Қазақстан халқы биыл ел тәуелсіздігінің 25 жылдығын атап өтеді. Осы аралықта өткен онжылдықтар биігінен көз тастар болсақ, біздің мемлекетіміз үшін бұл уақыт еліміздегі және әлемдегі түрлі бағыттағы өзгерістерді ой елегінен өткізумен, қоғам мен мемлекеттің одан әрі дамуының үрдістерін болжаумен және іздестірумен, барлық қазақстандықтардың мүддесіне жауап беретін өзгерістердің пәрменді стратегиясын жасақтаумен байланысты күрделі жылдар болды деп толық сеніммен айтуға болады.
Бұл жылдар, осы тұрғыдан алғанда, еліміздің барлық азаматтарының құқықтарының теңдігін қамтамасыз ету негізінде халықтың этносаралық және конфессияаралық ауызбіршілігін сақтау мен нығайтуға және мемлекет саясатының іргесін құрап отырған үнқатысу мен келісімнің басымдығын бекітуге бағытталған Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың батыл әрекеттері мен салиқалы шешімдерінің уақыты болғаны сөзсіз.
Елбасының күші, ерік-жігері мен батылдығының арқасында біздің еліміз жас тәуелсіз мемлекеттің стратегиялық бағытын таңдауда және заманауи әлем елдерінің қатарына үйлесімді енуде тарихи артықшылықтарға ие бола алды. Осы орайда Мемлекет басшысы Н.Ә.Назарбаевтың еліміздің Ата Заңын қабылдаудың маңызы туралы айтқан сөзі еске түседі: «Конституция бүкіл әлемге біздің еліміз ең басты орынға жалпыадамзаттық құндылықтарды қоятынын және әлемдік қоғамдастыққа бейбіт қатар өмір сүру мен ынтымақтастықты басшылыққа алатын ізгі ниетімен енетінін көрсеткен кезде ғана Қазақстан Республикасы әлемдік қоғамдастықтың абыройлы және тең құқықты мүшесі бола алады».
Мемлекет басшысының осы және басқа да іргелі ойлары этносаралық және конфессияаралық келісімнің бірегей қазақстандық моделін, қоғам мен мемлекетті жұмылдыратын негізгі идеяларды таңдауды іздестіру мен қалыптастырудың жаңа кезеңін айқындап берді.
Біздің мемлекетіміздің соңғы 25 жыл ішіндегі сыртқы және ішкі саясатының бұлжымас сипаты ретінде бейбітсүйгіштігі мен мәміле іздеуге басымдық беруін айтуға болады. Қазақстан осының арқасында әлемнің үнқатысу алаңдарында аймақтағы және әлемдегі тұрақтылық пен сенімділікті нығайтуға бағытталған идеялар мен ұсыныстар өзектендіріліп отыратын Шанхай ынтымақтастық ұйымы, Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы, Еуразиялық экономикалық одақ, Азиядағы өзара іс-қимыл және сенім шаралары жөніндегі кеңес секілді ірі және беделді аймақтық бірлестіктердің белсенді қатысушысы ретінде танылды.
Біз бүгінгі таңда адамдардың дінге деген қызығушылығы өсе түсіп отыруына байланысты үшінші мыңжылдықта халықаралық қауіпсіздіктің классикалық проблемалары жаңа сипатқа ие бола бастағанын аңғарудамыз. Дін интеграциялық үдерістерге де оңды ықпал ете алатын аса бай материалдарға ие өркениеттік бірегейліктің маңызды элементтерінің бірі болып табылады. Сонымен қатар, барлық әлемдік және дәстүрлі діндер жер бетіндегі барлық халықтардың бейбіт қатар өмір сүруіне бағытталған ортақ құндылықтар мен бағдарға ие.
Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлері арасында дәйекті үнқатысу ұйымдастыру мен орнату үшін қажетті алғышарттар құрудың арқасында діни ұйымдар бейбітшілік пен қауіпсіздікті қамтамасыз етуге өз үлестерін қоса отырып, жаһандық коммуникативтік қауымдастыққа қатысуға мүмкіндік алады. Осы тұрғыдан алғанда, Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың бастамасымен 2003 жылы алғаш рет шақырылған Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің съезі өзінің алдына осы мақсаттармен қатар, тең құқықтылық, өзара сыйластық, бір-бірінің мүдделерін мойындау, ынтымақтастық пен өзара түсіністік қағидаттарын сақтауды қоя білді.
