ҮКІМЕТ «Егемен Қазақстанның» апталық қосымшасы

Агроөнеркәсіптік кешен:  өркендеудің өрісті жолы Осы аптада өткен Үкімет отырысында экономикалық салаларды дамытудың бірқатар жаңа мерзімдік бағдарламалары қабылданды. Соның ішінде Ауыл шаруашылығы министрі Ақылбек Күрішбаев еліміздің агроөнеркәсіптік кешенін дамытудың 2010-2014 жылдарға арналған бағдарламасының жобасы жайында баяндап берді. Халықтың едәуір бөлігінің басын құрап отырған еліміздегі іргелі саланың қазіргі жағдайы мен даму болашағы көпшілікті қызықтыратын болғандықтан осы бағдарлама жайында әңгіме қозғауды жөн көрдік. Министрдің айтуы бойынша, Үкімет мүшелерінің назарларына ұсынылып отырған бұл бағдарлама жобасы осыған дейін бірнеше рет әртүрлі деңгейдегі жиналыстар мен отырыстарда жан-жақты талқылаудан өткен. Сондықтан осы жолғы отырыста оның негізгі қағидалары қысқаша ғана баяндалды. Осы бойынша әңгіме қозғайтын болсақ, бағдарламада қамтылған мәселелер мен жүзеге асырылатын шаралар, жалпы атқарылатын жұмыстар министрлік маңызды деп тауып отырған сегіз бағытқа топтастырылған. Еліміздің агроөнеркәсіптік кешеніндегі осы бағыттар бойынша қарқынды түрде алға басуды қамтамасыз ету арқылы көзделінетін нақты межелерге жеделдете отырып жетуге екпін түсірілетіндігі белгілі болады. Осы ретте министр жоғарыдағы сегіз бағыттың әрбірі бойынша жеке-жеке шеберлік-жоспарлар әзірленгендігін мәлім етті. Осы жоспарларға сәйкес еліміздің егіншілік саласындағы әртараптандыру жұмыстары одан әрі тереңдете жүргізіліп, осының негізінде егістік алқаптарының құрылымы ғылыми негізделген деңгейге жеткізілетін болады. Астықтың жалпы өндірісінің орташа жылдық көлемі 17,8 млн. тоннаға, экспорттың мүмкіндігі 6,7 млн. тоннадан 8,6 млн. тоннаға немесе 28 пайызға арттырылып, астық экспортының жалпы көлеміндегі өңделген өнімнің үлесі 32 пайыздан 50 пайызға дейін ұлғайтылады. Егістік алқаптарын кеңейту және дақыл­дардың өнімділігін арттыру есебінен майлы дақылдармен және ерте пісетін көкөністермен еліміз өзін-өзі толық қамтамасыз ететіндей жағдай қалыптастырылады. Ал жеміс-жидек пен жүзім өндірісі бойынша ішкі рынок сұранысын қанағаттандыру деңгейі 43 пайызға өседі. Соның ішінде ішкі тұтынудағы отандық қант қызылшасынан өндірілген қанттың үлесі қазіргі 5 пайыздан жоспарланып отырған меже – 17 пайызға дейін көтеріледі. Бағдарлама бойынша мал шаруашылығын дамытуға баса мән берілмек. Еліміздегі төрт түлік малдың басым бөлігінің жеке қолдарға көшіп, мал шаруашылығы жалпы өндірісінің үй шаруашылықтары деңгейіне дейін ұсақталып кетуіне байланысты бұл салада қысқа мерзім ішінде айтарлықтай жетістіктерге жетудің, саланың сапалы дамуын қамтамасыз етудің өте қиынға түсетіндігі белгілі. Біз мұны өткен жылдар тәжірибесінен көріп отырмыз. Осындай күрделі жағдайға байланысты министрліктің осы саладағы жедел дамуға мүмкіндік беретін бағыттарды айқындай отырып, негізгі күштерді солай қарай шоғырландыру арқылы саланың сапалы даму