Кеше Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Астана қаласының айналасындағы орманды алқапты аралап, ондағы жасыл желек белдеуін құру жұмыстарымен танысты. Жұмыс сапары барысында Мемлекет басшысы БАҚ өкілдерімен баспасөз брифингін өткізіп, жасыл белдеу туралы әңгімеледі.
Мен Астана төңірегіндегі жасанды орманды жыл сайын аралаймын. Аралаған сайын көңілім қуанышқа толады. Биылдың өзінде мұнда 71 мың гектар жерге жасыл желек егілді. Қаланың ішінде егіліп жатқандары өз алдына. “Жасыл ел” деген бастамамен бүкіл Қазақстанда “Жасыл ел” қозғалысы мүшелері, жастар жыл сайын 51 мың гектар аумаққа ағаш отырғызады. Біз келер ұрпаққа жасыл орманға оранған әдемі ел қалдыруымыз керек. Тәуелсіздігімізді орнаттық, мемлекетті нығайтып жатырмыз. Қазақстанды әлемге таныттық. Енді өзімізге, халыққа жайлы, таза, ауасы денсаулыққа шипасын тигізетін Қазақстан жасауымыз керек. Бұл мақсаттағы жұмысымызды ең бірінші, міне, елордамыз Астанадан бастап отырмыз. Осы орайда жыл сайын 5 мың гектардан ағаш егіліп отыратынынан барлығымыз хабардармыз. Ендігі мақсат – Астанадан Бурабайға қарай, ондағы орманды жасанды орманға әкеліп қосып, біртұтас ету. Сонда Бурабай мен Астана арасындағы өңір орманды алқапқа айналады. Орман болғаннан кейін, оның ішінде неше түрлі аң-құстар мен жәндіктер болуы тиіс. Мысалы, қоян, елік деген сияқты. Биылдан бастап орман ішіне қырғауыл және тағы да басқа құс түрлерін жіберіп жатырмыз. Болашақта гүл егуіміз керек, өйткені, гүл егілсе ара болады. Қарап тұрсақ, флора мен фауна бірге жүретін нәрсе. Бірі болса, екіншісі өздігінен пайда болады. Жаңа жасанды орман Астананың ауа райын өзгертті. Аса ыстық та болмайды, бұрынғыдай тым суық та емес. Оттегінің молаюы денсаулықты нығайтады. Бұл – өте қуанышты жағдай. Бүкіл Қазақстандағы қалалар, ауылдық жерлер жасыл желек егумен шұғылдануы керек. Қазақстанның 20 жылдығына қарай таза облыс, таза аудан, таза ауыл – көгалданған өлкеге айналады деп отырмыз. Сондықтан бұл бастамамызды ел халқы қолдауы қажет, деді Елбасы.
Мемлекет басшысы Астана төңірегін орманды алқапқа айналдыру жөнінде алдымен осы сала мамандарымен ой бөліскендігін атап өтті. Олардың сор дала екендігін алға тартып, ештеңе өспейді деген болжамдарын да айта кетті. Алайда, ғалымдардың көмегімен сәйкес ағаштарды аудандастыра отырып, әлемде осыған ұқсас жерлер іздестірілгенін, осылайша, Астана маңайы орманды алқапқа айналдырылғанын көлденең тартты.
Өткен жылы Президент Нұрсұлтан Назарбаев жұмыс бабымен Ауыл шаруашылығы министрлігінде болғанында Шортанды кенті ауданында ағаш отырғызу жұмыстарын кеңейтуді тапсырған-тын. Тапсырманың орындалуы барысында аталмыш аймақтағы 2,8 мың гектар жерге іздестіру жұмыстары жүргізіліп, нәтижесінде орман өсіруге жарамды 303 гектар жер анықталған. Оған қоса, биылғы жылы қосымша орман екпелерін дайындайтын кәсіпорындар құрылып, олардың алдына алдағы жылдарда 1 479 гектар алқапты жасыл желекке бөлеу жоспары қойылып отыр. Қолда бар деректерге сүйенсек, ағымдағы жылдың өзінде Астана маңайында 5 000 гектар жерге ағаш және тал егу жұмыстары жүргізілген көрінеді.
