстүрге сай қыркүйектің басында, жаңа саяси кезеңнің бастауында жасалған Президент Жолдауы елдің алдағы дамуының басым бағыттарын айқындағанын айтты. «Саяси құжатта көптеген бағыттар бойынша атқарылатын міндеттер алға қойылды. Соның ішінен өзіме жақын бағыттар туралы айтар болсам, ең алдымен келесі жылдың «Жұмысшы мамандықтары жылы» болып жарияланғанымен бәріңізді құттықтағым келеді. Соңғы жылдарда алдымыздан шыққан түрлі түйткілдер бізде қарапайым жұмысшылардың тапшылығын көрсетіп берді. Бұл олқылықтың шешімін табу жолында бүкіл ел болып жастарымыздың болашақ мамандықтарын дұрыс таңдауына ықпал етуіміз керек. Бұл мамандықтар жастар тарапынан қызығушылық танытатын деңгейге жетуге тиіс», деді ол.
Сондай-ақ Ажар Сағындықова Жолдауда білім саласына көп көңіл аударылғанын тілге тиек етті. Оның айтуынша, біздің елімізде білім беру деңгейі әрдайым жоғары болған. Бұған талантты оқушы жастарымыздың түрлі халықаралық жарыстардан жүлделі орын алып жүргені дәлел. «Соңғы жылдары Президентіміздің білім саласын жақсартуға, мұғалімдерді әлеуметтік қолдауға жіті көңіл бөліп жүргені қуантады. «Жайлы мектеп» жобасымен заманауи талаптың бәріне жауап беретін білім ошақтарының ашыла бастауы – бұл сөзіміздің айғағы. Енді балаларымыз сапалы білім алып қоймай, оны одан әрі дамытуға да мүмкіндік алмақ. Олардан ертеңгі күні елге қажетті білікті мамандар шығатынына сенім мол», деді Мәжіліс депутаты.
А.Сағындықова Жолдауда айтылған еліміздің одан әрі әлеуметтік-экономикалық дамуына, ақша-несие және салық-бюджет саясатының арасындағы теңгерімсіздікті жоюға, инвестициялық ахуал мен бизнесті жүргізу жағдайларын жақсартуға, өнеркәсіптік әлеуетті толық ашуға бағытталған бірқатар бастамаларға да кеңінен тоқталды. Елдің кадрлық әлеуетін арттыру, ұлт денсаулығын нығайту және азаматтарды әлеуметтік қолдау жүйесін қайта іске қосу бойынша кешенді шараларды жүзеге асыру мәселелерін тілге тиек етті.
Қырғызстан үшін де маңызы зор
Жиынға қатысқан Қырғыз Республикасының еліміздегі Төтенше және өкілетті елшісі Дастан Дюшекеев талқыланып отырған тақырыптың тек Қазақстан ғана емес, бүкіл Орталық Азия, соның ішінде Қырғызстан үшін де маңызы зор екенін жеткізді. «Біз де Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың жыл сайынғы Жолдауын үлкен ықыласпен тыңдадық. Мемлекет басшысы заң мен тәртіп сақталмай, азаматтардың құқы мен бостандықтары тиісті дәрежеде қорғалмай, әділетті әрі өзара сенімге негізделген қоғам құру мүмкін емес екенін айтты. Қырғызстан бауырлас елдің құқықтық тәртіпті нығайту, сыбайлас жемқорлықпен күрес секілді маңызды бастамаларының бәрін қолдайды. Қасым-Жомарт Тоқаев елдің тұрақты экономикалық дамуын қамтамасыз етуді, азаматтардың жан-жақты жасампаздығын ашуды және халықтың әл-ауқатын көтеруді мемлекеттің басты міндеті деп атады. Бұл Жолдауда айтылған бастамалар мен идеялардың басым бөлігі Қырғыз Республикасының президенті Садыр Жапаровтың басшылығымен жүргізіліп жатқан жұмыстармен сәйкес келеді. Бұл екі мемлекеттің осы салаларда бір-бірімен тәжірибе алмасып, ортақ мақсат жолында тізе қосуына негіз болады», деді ол.
Президент жүктеген бес міндет
Парламентаризм институтының атқарушы директоры Алмас Қанатов Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың Парламенттің қазіргі сессиясында жаңа заңнамаларды тиянақты да толыққанды талқылап, қабылдау керек екенін тапсырғанын жеткізді. «Біріншіден, экономикалық белсенділікті ынталандыру және финтех секторын одан әрі серпінді дамыту бойынша ағымдағы міндеттерге жауап беретін банктер туралы жаңа заң. 1995 жылғы «Банктер және банк қызметі туралы» қолданыстағы заң мүлде басқа жағдайда қабылданды. Екіншіден, жаңа Салық кодексі бұрыннан бар жүйені қайта іске қосуға арналған. Ережелерді әртүрлі түсіндіру мүмкіндігін болдырмау үшін кодексті оңайлату және оның ережелерін барлық экономикалық белсенді азаматтарға түсінікті ету өте маңызды», деді ол.