базасын қалыптастырып алуға көп көңіл бөліп отырғандығы сезіледі. Мал шаруашылығы саласында мемлекеттің кө­мегімен бірқатар инвестициялық жобалардың қолға алынуы, бордақылау алаңдарының, тауарлы сүт фермаларының, асыл тұқымды шаруашылық­тардың қалыптастырылуы, ет комбинаттары мен құс фабрикаларының салына бастауы осыны әйгілейтіндей. Ендігі ке­зекте осылардың қолдауына сүйене отырып, еліміздің мал шаруашылығындағы аса іргелі жоба ретінде кең ауқымды селекция жүйесін құру, мал шаруа­шылығындағы тұқым асылдандыру жұмыстарын бір жүйеге сала отырып, осы салаға бөлінетін қаржының тиімділігіне жету ісі басталып та кетті. Бағдарлама бойынша таяудағы бес жылдың ішінде асыл тұқымды малдардың орташа үлесін қазіргі 6 пайыздан 14 пайызға дейін жеткізу көзделінген. Құс шаруашылығы бойынша асылдандыру істерінде импортқа тәуелділіктен құтылудың нақты жолдары айқындалған. Сөйтіп, ендігі кезекте ет, сүт, құс еті мен жүн өндірі­сіндегі ауылшаруашылық құрылымдарының үлесі едәуір ұлғая түсетін болады. Сиыр етінің, қойдың биязы жүнінің жыл сайынғы экспортқа шығатын мөлшері өседі. Ішкі тұтынудағы құс еті импор­тының үлесі қазіргі 58 пайыздан 25 пайызға дейін немесе 2 есеге төмендейді. Елдің эпизоотиялық ахуалы толығымен қамтамасыз етіледі. Еліміздегі егін, мал, құс шаруашы­лық­тарының қаншалықты сапалы даму деңгейіне кө­терілгендігін көп жағдайда қайта өндеу саласының мүмкіндіктері айқындайтыны түсінікті. Өйткені қайта өңдеу саласы ауыл шаруашылығындағы бастапқы өнімдердің негізгі тұтынушыларының бірі ғана емес, сонымен қатар сол өнімдерді өңдеп, қайта тарату ісінде негізгі рөл атқарады. Агро­өнеркәсіптік саланың даму бет-бейнесін, өндіріс мәдениетін айқындайды. Тұтынушы халық агроөнеркәсіптік кешеннің даму жағдайын қайта өңдеу саласы ұсынған өнімдерге қарап бағалайтындығы да шындық. Бағдарлама бойынша бұл саланы одан әрі алға жылжыту ісі қолға алынбақ. Егер жинақтай айтатын болсақ, осы саланың ішкі тұтыну рыногын тауарлармен қамтамасыз етудегі үлесін қазіргі 68 пайыздан 80 пайызға дейін көтеру көзделінген. Соның ішінде ет, сүт, жеміс және көкөністің өңделген өнімдерінің үлестері өседі. Ал балық шаруашылығы саласының алдағы бес жыл ішіндегі қол жеткізуі тиіс негізгі межесі – балықты жасанды жағдайда өсіруді қазіргі 500 тоннадан 6 мың тоннаға немесе 12 есеге ұлғайту арқылы республика тұрғындарын балық өнімдерімен бекітілген нормативтерге сәйкес қамтамасыз ету болып табылады. Жоғарыда келтірілген даму межелері төмендегідей шараларды ұйымдастырып, орындау арқылы қамтамасыз етіледі. Біріншіден, агроөнеркәсіп кешенінің басым бағыттары бойынша тиісті инвестициялық жобалар жүзеге асырылады. Екіншіден, егіншілікті әртараптандыруды ғылыми негізде жүргізу арқылы жоғары сұранысқа ие дақылдар алқаптары ұлғайтылып, ылғал сақтау технологиялары мен суарудың озық түрлері, оның ішінде, әсіресе, тамшылатып суару әдістері мен саланы кеңінен химияландыру жұмыстары жүзеге асады. Үшіншіден, малдың