Оразалы СӘБДЕН,
Қазақстан Ғалымдары одағының төрағасы,
Жер реформасы бойынша комиссияның мүшесі:
– Менің айтайын дегенім, бірінші, ауылды дамыту керек. Екінші, халықты жұмыспен қамтамасыз ету қажет. Экономиканы көтерген абзал. Елдің қауіпсіздік мәселесін де ойлау керек. Мен осы жағдаяттарды ескере отырып, бір жоба жасадым. Бұл жобаны «Тың жердi игеру арқылы Қазақ елiн жаңа белеске көтеру» деп атап отырмын.
Біздің жер әлеуетіміз тек Қазақстанды ғана емес, көптеген елдердi асырауға жетедi. Мұны былай түсіндірер едім. Елімізде игерiлмей жатқан өте құнарлы жерлер бар. Бұл өңірлерде мемлекеттiк қолдау арқылы еркiн экономикалық аймақ құру керек. Инфрақұрылым жасау қажет, үйлер салу керек. Бұл туралы Парламентте арнайы заң қабылдаған жөн. Сондай-ақ, халықты, әсiресе, жастарды жобаға жұмылдырған жөн. Оларға көтерiңкi жалақы берiп, барған жерде жағдай жасалса, жастар елiмiздi көтеруге атсалысып, патриоттық борышын жете түсiнедi. Сонымен бірге, бұл жобаны Елбасының «Нұрлы Жол», «100 нақты қадам» бағдарламаларының аясында iске асырса болады. Бұл жобаның геосаяси мәнi бар. Ол еліміздің қауіпсіздігін қамтамасыз етуге де септігін тигізеді. Сондай-ақ, еліміздің демографиялық мәселесі де шешiледi. Осы жобаны іске асыру мақсатында арнайы қор құрылып, оған қалталы азаматтарды, ірі шаруашылық иелерін тартқан жөн.
Осы арада тағы бір ұсынысымды айта кетейін. Бізге ауыл шаруашылығын үдемелi дамытудың 2030 жылға дейiнгі мемлекеттік бағдарламасы керек.
Мереке ҚҰЛКЕНОВ,
жазушы,
Жер реформасы бойынша комиссияның мүшесі:
– Жарамды жерлер пайдаланылуға беріліп қойылғанын енді біліп отырмыз. Алпауыттардың, фермерлердің жерлері бар. Жағдайларын жақсартып жатыр. Мал өсіріп, егін егуде. Сонда, қарапайым халық не істейді? Ең қиын тұсы осы болып тұр.
1914 жылы патшалық Ресейдің үкімет басшысы Столыпин Қазақстанға келген. Оның елімізге келуінің мақсаты Ресейдің жерлерін алпауыттар иеленіп алғандықтан, орыс мұжықтарына Қазақстаннан жақсы жер тауып беру еді. Столыпин қазақтың тек байларымен кездескен. Өйткені, оған байлармен тіл табысу оңай екені белгілі болатын. Сөйтіп, Ресей үкіметінің сол кездегі басшысы біздің байлардан орыс мұжықтарына жер алып беру мақсатында көмек сұраған. Осылайша, тараптар өзара келісімге келгендей болады. Қазіргі жағдай басқаша. Біз өз жерімізге өзіміз ие егемен елміз.
Біздің бүгінгі шындығымыз келешекте өтірік болып шықпауы үшін, халық алдында, келешек ұрпақтың алдында жүзіміз жарық болуы үшін осы мәселеге қатысты көптеген жағдайларды анықтап алуымыз керек. Осы орайда қанша жер сатылайын деп отыр, оны кімдер сатып алмақ дегендей сұрақтарға нақты, шынайы жауап берілуі керек.
Біз жерді өзгелерге беруді дұрыс деп шешсек, сонда қарапайым халық қалай күн көреді? Қазақ басқаға құл болып жүрмей ме?..
Алқаптар бос жатпауы тиіс
Әрине, Елбасы Н.Назарбаевтың Жер кодексінің қоғамдық резонанс тудырған бірқатар нормаларына белгілі бір кездерге дейін тоқтау салғанын ел азаматтары жылы қабылдады. Шынында жаңа нормалар жұртқа жетпеді. Сондықтан, көп жағдайда халықтың алаңдауы дұрыс. Әйтсе де бұл мәселе алдағы уақытта әлі де талқылауға түсетіні анық. Мен жетекшілік етіп отырған «Ақкөл» шаруа қожалығы биыл 220 гектар күздік бидай, 50 гектар арпа, 190 гектар мақсары, 180 гектар жоңышқа, 20 гектар пияз, 20 гектар күнбағыс екті. Жалпы алғанда, шаруа қожалығының есебінде 7000 гектар, оның ішінде 380 гектар суармалы егістік, 650 гектар суарылмайтын егістік, 350 гектар шабындық, 5620 гектар жайылымдық жер учаскелері тіркелген. Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың «100 нақты қадам» – Ұлт Жоспарында көрсетілген ауылшаруашылық жерлерін пайдалануға тұрақты түрде мониторинг жүргізу, барлық пайдаланылмай жатқан жерді алдағы уақытта жекешелендіру үшін мемлекеттік қорға беру туралы бастаманы өз басым қолдаймын. Себебі, ауылшаруашылық жерлерін қажетті аргротехникалық шараларды қолдана отырып пайдаланбаған жағдайда, өз кезегінде топырақтың құнарсыздануына әкеп соғады. Егін шаруашылығында міндетті түрде ауыспалы егін егу шараларын сақтау қажет. Себебі, бір алқапқа бір дақылды бірнеше жыл қатарынан қайталап еккен жағдайда топырақтың құнарлығы төмендейді. Бұл, өз кезегінде еккен дақылдан мол өнім алынуына кері әсерін тигізеді. Келесі кезекте, пайдаланбай жатқан жерлерді мемлекетке қайтарып, біз сияқты жердің тілін білетін шаруашылықтарға беру қажет. Өйткені, жер бос жатпай халық пайдасын көруі тиіс. Ал, егерде бұл жерлер шаруа қожалықтарына жекеменшікке берілетін болса, шаруалар бұл жерлерге өз ауласындағы жеріндей қарайтын болады. Және меншіктегі жерді кепілге қойып, шаруашылықтың жұмысын одан әрі жандандыру мақсатында қаражат алуға мүмкіндік туады. Алтынбек КЕРІМҚҰЛОВ, «Ақкөл» шаруа қожалығының басшысы Жамбыл облысы