2003 жылғы 23-24 қыркүйекте Астана қаласында Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлері съезінің өтуі Мемлекет басшысы бастамаларының нақты іске асқанын көрсетіп берді. Қазіргі күндегі заманауи әлемдік және отандық тарихта осынау дінбасылар форумының алатын орны ерекше екені сөзсіз, өйткені, дәл осы алаңда дінаралық және мәдениетаралық үнқатысудың негізгі мақсаттары мен басты басымдықтары нақты анықталды. Олардың қатарында адамзаттың бейбіт қатар өмір сүруінің бұлжымас қағидаттары ретінде бейбітшілікті, келісім мен төзімділікті орнықтыру, әртүрлі діндер, мәдениеттер мен этностар арасында өзара сыйластыққа қол жеткізу, адамдардың діни сезімін қақтығыстар мен әскери қимылдарды қоздыруға пайдалануға жол бермеу, діндер үнқатысуын іске асыру және бірлескен ортақ шешімдер қабылдау мақсатында тұрақты жұмыс істейтін халықаралық дінаралық институттың қызмет етуін қамтамасыз ету секілді аса маңызды міндеттер көрініс тапты.
Бұдан кейінгі уақытта Астана қаласында әлемнің көптеген елдерінің беделді дінбасылары мен танымал саяси қайраткерлерінің қатысуымен заманауи әлемнің өзекті мәселелеріне арналған Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің ІІ, ІІІ, IV және V съездері болып өтті. Ал 2015 жылғы 10-11 маусымда Астана қаласында өткен V съездің басты мақсаты әлемдегі миллиардтаған адамның үміттері мен сенімдерін бойына жинақтаған, съездің барлық қатысушыларынан қолдау тапқан және дінаралық форумның қорытынды құжатына енген Елбасының «бес үндеуінен» көрініс тапты.
Аталған үндеудегі негізгі мәселелер әскери қақтығыстарды тоқтатуды және тыныштық жариялауды, саяси мәселелерді шешуде күш қолдану әдістерінен бас тартуды, ірі державалар арасындағы сенімсіздікті жоюды, бұқаралық ақпарат құралдарын дінаралық өшпенділікті қоздыруға пайдалану тәжірибесін тоқтатуды, діни және саяси қайраткерлерді заманауи әлемдегі өзекті мәселе ретінде қалып отырған кедейлік, аштық, жұқпалы аурулар, жұмыссыздық, табиғи және техногендік апаттармен күресуге жұмылдыруды қамтыды.
Осы мақала шеңберінде Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлері съездерінің тарихына қысқаша шолу жасау Астана дінаралық форумы дін мен саясаттың, діни лидерлер мен саяси қайраткерлердің өзара әрекеттесуінің жаһандық ережелерін жасақтау үшін пәрменді үнқатысу алаңы ретінде қалыптасқанына дәлел бола алады.
Қазақстанның және Елбасының заманауи әлемдік құрылысқа енгізген аса құнды үлесі ретінде күллі адамзаттың қауіпсіз өмір сүруін қамтамасыз ету үшін үнқатысу арқылы тікелей әңгімеге әлемдік және дәстүрлі діндерде бар ауқымды мүмкіндіктер мен ресурстардың қосылуын айтуға болады, өйткені, діндер мен дінбасылардың әлеуеті қазіргі әлемдегі саяси, экологиялық және заманауи рухани мәселелерді шешуге оң септігін тигізетіні сөзсіз.
Қазақстанның дінаралық және мәдениетаралық үнқатысу стратегиясын таңдауы және оны табанды іске асыруы отандық және әлемдік саяси тарихтың жаңа беттерін ашуға мүмкіндік берді.
Мемлекет басшысы Н.Ә.Назарбаев таяуда өткен Біріккен Ұлттар Ұйымы Бас Ассамблеясының 70-ші сессиясында қақтығыстардың себептерін жою және барлық ұлттардың инфрақұрылымға, ресурстар мен нарықтарға теңдей мүмкіндігін қамтамасыз ету негізінде дамудың жаңа трендтерін жасақтау, БҰҰ атынан әрекет ететін халықаралық антитеррорлық коалицияны құру арқылы халықаралық қауіпсіздіктің жаңа әрі пәрменді жүйесін құру, 2016 жылы халықаралық құқық қағидаттарын бекіту және әлем елдері арасындағы өзара сенімді қайта орнату мақсатын көздейтін Жаһандық Стратегиялық Бастамалар – 2045 Жоспарын әзірлеуге қатысты салмақты ұсыныстар енгізді.