генети­калық әлеуетін арттыруға күш салынады. Ол негізінен 2 бағытта жүргізілмек. Біріншісі – мал басын көбейтудің биотех­но­ло­гиялық әдістерін кеңінен қолдану мен репродукциялық, селек­ция­лық мақсаттарға пайдалану үшін асыл тұқымды мал басын сырттан әкелу. Екіншісі – ірі көлемді селекция бағдарламасын жүзеге асыру. Төртіншіден, шағын тауар өндірушілерді кооперация негізінде біріктіру арқылы өндірісті ірілен­діру, азық-түлік кластерлерін қалыптастырып халықаралық талаптарға сәйкес азық-түліктің қауіпсіздігін қамтамасыз ету жүйесін құру болып табылады. Осы жоғарыда аталған тетіктерді жүзеге асыру мақсатында мемлекеттік қолдау шараларының ынталандыру мүмкіншіліктерін барынша пайдалануға ерекше көңіл бөлінетін болады. Бағдарламаны іске асыру үшін алдымыздағы 5 жылда 1 трлн. теңге талап етіледі. Өйткені басқалай шығындарды былай қойғанның өзінде көзделініп отырған мақсаттар мен бағыттарға оған қатысушыларды ынталандыру ісін қамтамасыз ету үшін мемлекеттен бөлінетін субсидиялардың үлесін 20 пайыздан 25 пайызға дейін көтеру жоспарланған. Бағдарламаның тағы бір ерекшелігі, ол өңірлік бағдарламаларды жергілікті жерлердегі нақты жағдайлармен тікелей үйлестіру негізінде, басым бағыттар бойынша құрылатын болашақ агроқұрылымдар мен азық-түлік кластерлерінің жобаларының жиынтығы ретінде әзірленіп отыр. Сөйтіп, еліміздің агроөнеркәсіптік кешені алдымыздағы жылды жаңа бағдарламамен бастамақ. Онда көзделінген межелер мен мақсаттар Елбасының Үкіметке жүктеген тапсырмасына сәйкес заман ағымынан туындап отыр. Бұл бағдарлама Үкімет отырысында толықтай қолдауға ие болды. Сұңғат ӘЛІПБАЙ. * * * ИНДУСТРИЯЛЫҚ ДАМУ ЖАҢА МҮМКІНДІКТЕРГЕ БАСТАЙДЫ Жылы шырайлы кездесулер есте ерекше қалады, көпке дейін ұмытылмайды. Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаевтың Қызыл­жар өңіріне жасаған әр жұмыс сапары осындай тағылымдарға толы. Солтүстікқазақ­стан­дықтар­дың Елбасын әркез асыға тосаты­ны да сондықтан. Президент биыл Қызылжар өңіріне егін орағына жаппай аттаныс кезінде келіп, жағ­дайды өз көзімен көрді. Облыста атқарылған игі істерге ризашы­лығын білдірді. Ұжымдардағы емен-жарқын кездесулер, Қазақ­стан­ның келешегін ойлап, кеңінен толғап айтқан сөздері айрықша әсер қалдырды. Танап бастарын­дағы ауыл шаруашылығы тауар өндірушілерімен жүздесуі айрықша есімізде қалды. Сын кезеңде қол­дап, көмек көрсетуі орақтың ұйым­шылдықпен өтуіне өз ықпалын тигізді. Осы жолы да солтүстік­қазақстандық диқандар жанқияр­лықпен еңбек етіп, ірі астықты өл­кенің атын әйгіледі. Ауа райының өте күрделі жағдайына қарамастан гектар түсімділігі 10,5 центнерден айналып, 4,1 миллион тонна ризық жинап алынды. Бұл – еліміздегі ең жоғары көрсеткіш. Мұның өзі Президенттің агро­өнеркәсіп кеше­нін үнемі қолда­уының арқасында ауыл еңбеккер­лерінің ауыл ша­руашылығы саласын түбегейлі ре­формалауды бастан өткеріп жат­қанын айғақтаса керек. Әлемдік қаржы дағдарысы кезеңінде дұрыс