Хұсайынмен жетпісінші жылдары бірге оқыдық. Біз ҚазМУ-де, ол СХИ-да. Алғашында оның дұнған екенін білмедік. Қазақшасы жақсы. Аңқылдаған ақкөңіл, достық жүрегі көл-дария. Оқуға жаңа түскендіктен ауылымызды айта береміз. Хұсайын Савазов осындайда дұңған екендігін көрсетті.
Дұнғандарды «жуас, момын халық» деп алады да, бабаларының батырлығын, тәуелсіздік жолындағы мерейлі жеңістерін, зар заман теперіштерін ерекше қуатпен толғана тербейді. «Ойпырмай, батырларымыз да, тағдырларымыз да ұқсас екен-ау», деп дұнған тамырдың халықшылдығы мен ұлтжандылығына риза боламыз...
Дұнған қытайдың «лаохуэй» сөзінен аударғанда «мұсылмандар» деген ұғымды береді екен. Осының өзі шағын ұлттың дінге, ділге беріктігін айғақтайды. Антропологиялық жағынан дұнған моңғолтектілердің қиыршығыстық нәсіліне жатады. Үш этнографиялық топқа бөлінетін олар қытай тіліне жақын әралуан диалектіде сөйлейді. Бұған дәлел ретінде 2001 жылы шығарылған «Қазақстан. Ұлттық энциклопедия» кітабындағы «Қытайда 8 миллион дұнған тұрады» деген сөздерді айтуға болады. Жетісудағы дұнғандар Қазақстанға 1866-1877 жылдар аралығында қоныс аударғандардың ұрпағы.
Хұсайын жолдамамен Көкшетауға келген. Жұмысына мығым жігіт орман технигінен салалық басшы деңгейіне дейін көтерілді. Ақмола облысындағы республикалық орман шаруашылығы жобалау-іздестіру институты филиалының директоры қызметін атқарған ол бүгінгі күні «Көкшетау» мемлекеттік ұлттық табиғат паркін басқарады.
– Мен жаймашуақ Қазақстанда, Алматы облысының Шелек ауданында дүниеге келдім. Үй-ішімізбен қазақ мектебінде оқыдық. Мұны Қазақ елінің ұлылығына балаймын. Отаныма мәңгі қарыздармын. Осы парыз біздің әулетіміздің басты құндылығы және үнемі алға бастайтын қуат қайнары деп білемін. Жалпы, дұнғандар туысқандық қарым-қатынастарға мығым, жинақы тұрады. Өте еңбекқор. Марқұм әкем Хәкім мен анам Софиа қарапайым еңбек адамдары. Әпкем Хадиша Қазақ ұлттық техникалық университетінде қазақ және француз тілдерінен сабақ береді. Інім Хасан құқық қорғау органында қызмет істесе, қарындасым Лада дәрігер. Анамыз ауылдастарынан аса алмай, алақандай жерінің жемісін теріп отыр. Бізге әлі күнге көлдей көңілін, көкөнісін жолдап тұрады, – дейді менің досым.
– Студенттік шақта сенің Шелегіңе барып темекі жинап едік. Орманшы болып кеткенің қалай? – деймін әңгіме ауанын өзгертуге тырысып.
– Қазақта «Ормандай қалың елім...» деген сөз бар. Оны білесің. Бірақ, аз халыққа қаншалықты әсері барын біле бермейсің. Институттың орман факультетіне жетелеген сол даналық деп ойлаймын. Оның үстіне орман ұғымы біздің әулеттің тағдырын айқындайтын сияқты. Құдай қосқан қосағым Шынар Алматыдағы ауыл шаруашылығы институтының орман факультетін бітірген. Қазір облыстық орман және аңшылық шаруашылығы аумақтық басқармасында бас маман. Үлкен қызым Гүлнар Көкшетаудағы «Бұқпа» орман шаруашылығында есепші-экономист, Динарам «Қалаларды көгалдандыру, саябақтар құру» грантымен Түркияда оқып жүрсе, ұлым Исхар (қазақша Асқар дейміз) Ақкөл ауданында орман өртінен қорғау жөніндегі топ бастығы. Күйеу балам Руслан орман шаруашылығының инженер-жобалаушысы. Оның атасы Хамза Күншуақұлы Целиноград өлкелік орман шаруашылығы басқармасының бастығы болған танымал азамат еді. Немерем Мерейдің де тал-шыбыққа құмарлығын байқаймын. Мұқағали ағамыз: «Сен адам бола бастасаң, мен қайың бола бастайын» деп ағаштың жүрегін дірілдетпеуші ме еді? Қандай мағынада айтылса да, адамзатты ойландыратыны анық, – деді ол.
Досыңның жүрегін тербетіп айтқан сөздеріне жүрегің жарыла жаздайды екен. Хұсайын өзінің көңіл хошындағы хошығын (өлең-хисса) айтып тұрғандай толғанасың. Жүзден астам ұлттың береке-бірлігін, ынтымағын ұйыстырып отырған ұлы еліміздің бейбітшіл саясатының арқасы ғой бұл. Кешегі қатардағы дұнған баласының республикалық деңгейдегі маңызды мекемені басқарып, мемлекеттік ұстанымдарды мекемдеп жатқаны, шат-думанды отбасын тербетіп отырғанының өзі бүкіл қазақстандықтарды мәртебелендіре түседі.
Бақберген Амалбек, «Егемен Қазақстан» Ақмола облысы