2009 жылы Астананың жасыл аймағында орманды алқап жасау жұмыстары жүргізілген болатын. Нәтижесінде, ғарыштан түсірілген суреттерді негізге ала отырып, мұнда орман шаруашылығын ұстау және одан әрі дамыту жөніндегі іс-шараларды қамтитын жаңа жоба әзірленді.
Астананың жасыл белдеуінде отырғызылатын көшеттерді дайындап, тұқым өсіретін “Ақ қайың” тұқымбағы жұмыс жасауда. Онда жыл сайын 9 млн.-ға жуық қарағай, балқарағай, қайың, шегіршін, жиде, терек, алма, тал секілді ағаштардың 26 түрі өсіріледі. Тұқымбақ көлемі 110 гектар, ал оның коллекциясында ағаш пен бұтаның 70 түрі зерттеуден өткізілуде. Қосымша көшет тұқымдарын алу мақсатында Шортанды орман шаруашылығында көлемі 69 гектарды алып жатқан “Дамса” атты екінші орман тұқымбағы құрылды. Онда тамшылатып суару әдісі арқылы бағалы ағаш көшеттерін, атап айтсақ, қарағай, балқарағай, шырша, қайың, боз арша, аша, жөке секілді 20 түрлі ағаш түрін өсіріп, жылына 3,3 млн. көшет беруге мамандануда. Ал 2003 жылдан бері “ҚазОШҒЗИ” ЖШС Астана қаласының жағдайында сортаң және батпақты жерлерде орман екпелерін құру технологиясын пысықтауда.
Елбасы өзі аралап көруді жоспарлаған жасыл белдеудің екінші бір нүктесі, Қызылжар орман шаруашылығының бас орманшысы Бекболат Хасеновтің айтуынша, дәл қазіргі таңда Астана мен Бурабай арасында ағаштар қарқынды отырғызылу үстіндегі жерлер. Орманшылар осыған дейін көшеттерді жүйек-жүйекпен егіп келсе, енді олардың табиғи орманмен араласып, массивке, яғни біртұтас ну орманға айналуы үшін жұмыс істеуде екен. Бұл үшін Ерейментау бағытындағы 6 мың гектар орман алқабының топырағы дайындалып жатқан көрінеді. Оңтүстік бағыттағы Қабанбай батыр көшесінің арғы жағында 5 мың гектарға көшет отырғызу жүргізілуде. Жақында Аршалы орман шаруашылығы ашылыпты. Жаңа орман шаруашылығы 2011 жылға дейін өз аумағын құнарлы топыраққа айналдырмақ. Қазіргі таңда Астананың жасыл белдеуін құруда 5 орман шаруашылығы тер төгуде, олардың қатарында 2 үлкен тұқымбақ бар. Оның бірі Елбасының өзі арнайы барған Шортанды орман шаруашылығы аймағында орналасқан “Дамса” тұқымбағы болып табылады.
Астана қаласы төңірегінде жасыл белдеу құру жұмыстарын жалғастыру мақсатында 2008 жылы оны 2015 жылға дейін жалғастыруды көздейтін техникалық-экономикалық негіздеме әзірленген болатын. Оған сәйкес 2015 жылға дейін 75 мың гектар жасыл белдеуге отырғызылатын ағаштар дайындалмақ. Халықтың демалысы мен оларға жайлы жағдай жасау мақсатында ландшафты-рекреациялық үлгідегі орман екпелерін өсіріп шығару мен оларды отырғызу орындарын анықтау мақсатында 6 бағытта жұмыс жүргізіліп жатыр. Ал “Жасыл аймақ” РМК тұқымбақтары тез өсетін ағаш пен бұта тұқымдастардың түр-түрін кеңейту және оларды жасыл аймақ пен қала ішін көгалдандыруда қолдану жұмыстарын жүргізуде. Мұның барлығы айналамызды қоршап тұрған Табиғат-ананың одан әрі құлпыра түсуіне қызмет ететін болады.
Әбдірахман ҚЫДЫРБЕК, Венера ТҮГЕЛБАЙ, Суретті түсіргендер С.БОНДАРЕНКО, Б.ОТАРБАЕВ.