шешімдер қабылдау экономика­мызды тұрлаулы етіп, дамудың даңғыл жолына түсірді. Қызылжар ауданы екі жыл бойы облыстың жарыс көшін бастап келеді. Былтыр астықтың түсімділігі 18 центнерден айналса, биыл 14 центнерден асты. Ортақ табысқа біздің шаруашылықтың қосқан үлесі зор. Соңғы 20 жылдың ішінде астықтың орташа шығымдылығын 20 центнерден төмендеткен емеспіз. Көп танапты ауыспалы егіс жүйесін қолдану, парлы алқаптар қалдыру нәтижесінде гектар өнімділігі 15-20 пайызға дейін көбейді. Егіншілікке жаңа технологияларды енгізбейінше бәсекеге төтеп беру мүмкін еместі­гіне тәжірибеден көзіміз әлдеқашан жетке­н. Бүгінде ескірген техни­ка­лармен жер өңдеуді, тұқым себуді, астық жинауды айтудің өзі ың­ғайсыз. Шаруашылықты техникалық жағынан қайта жарақтандыру бүгінгі өмір талабынан туған қажеттілік екенін ерте сезініп, облыста “Джон Дир” секілді тұқым себу кешен­де­рін, астық жинайтын комбайндарды алғаш қолдандық. Көктемгі-күзгі дала жұмыстарының дені осы заманғы техникалармен атқарылады. Тәуекелі мол өңірде топырақтағы ылғал қорын сақтау технологиясын кеңінен енгізудің игілігін биылғыдай құрғақшылық жылы көп көрдік. Өзім отыз жылдан аса ауыл ша­руашылығы саласында жұмыс істеп келе жатқандықтан еңбектің, маңдай тердің, нанның қадір-қасиетін жақсы түсінемін. “Не ексең – соны орасың” деп тегін айтылмаса керек. Күтімі келіссе, жер-ана қашанда жомарт. Соңғы жыл­дары АӨК-ке бұрын-соңды болмаған қар­жылық демеу көр­сетілді. Үкіметтің қол­дау шаралары, техни­калық және техно­логиялық жағынан жаңа­руы, инвес­ти­циялардың құйылуы, жеңілдікті суб­сидия­лардың берілуі оны же­текші салаға айнал­дырды. Президент өз Жол­дауын­да экономиканы әртараптандырудың ба­сым стратегиялық бағыт-бағдар­ларын белгілеп, АӨК-ті да­мы­тудың негізгі жолдарын да ай­қын­дап берген болатын. Бірінші­ден, еңбек өнімділігін арттыру. Ең төмен еңбек өнімділігі ауыл шаруа­шылығында. Бар-жоғы 3 мың дол­лар төңірегінде. 2014 жылға таман еңбек өнімділігін кемі екі есеге ұлғайту міндеті тұр. Бізде жағдай бас­қаша сипатта. Бір жұмыс істеу­шінің жылдық еңбек өнімділігі рес­публикалық деңгейден 2-2,5 есе жоғары. Егіншілікпен қатар мал шаруашылығын өркендетуді ойлас­тырғанда өндіріске озық техноло­гияларды енгізуден бастадық. Сүт фермаларына Канададан 800 сауын сиыр әкелінді. Осы заманғы құрал-жабдықтар орнатылды. Қанатқақты жобаның іске асуы саланың да­муы­на қуатты серпін берді. Облыс­та тұңғыш рет әр сиырдан жылына орта есеппен 6 мың литр сүт сауыл­ды. Былтыр бұл көрсеткіш 7 мың литрді құрады. Сүт өнімде­рі­нің 30-дан астам түрін шығаратын зауытымызды еуро­палық стан­дартқа көшірілгелі сұраныс тіпті жоғарылады. Өнімдеріміз сапалы әрі бәсекеге қабілетті болған­дық­тан жұрт­шылық үлкен ықылас­пен сатып алады. Еліміздің бірқатар аймақ­тарына жөнелте­міз. Жұмыс­шы­лардың жалақысы өсіп, тұрмысы жақсарды. Қолға алған индус­триялық-инновация­лық жобалар­дың бірі – астық қабылдайтын заманауи кәсіп­орын салуымыз. Сыйымдылығы – 30 мың тонна. Құрылысы аяқталуға жақын. 