Осы орайда БҰҰ Бас Ассамблеясы өзінің 2016 жылғы 12 ақпанда өткен пленарлық отырысында Қазақстан Президентінің «Діндер бейбітшілік үшін» форумын өткізу және оның месседжі – ядролық қарудан бас тартуды адамзаттың ХХІ ғасырдағы басты мақсаты ретінде жариялау бастамасын қолдағанын айта кету керек.
Қазақстанның еңбегінің арқасында үстіміздегі жылғы 6 мамырда Нью-Йоркте БҰҰ Бас Ассамблеясы төрінде терроризмнің алдын алудағы және осынау дертті құбылыстың пайда болуының бастапқы себептерін жоюдағы діни лидерлердің рөлі туралы жан-жақты әрі байсалды пікір алмасулар өткен «Діндер бейбітшілік үшін» жоғары деңгейдегі үнқатысуы ұйымдастырылды. Осы ретте БҰҰ Бас Ассамблеясы мен Қауіпсіздік Кеңесінің ресми құжаты ретінде жоғары мәртебе алған Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың «Әлем. ХХІ ғасыр» манифесі еліміздің тәуелсіздіктің 25 жылы ішінде жүріп өткен жолының есебіне айналды десе де болғандай...
Ойымды тұжырымдап айтар болсам, осы шағын мақала барысында аталып отырған оқиғалар реті заманауи әлемдегі барлық адамзаттың бейбіт қатар өмір сүруі мен прогресі үшін дінаралық және мәдениетаралық үнқатысу бастамасын көтерген, оны нақты іске асыра білген және ілгерілетіп отырған жаһандық актор ретіндегі өз орнын абыроймен алған Қазақстанның гуманистік ұстанымының тереңдігіне нақты дәлел.
Арыстанбек МҰХАМЕДИҰЛЫ,
Мәдениет және
спорт министрі
Қазақстан халқы биыл ел тәуелсіздігінің 25 жылдығын атап өтеді. Осы аралықта өткен онжылдықтар биігінен көз тастар болсақ, біздің мемлекетіміз үшін бұл уақыт еліміздегі және әлемдегі түрлі бағыттағы өзгерістерді ой елегінен өткізумен, қоғам мен мемлекеттің одан әрі дамуының үрдістерін болжаумен және іздестірумен, барлық қазақстандықтардың мүддесіне жауап беретін өзгерістердің пәрменді стратегиясын жасақтаумен байланысты күрделі жылдар болды деп толық сеніммен айтуға болады.
Бұл жылдар, осы тұрғыдан алғанда, еліміздің барлық азаматтарының құқықтарының теңдігін қамтамасыз ету негізінде халықтың этносаралық және конфессияаралық ауызбіршілігін сақтау мен нығайтуға және мемлекет саясатының іргесін құрап отырған үнқатысу мен келісімнің басымдығын бекітуге бағытталған Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың батыл әрекеттері мен салиқалы шешімдерінің уақыты болғаны сөзсіз.
Елбасының күші, ерік-жігері мен батылдығының арқасында біздің еліміз жас тәуелсіз мемлекеттің стратегиялық бағытын таңдауда және заманауи әлем елдерінің қатарына үйлесімді енуде тарихи артықшылықтарға ие бола алды. Осы орайда Мемлекет басшысы Н.Ә.Назарбаевтың еліміздің Ата Заңын қабылдаудың маңызы туралы айтқан сөзі еске түседі: «Конституция бүкіл әлемге біздің еліміз ең басты орынға жалпыадамзаттық құндылықтарды қоятынын және әлемдік қоғамдастыққа бейбіт қатар өмір сүру мен ынтымақтастықты басшылыққа алатын ізгі ниетімен енетінін көрсеткен кезде ғана Қазақстан Республикасы әлемдік қоғамдастықтың абыройлы және тең құқықты мүшесі бола алады».
Мемлекет басшысының осы және басқа да іргелі ойлары этносаралық және конфессияаралық келісімнің бірегей қазақстандық моделін, қоғам мен мемлекетті жұмылдыратын негізгі идеяларды таңдауды іздестіру мен қалыптастырудың жаңа кезеңін айқындап берді.