А.Қанатов Президенттің Парламентке жүктеген міндеттерінің үшіншісі – биыл мамыр айында Мемлекет басшысы қол қойған «Экономиканы либерализациялау шаралары туралы» Жарлықтың жалғасы ретінде мемлекеттік кәсіпорындарды қаржыландырудың мақсаттары, функциялары, түрлері мен әдістерін және оларды басқарудың өзге де аспектілерін заң жүзінде реттеу қажет екенін айтты.
«Төртіншіден, қайтарылған мүліктің заңсыздығын мойындамай-ақ шарт жасасу мүмкіндігін заңмен бекіту. Бұл құқықтық идеялар заңсыз иемденілген мүлікті мемлекетке қайтару бойынша заңнамалық актілер пакетін жалғастыруға бағытталған. Мәжіліс қабылдаған және Сенат бекіткен «Заңсыз иемденілген активтерді қайтару туралы» заң мен басқа да заңдардың бүкіл пакеті Конституциялық сот тарапынан Конституцияға сай деп танылғанын еске салғым келеді. Бесіншіден, елімізде жасанды интеллектті қолдану мен цифрлық технологияны дамытуды заң жүзінде рәсімдеу қажет», деді ол. Бұл айтылған міндеттердің бәрі заң үстемдігін қамтамасыз етіп, халықтың мемлекеттік аппаратқа деген сенімін арттырары сөзсіз.
Ғылым және жоғары білім министрлігі Мемлекет тарихы институтының директоры Нұрбек Пұсырмановтың айтуынша, Президенттің Жолдауын ең кемі алдағы бір жыл көлемінде мемлекеттік институттар акцент беретін жоспар әрі бағдар деуге болады. Осыған байланысты Жолдауға қызығушылық әрдайым жоғары.
«Бұл Жолдау Парламент сессиясының ашылуында жасалғандықтан Президент сөзінің кіріспесін соған арнады. Ол Парламент жұмысына жоғары баға берді. Жолдаудың мәтініндегі сөйлемдердің құрылымы мен Мемлекет басшысының сөз ырғағы бұл ризашылықтың дипломатиялық тұрғыдан емес, депутаттардың жұмысына көңілі толғандықтан шынайы айтылғандығын аңғартты.
Одан кейін Президент соңғы 5 жылда жасалған жұмыстар туралы қысқаша есеп беріп, біртіндеп шешілуге тиіс мәселелерге тоқталды. Президент айтқан келешегі зор істердің ең ұзақ мерзімі – 2029 жыл. Сондықтан Жолдау хронологиясы 2019-2029 жылдар аралығын қамтиды. Мұның астары да көп нәрсені білдіреді», деді ол.
Н.Пұсырманов Президент сөзінің мазмұны абстрактілі идеяларға, қоғамдық сананы манипуляциялауға бағытталған уәделерге емес, практикалық кеңістікке, яғни шешілуге тиіс мәселелерге топтасқанын еске салды. Ал Жолдаудың экономикалық бөлімінде макроэкономикалық жобаларды іске асыру туралы тапсырмаларға қарағанда экономикадағы тромбтардың терапиясына акцент берілген.
«Президент атқарушы билік шешуге тиіс мәселелерді тоғыз тармақпен көрсетіп, әрбірінде Парламент депутаттарына да тоқталып өтті. Бұл бір жағынан проблемаларды шешуде заң шығарушы және атқарушы билік жұмылуы керек дегенді білдірсе, екінші жағынан депутаттарға Үкімет жұмысын қадағалауда белсенді болуға шақырумен байланысты. Жолдауда келелі ұсыныстар айтылып, сол жерде оны іске асыруда ескерілуге тиіс тәуекелдер де көрсетілді» деген ол құжат мәтінінде экономикалық дамуға басымдық берілгенімен, «дағдарыс» сөзі кездеспегенін, ал «инфляция» деген сөз бір-ақ рет «қарқыны баяулады» деген контекстте айтылғанын атап өтті.
Оның айтуынша, Жолдаудың астарынан прагматикалық идеология байқалады. Ол еліміз дұрыс бағытта келе жатыр, оның болашағын жарқын ету өз қолымызда, әр мемлекеттік институт, бизнес пен азаматтық қоғам өз деңгейінде сапалы жұмыс атқарған жағдайда көздеген нәтижеге жетеміз дегенге саяды.
Жиын барысында аталған спикерлерден бөлек, Қазақстан стратегиялық зерттеулер институты Экономикалық саясатты талдау бөлімінің бас ғылыми қызметкері Айгүл Көшербаева, «Бірыңғай «Жас ұлан» балалар мен жасөспірімдер ұйымы» ҚБ төрағасы Динара Сәдуақасова, Еуразиялық интеграция институтының Ғылыми-теориялық талдау және әдістемелік қамтамасыз ету бөлімінің меңгерушісі Арман Ешмұратов және Президенттік орталықтың ғылыми қызметкері Мариан Әбішева баяндама жасады.
Дөңгелек үстелдегі талқылау нәтижелері бойынша материалдардың электрондық жинағы дайындалады. Оны әрі қарай жұмыс істеу үшін уәкілетті мемлекеттік органдарға беру жоспарланып отыр.