40 адамды жұмысқа орналастырдық. Екінші, азық-түлік қауіп­сіздігін қамтамасыз ету жайы. Жолдауда айтылғандай, алдағы 4-5 жылда азық-түлік тауарлары ішкі рыногының 80 пайыздан астамын отандық тауарлар құ­рауы тиіс деген талап орында­латын меже. Біздің картоп өсі­руде голландық әдісті енгіз­генімізге он бес жылдай болып қалды. “Екінші нанды” облыс орталығы тұрғындарына қол­жетімді бағамен ұсынып жүрміз. Былтыр “Қызылжар” коммунал­дық базарымен келісім-шарт жасасып, 500 тонна картоппен қамтамасыз еттік. Биыл шығым­дылықтың төмендігіне қара­мастан 300 тонна өткізуге келіс­тік. Сол сияқты көкөніс түрлерін де өсірумен айналысамыз. Тұрақтан­дыру қорына да астық тапсырып жатырмыз. Үшінші, экспорттық әлеуетті іске асыру. Бұл бағыттағы жұ­мыстарымыз да қыруар. Мәселе санда емес. Алдымен сапаға, со­сын қалай сатуға келіп тіреледі. Үш мемлекеттің ортақ Кеден одағы, рынок көзінің көбеюі, Қазақ­станның астықты сыртқа шы­ғаратын бес елдің қатарынан нық орын алуға ұмтылысы мақ­сатты да жүйелі жұмысты талап етеді. Серіктестік оны орындауға тас-түйін дайын. Қолайлы сәт­тер­ді тиімді пайдалана білуіміз керек. Бәсекеге қабілетті өнім өнді­ру, аз шығынмен жұмыс істеу, кірісті көбірек алу ұдайы наза­ры­мызда. АӨК-ті жедел индустрия­ландыру, ертеңгі технологияға көшу – Елбасы талабы осы. Индустриялық даму жаңа мүмкіндіктерге жол ашатынын қазірдің өзінде айқын сезініп отырмыз. Оған егінші­ліктегі және мал шаруа­шы­лы­ғын­дағы және қайта өңдеу сала­сын­дағы табыстарымыз айқын мысал. Геннадий ЗЕНЧЕНКО, Қазақстанның Еңбек Ері, “Зенченко және К” ко­ман­диттік се­рік­­тестігінің бас директоры. Солтүстік Қазақстан облысы, Қызылжар ауданы. * * * ҚАМБАДАҒЫ АСТЫҚТЫ КҮЗДЕ САНАЙДЫ Үкімет оны сатып алу жоспарына өзгеріс енгізді Мемлекет сатып алатын азық-түлік бағытындағы бидай көлемі бұрынғы болжанған мөлшерден екі есеге азайып, бір миллион тонна болып бел­гіленді. Мұны Ауыл ша­руа­шы­лы­ғы министрлігі мен “Қаз­Агро” ұлттық холдингі мемлекеттік қорда бұдан ар­тық астық ұстап тұ­рудың қажет еместігімен түсіндіреді. Министрліктің есебі бойынша, үстіміздегі жылғы астық көлемі егін орағы науқаны алдында айтылған­дай, бункерлік салмақпен 13,5 млн. тонна болғалы отыр. Өткен аптаның басында барлық егістік алқаптың 97,9 пайызы жиналып алынды. Орташа өнімділік гектарына 8,7 центнерден келуде. Әзірге алынған астықтың жалпы көлемі 13,2 млн. тоннаға жетті. “Былтырғы жылдан ауысатын ас­тықты есепке алғанда, осы жи­нал­ған өнім өзіміздің ішкі тұтынымымыз бен 7-8 млн. тонна мөлшеріндегі экс­портты қамтамасыз етуімізге то­лығынан жетеді”, – деп мәлімдеді Ауыл шаруашылығы министрі Ақыл­бек Күрішбаев  селекторлық кеңесте. Шынында да өткен жылы елімізде орасан зор өнім жиналған еді. Былтыр солардың айтарлықтай бөлігі сатыл­май қалды. Оның қоры тіпті бізге қа­жетті мөлшерден де едәуір көп, қазір қамбаларда 2,9 млн. тонна артық ас­тық