Біздің мемлекетіміздің соңғы 25 жыл ішіндегі сыртқы және ішкі саясатының бұлжымас сипаты ретінде бейбітсүйгіштігі мен мәміле іздеуге басымдық беруін айтуға болады. Қазақстан осының арқасында әлемнің үнқатысу алаңдарында аймақтағы және әлемдегі тұрақтылық пен сенімділікті нығайтуға бағытталған идеялар мен ұсыныстар өзектендіріліп отыратын Шанхай ынтымақтастық ұйымы, Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы, Еуразиялық экономикалық одақ, Азиядағы өзара іс-қимыл және сенім шаралары жөніндегі кеңес секілді ірі және беделді аймақтық бірлестіктердің белсенді қатысушысы ретінде танылды.
Біз бүгінгі таңда адамдардың дінге деген қызығушылығы өсе түсіп отыруына байланысты үшінші мыңжылдықта халықаралық қауіпсіздіктің классикалық проблемалары жаңа сипатқа ие бола бастағанын аңғарудамыз. Дін интеграциялық үдерістерге де оңды ықпал ете алатын аса бай материалдарға ие өркениеттік бірегейліктің маңызды элементтерінің бірі болып табылады. Сонымен қатар, барлық әлемдік және дәстүрлі діндер жер бетіндегі барлық халықтардың бейбіт қатар өмір сүруіне бағытталған ортақ құндылықтар мен бағдарға ие.
Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлері арасында дәйекті үнқатысу ұйымдастыру мен орнату үшін қажетті алғышарттар құрудың арқасында діни ұйымдар бейбітшілік пен қауіпсіздікті қамтамасыз етуге өз үлестерін қоса отырып, жаһандық коммуникативтік қауымдастыққа қатысуға мүмкіндік алады. Осы тұрғыдан алғанда, Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың бастамасымен 2003 жылы алғаш рет шақырылған Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің съезі өзінің алдына осы мақсаттармен қатар, тең құқықтылық, өзара сыйластық, бір-бірінің мүдделерін мойындау, ынтымақтастық пен өзара түсіністік қағидаттарын сақтауды қоя білді.
2003 жылғы 23-24 қыркүйекте Астана қаласында Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлері съезінің өтуі Мемлекет басшысы бастамаларының нақты іске асқанын көрсетіп берді. Қазіргі күндегі заманауи әлемдік және отандық тарихта осынау дінбасылар форумының алатын орны ерекше екені сөзсіз, өйткені, дәл осы алаңда дінаралық және мәдениетаралық үнқатысудың негізгі мақсаттары мен басты басымдықтары нақты анықталды. Олардың қатарында адамзаттың бейбіт қатар өмір сүруінің бұлжымас қағидаттары ретінде бейбітшілікті, келісім мен төзімділікті орнықтыру, әртүрлі діндер, мәдениеттер мен этностар арасында өзара сыйластыққа қол жеткізу, адамдардың діни сезімін қақтығыстар мен әскери қимылдарды қоздыруға пайдалануға жол бермеу, діндер үнқатысуын іске асыру және бірлескен ортақ шешімдер қабылдау мақсатында тұрақты жұмыс істейтін халықаралық дінаралық институттың қызмет етуін қамтамасыз ету секілді аса маңызды міндеттер көрініс тапты.
Бұдан кейінгі уақытта Астана қаласында әлемнің көптеген елдерінің беделді дінбасылары мен танымал саяси қайраткерлерінің қатысуымен заманауи әлемнің өзекті мәселелеріне арналған Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің ІІ, ІІІ, IV және V съездері болып өтті. Ал 2015 жылғы 10-11 маусымда Астана қаласында өткен V съездің басты мақсаты әлемдегі миллиардтаған адамның үміттері мен сенімдерін бойына жинақтаған, съездің барлық қатысушыларынан қолдау тапқан және дінаралық форумның қорытынды құжатына енген Елбасының «бес үндеуінен» көрініс тапты.
Аталған үндеудегі негізгі мәселелер әскери қақтығыстарды тоқтатуды және тыныштық жариялауды, саяси мәселелерді шешуде күш қолдану әдістерінен бас тартуды, ірі державалар арасындағы сенімсіздікті жоюды, бұқаралық ақпарат құралдарын дінаралық өшпенділікті қоздыруға пайдалану тәжірибесін тоқтатуды, діни және саяси қайраткерлерді заманауи әлемдегі өзекті мәселе ретінде қалып отырған кедейлік, аштық, жұқпалы аурулар, жұмыссыздық, табиғи және техногендік апаттармен күресуге жұмылдыруды қамтыды.