бар. Ма­ман­дардың есебінше, тек осы қор­дың өзі республиканың жыл бойғы ішкі тұтынымы үшін молынан жетеді. Қазақстанда жан басына шақ­қандағы тұтыну нормасы жы­лына 167 кило ұнды құрайды. Са­лыс­­тыр­малы түрде айтсақ, Ресейде бұл мөлшер 103 килодан аспайды. Ақиқатына келгенде, “Азық-түлік келісім-шарт корпорациясы” АҚ-тың бидайды мем­лекеттік сатып алу көле­мін азайту жө­ніндегі шешімі де негізінен осы есеп­теулерден ұйысқан ұйғарым болып та­былады. Ауыл шаруашылығы министрлігінің мәліметі бойынша, бізде қазір былтырдан қалған 1,45 млн. тон­на, бұрнағы жылдан бергі 290 мың тонна, мемлекеттік қордағы жарты мил­лионға жуық, бұрын жасалған мемо­ран­дум бойынша Қазақстан Астық одағы дайындаған 691 мың тонна астық сақтаулы тұр. – Осылайша баланстың кіріс бө­лігінің активі 3 млн. 966 мың тонна ас­тықты құрайды, – деген тұжырым жа­сайды министрліктің жауапты хатшысы Евгений Аман. – Осы көлем еліміздің 2011 жылдың қазан айына дейінгі ұнға сұранысын жабуға толық жетеді. Ал бидайдың мемлекеттік сатып алу ба­ғасы бұрынғы қалпында, оның тон­насы 26,5 мың теңгеден алынуда. Ол қазіргі таңдағы рынок бағасынан айтар­лықтай төмендігіне қарамастан, “ҚазАгро” бағаны көтерудің еш мәні жоқ деп санайды. Ұлттық холдингтің бас­шысы Асылжан Мамытбеков ас­тық сатып алу мәселесіне орай ар­найы өт­кізілген баспасөз мәслиха­тында сатып алу бағасының тамызда белгіленгенін және оның сол кездегі нарыққа сәйкес келгенін айтты. Рас, бүгінгі рынокта ба­ға көтеріліп тұр, бірақ ертең қайтадан түсіп те кетуі мүмкін ғой. Сондықтан Азық-түлік келісім-шарт корпорациясы бел­гілеп берген баға бидайдың са­ты­латын ең төменгі шегін білдіретін өзін­дік деңгей болып табылады. Елі­міздің элеваторлары нанның құнын ұстап тұру үшін ұнды да рынок емес, осы мемлекеттік сатып алу бағасы бо­йынша сатады. Осымен бір мезгілде биржалардағы ас­тықтың сатылу бағасы төмендей бас­тайтынын “ҚазАгро” холдингіндегілер ғана айтып отырған жоқ. Өзі атап өт­кен­дей, ішкі және сыртқы жағдай­ларға талдау жасаған Премьер-Министр Кә­рім Мәсімов те осындай пікірге келген екен. – Мен мұндай ойға астық төңіре­гін­дегі дағдарыстың кең ауқымды кө­кей­кесті мәселе емес, Ресей Фе­дерациясында өнім­нің төмен болуына байланысты экспортқа тыйым салу мен алыпсатар­лыққа қысым жасауға бай­ланысты туындаған белгілі бір өңірлерді шарпитын дағдарыс екеніне көзім жеткеннен кейін келіп отырмын, – деді Кәрім Қажым­қанұлы селекторлық кеңес үстінде. – Қазір баға басқа бағытқа бара жатыр, әлі-ақ кө­рер­сіздер, ол арзандау жағына қарай бет бұрады... Үкімет басшысы осы жерде отандық астық сатушылардың қазіргі қалыптасып отырған ахуалға бейімделулері керек екенін ескертті. Бүгінде тіпті көрші елде астық тапшылығы орын алып жат­қа­ны­на қарамастан, Қара теңіз және Балтық порттарында да, Ресей рынок­тарында да Қазақстан бидайы бәсекеге қабілетті бола алмай тұр. Біздің астықтың баратын бағыттарын Орталық Азия мен Ауғанстан ғана құрайды. Рас, бұлардың қатарын кейінгі кездері Әзір­байжан мен Грузия толықтыруы мүм­кін. Бірақ олар­дың көпке ұзамайтынын экспорт­таушылар­дың өздері де сезіп отыр. Қазақстан Астық одағының басшысы Нұрлан Тілеубаев биылғы жылы астық өн­діру­шілер мен оны ұстаушылардың бар­лығы өсірілген өнім үшін ай­тар­лық­тай жоғары деңгейде ақша қаражатына ие бола алатынын айтады. Бірақ біздің қойған бағамыз шетелдерге астық шы­ғарғысы келетін алыпсатарлық ры­нок­тарды біртіндеп шығарып тастай бас­тайды. Н.Тілеубаев осы ретте ендігі сал­мақты ұнға салу керек екенін тілге тиек етеді. Астық одағының есебі бойынша, биыл­ғы жылы “таза бидайдан гөрі ұн­ның экспорты әлдеқайда жоғары” бол­мақ. Бүгінгі болжам оның дәндік экви­валенті 3,8-4 млн. тонна мөлшерінен табыла­тынын, яғни осынша көлемде тар­тылған бидайға тең келетінін білдіреді. Үкімет қазіргі таңда өз тарапынан Қа­зақстан астығының Парсы шығанағы ел­деріне жетуі жолдарын қарастырып жатыр. Осыған байланысты араб ел­деріндегі әріптестермен бірнеше келісім жүргізілгенін алға тартқан Кәрім Мә­сімов “Енді бір жылдан кейін бәрі де жақсы болады, біз Иранмен арадағы темір жол құрылысын аяқтаймыз. Болат жол пайда болған сәттен бастап біздің асты­ғымыз шығанақта бәсекеге қабі­летті бо­лып шыға келеді”, – дегенді жеткізді. Ал Парсы шығанағындағы Қазақ­станның астық қоймасы Біріккен Араб Әмірліктері мен Иорданияның бірінде салынады. Үкімет басшысы кеңесте аталмыш қойманы осы елдің қайсы­сын­да салған тиімді болатынын жеделдетіп зерттеуді тапсырды. Осылайша қамбадағы астықты санайтын да шақ келіп жетті. Серік ПІРНАЗАР. * * * “ЭКСПО-2017”:  БОЛЖАМ ШЫНДЫҚҚА АЙНАЛУЫ МҮМКІН Еліміз тәуелсіздік алғаннан бері халықаралық деңгейдегі кон­фе­ренциялар мен түрлі маңызды жиындарды абыроймен өткізіп келеді. Оған таяуда Астанада өте­тін ЕҚЫҰ Саммиті де дәлел бола алады. Енді солардың қатарына 2017 жылы өтетін “ЭКСПО” ха­лық­аралық көрмесі қосылуы мүмкін. Жуырда осы мәселе бойынша  Экономикалық даму және сауда министрі Жанар Айт­жанова Халықаралық көрме өткізу бюросының бас хатшысы Висенте Гонсалес Лоссерталеспен кездесті. Астанаға ресми сапармен келген жоғары дәрежелі мейман­мен бірге Халықаралық көр­ме­лерді өткізудің үйлестірушісі А.Ангель мен еліміз тарапынан Астана қаласында ха­лық­аралық “Экспо-2017” ма­ман­­дан­­ды­рыл­ған көрмесін өткізуге өтініш беруші Бас кеңесші Х.Корреас болды. Елімізге арнайы са­пармен келген қонақтардың бас­ты мақ­саты – Астана қаласының “Экспо-2017” көрмесін өткізуге құ­қық беретін өтініш берген еліміз бас­шы­лығы ниеттерінің шынайы­лығына көз жеткізу. Кездесу барысында Лос­сер­талес “ЭКСПО-2017” көрмесін өт­кізуге байланысты Қазақстан Үкіметі жүргізіп жатқан ұйым­дас­тыру жұмыстарына қана­ғат­тан­ған­дықтарын жеткізді. Сон­дай-ақ өз тарапынан Астананың халық­ара­лық бейнесінің неғұр­лым дәл жү­йесін жасақтаса, ол со­ғұрлым Ха­лықаралық көрме бю­росына мүше елдердің дауы­сын көп алуға мүм­кіндік бере­тін­дігі жөнінде кеңес берді. Аста­на­ның өтініш беруі Қа­зақстандағы барлық ұйымдардың басын бі­ріктіретін ұлттық идея сияқты бо­луы тиіс, деп атап өтті ол. Тараптар Астана, Эдмонтон және Льеждің бәсеке барысындағы артықшылықтарын есепке ала оты­рып, өтінішке дайындықтың ықтимал сценарийін талқылады. 