Осы мақала шеңберінде Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлері съездерінің тарихына қысқаша шолу жасау Астана дінаралық форумы дін мен саясаттың, діни лидерлер мен саяси қайраткерлердің өзара әрекеттесуінің жаһандық ережелерін жасақтау үшін пәрменді үнқатысу алаңы ретінде қалыптасқанына дәлел бола алады.
Қазақстанның және Елбасының заманауи әлемдік құрылысқа енгізген аса құнды үлесі ретінде күллі адамзаттың қауіпсіз өмір сүруін қамтамасыз ету үшін үнқатысу арқылы тікелей әңгімеге әлемдік және дәстүрлі діндерде бар ауқымды мүмкіндіктер мен ресурстардың қосылуын айтуға болады, өйткені, діндер мен дінбасылардың әлеуеті қазіргі әлемдегі саяси, экологиялық және заманауи рухани мәселелерді шешуге оң септігін тигізетіні сөзсіз.
Қазақстанның дінаралық және мәдениетаралық үнқатысу стратегиясын таңдауы және оны табанды іске асыруы отандық және әлемдік саяси тарихтың жаңа беттерін ашуға мүмкіндік берді.
Мемлекет басшысы Н.Ә.Назарбаев таяуда өткен Біріккен Ұлттар Ұйымы Бас Ассамблеясының 70-ші сессиясында қақтығыстардың себептерін жою және барлық ұлттардың инфрақұрылымға, ресурстар мен нарықтарға теңдей мүмкіндігін қамтамасыз ету негізінде дамудың жаңа трендтерін жасақтау, БҰҰ атынан әрекет ететін халықаралық антитеррорлық коалицияны құру арқылы халықаралық қауіпсіздіктің жаңа әрі пәрменді жүйесін құру, 2016 жылы халықаралық құқық қағидаттарын бекіту және әлем елдері арасындағы өзара сенімді қайта орнату мақсатын көздейтін Жаһандық Стратегиялық Бастамалар – 2045 Жоспарын әзірлеуге қатысты салмақты ұсыныстар енгізді.
Осы орайда БҰҰ Бас Ассамблеясы өзінің 2016 жылғы 12 ақпанда өткен пленарлық отырысында Қазақстан Президентінің «Діндер бейбітшілік үшін» форумын өткізу және оның месседжі – ядролық қарудан бас тартуды адамзаттың ХХІ ғасырдағы басты мақсаты ретінде жариялау бастамасын қолдағанын айта кету керек.
Қазақстанның еңбегінің арқасында үстіміздегі жылғы 6 мамырда Нью-Йоркте БҰҰ Бас Ассамблеясы төрінде терроризмнің алдын алудағы және осынау дертті құбылыстың пайда болуының бастапқы себептерін жоюдағы діни лидерлердің рөлі туралы жан-жақты әрі байсалды пікір алмасулар өткен «Діндер бейбітшілік үшін» жоғары деңгейдегі үнқатысуы ұйымдастырылды. Осы ретте БҰҰ Бас Ассамблеясы мен Қауіпсіздік Кеңесінің ресми құжаты ретінде жоғары мәртебе алған Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың «Әлем. ХХІ ғасыр» манифесі еліміздің тәуелсіздіктің 25 жылы ішінде жүріп өткен жолының есебіне айналды десе де болғандай...
Ойымды тұжырымдап айтар болсам, осы шағын мақала барысында аталып отырған оқиғалар реті заманауи әлемдегі барлық адамзаттың бейбіт қатар өмір сүруі мен прогресі үшін дінаралық және мәдениетаралық үнқатысу бастамасын көтерген, оны нақты іске асыра білген және ілгерілетіп отырған жаһандық актор ретіндегі өз орнын абыроймен алған Қазақстанның гуманистік ұстанымының тереңдігіне нақты дәлел.
Арыстанбек МҰХАМЕДИҰЛЫ,
Мәдениет және
спорт министрі
Соңғы жаңалықтар
«Жастар» Сарайының жарты ғасырлық мерейтойы тойланды
Елорда • Кеше
«Egemen Qazaqstan» газетінің тілшісі «Дарын» сыйлығын иеленді
Мәдениет • Кеше
Алматы • Кеше
Президент Мәжіліс төрағасын қабылдады
Президент • Кеше