2017 жылғы халықаралық көр­ме­ні өт­кізу құқығына ие болу үшін Канаданың Эдмонтон және Бель­гияның Льеж секілді қалалары бәсекеге түсуі мүмкін. Ал жеңіске әлемдік қауым­дастыққа көкей­кесті, тамаша тақырып ұсынып, сол бойынша ақпараттық-имидж­дік жұмысты жоғары деңгейде өткізуі арқылы ХКБ-ға мүше 156 елдің көпшілік дауысына ие болған ел қол жеткізеді. Еліміз ХКБ-ға 1997 жылдан бастап мүше. Қазақстан “ЭКСПО” көрмелеріне 2005 жыл­дан бастап қатысып келеді. Атап айтсақ, Жапонияның Аичи қала­сында өткен “ЭКСПО-2005”, Ис­па­ния­­­ның Сарагосындағы “ЭКСПО-2008”, Қытайдың Шан­ха­йындағы “ЭКСПО-2010” көр­ме­леріне қатысып, жоғары нәти­же­лер көрсетіп келе жатыр. Ис­па­нияда өткен көрмеде 104 елдің ішінен дара шығып, 3-орынға ие болған еді. Астанада өткізу бас­та­масы осыдан кейін алғаш рет көтерілген болатын. Ал нақты өткізу туралы идея Елба­сымыздың “ЭКСПО Сарагоса-2008” бары­сын­дағы ресми са­па­рында жария­лан­ды. 2010 жыл­дың 1 шілдесінде ХКБ-ға мүш­е елдердің Париждегі штаб-пә­те­рінде өткен Бас Ас­самблея оты­рысында Қазақ­стан­да кө­рме өткізу туралы ресми түрде өтініш берілді. Қазақстан 2017 жылы өт­е­тін халықаралық көрме тақы­рыбын “Болашақ энергия­сы­ның дамуы. Энергетиканың жаңа түрлері” деп нақтылап үлгерді. Астана “ЭКСПО-2017” көрмесін өткізу құқығын жеңіп алған жағдайда Қазақ­станға Экспоорталық құры­лы­сын салу мақсатында көлемді инвестиция тартылмақ. Көр­мені өткізуге жасақталатын ин­фра­құрылым оның жоғары дең­гейде өтуіне ғана емес, кейін де қаланың инфра­құ­ры­лымы мен коммуникациясына қыз­мет ете беретін болады. Сондай-ақ жаңа бизнес-орта­лық­тар, қонақ үйлер мен көрме кешендері құрылысы жоспар­лануда. “ЭКСПО-2017” көрмесінің Астана қаласында өткізілуі Қазақстанның шетелдердегі имиджі мен танымалдылығын арттыра түседі. Ал ЭКСПО-дан қалатын мұра Астананы ха­лық­аралық ірі, көрмелік және ақпа­раттық-тұсаукесер, таныс­ты­ру алаңы ретінде қарастыруға мүмкіндік беретін болады. Бәсеке жеңімпазы 2012 жылғы желтоқсанда өтетін ХКБ Бас Ассамблеясының кезекті оты­ры­сында анықталады. Ал оған дейін еліміз 2012 жылы Оң­түстік Кореяның Есу қала­сын­да және Италияның Милан қаласында 2015 жылы өтетін көрмелерге қатысатын болады. Ғажайып көрменің мән-ма­ғынасы мен маңыздылығы жайында газетімізде кезінде талай рет жазылды да. Әлем елдерінің әлеуеті мен эконо­ми­касын, бет-бейнесін, сал­ма­ғын көрсететін ең тамаша көр­мені осы шара өтетін ел аза­мат­та­рының екі мәрте кө­ру-көр­меуі екі­т­а­лай. Өйт­кені 156 елдің іші­нен іріктеліп барып, оған қоса әр 2-3 жыл­да 1-ақ рет өтетін шараның қайта ай­на­лып ке­луі үшін өте ұзақ уа­қыт­тар қа­жет... Венера ТҮГЕЛБАЙ.