Білім берудің жаңа көкжиегі

Елбасымыздың биылғы Жолдауы да елі­міздің болашағына деген қамқорлыққа толы. Жолдауда Қазақстан Тәуелсіздік жылда­рын­да ерекше қарқынды даму үлгісін көрсеткені атап өтілді. 2011 жылдың 1 қаңтарының өз­інде адам басына шаққанда ішкі жалпы өнім көрсеткіші 1994 жылмен салыстырғанда 12 есе өсіп, әр адам басына шаққанда 9 мың долларға жетті. Тәуелсіздігін бізбен қатар алған бірде-бір ел әлі мұндай көрсеткішке қол жеткізе қойған жоқ. Өз Жолдауында Елбасы үдемелі ин­дус­триялық-иннова­ция­лық даму бағдарламасы үлес бере бастағанын ерекше атап көрсетті. Аграрлық секторда да серпінді даму жүзеге асырылуда. Кәсіпкерлікке кең жол ашылды. Беделді-беделді әлемдік рейтингтерде Қазақ­стан суырылып алға шықты. Әлемдік банк­тің 2010 жылғы бағдарламасында Қазақстан бизнес мүддесін қорғау жөнінде реформа жүргізу бойынша көшбасшы деп танылды. Нұрсұлтан Әбішұлы күн тәртібіне халық­тың әл-ауқатын нығайтуға бағытталған әлеу­меттік модернизация және жаңа әлеуметтік саясат мәселесін қойып отыр. Білім беру, ден­саулық сақтау салалары мен тілдерді да­мытудың маңызды мемлекеттік бағдарла­ма­ла­ры қатарына түбегейлі инновациялық бағ­дар­ламаларды алға шығаруда. Олар: жаңа жұмыспен қамту стратегиясы, тұрғын үй-ком­муналдық шаруашылығын модернизациялау, елді мекендерді сапалы ауыз сумен қамта­масыз ету мәселелері. Бұл бағдар­лама­лар халқымыздың тұрмыс-тіршілігін жақ­сар­туға бағытталып отырғаны бізді қатты қуантады. Елбасының биылғы Жолдауында әлеу­мет­тік салалар ішінен білім беру ісіне бірінші кезекте көңіл бөлініп отырғаны – бұл еліміздің болашағына деген қамқорлықтың жарқын көрінісі екені сөзсіз. Жолдауда атап көрсетілгеніндей, Тәуелсіздік жылдарында білім беру саласында аса ауқымды жұмыс атқарылды. Еліміз білім беру ісін дамытуда 129 елдің арасында көшбастаушылар қата­ры­нан көрінді. Өткен онжылдықта білімге бө­лінген қаржы он есеге көбейді. Осы жыл­дары 750 мектеп салынды, 5302 мектепке дейінгі мекемелер, 1117 бала­бақ­ша мен 4185 балалар орталығы ашылды. Астанада ғылым мен білім индустриясының жаңа ғасырдағы орта­лығы бо­латын жаңа университет өмірге келді. Ғарыштық жылдамдықпен дамып келе жатқан ұшқыр уақыт бізден білім беруді бір сәт те босаңсытпауды талап етеді. ХХІ ғасыр білімді елдердің ғасыры. Сондықтан өрке­ни­етті ел боламыз десек, әлемдік үрдістен қа­лыспауға тиіспіз. Елбасымыз айтқандай, «Өм­ір бойы білім алу» әрбір қазақстан­дық­тың жеке кредосына айналатын болады. Бұл үшін білім берудің 12 жылдық моделі енгізілуде, 4 жылдық бакалавриат, 2 жылдық магистратура, 3 жылдық PhD докторантура жүйесіне көшіп отырмыз. «Біз, – деді Нұр­сұлтан Әбішұлы, – университеттік білім беру мен ғылымды дамытудың жаңа деңгейін қамтамасыз етуге міндеттіміз». Елбасының бұл тапсырмасы біздің Абай ат­ындағы Қазақ ұлттық педагогикалық уни­вер­ситетінің басшылығы мен профессор-оқы­­ту­шы­лар құрамына да үлкен міндеттер жүктейді. Қазақстандық университеттер қазіргі кезде дамудың аса жауапты кезеңін бастарынан ке­шуде: ғылыми қызметкердің мәртебесі өз­ге­руде, қоғам өміріндегі ғылымның рөлі ке­ңею­де. Өйткені, білім беру барлық саяса­ты­мыз­дың ұлттық басымдылықтардың бірі бо­лып есептеледі. «Жоғары білім сапасы ең жоғары ха­лықаралық талаптарға жауап беруі тиіс. Елдегі жоо-лар әлемнің жетекші универси­тет­терінің рейтингіне енуге ұмтылулары керек» – деген болатын Президент Н.Ә.Назарбаев. Ал бұл білім сапасын арттыру, ұлттық тәрбиені, инновацияларды ендіру, әлемнің басқа жетекші университеттерімен белсенді ынтымақтастықты орнату, оқытушылар мен студенттердің академиялық ұшқырлығы, қос­­дипломды білім беруді енгізу арқылы жо­ғары деңгейдегі бәсекеге қабілетті ма­ман­дарды қалыптастыруымыз қажет деген сөз. Елбасының Жолдауына орай біздің университетіміз білім сапасын жақсарту, оқы­ту­дың кредиттік технологиясын ендіру, инно­ва­циялық технологияларды пайдалану, ха­лық­аралық ынтымақтастықты кеңейту, ғы­лы­ми зерттеулер нәтижелерін тиімді іске асы­ру бойынша іс-шаралар кешенін жүзеге асыруда. Оқытудың кредиттік технологиясын іске асыру мақсатында біздің университет дәріс оқуға шетелдік ғалымдарды тартуға баса назар аударып отыр. Мастер-кластар, дәріс және семинар сабақтарын 30 шетел про­фес­соры жүргізді. Оқытушылардың академия­лық ұшқырлығын көтеру үшін барлық жағ­дай жасалуда: біздің 42 оқытушымыз ПОҚ ғылыми тағылымдамалары стипендиалық бағ­дарламаларына қатысты. 2010/2011 оқу жылы ҚР Президентінің «Болашақ» халық­аралық стипендиясы бойынша ғылыми та­ғы­лымдамалар бағдарламасы бойынша 17 және (ITEC) – Indian Technical & Economic Coo­peration – Үнді Техникалық және Экономи­ка­лық Ынтымақтастығы бағдарламасы бой­ынша 37 өтінім берілді. Ұлттық педагогикалық университет бол­ған­дықтан, біз педагогикалық білім беру са­ла­сында көшбасшы болуымыз керек. Биыл­ғы жылы алғаш рет Білім сапасын талдау және біліктілікті көтеру институтының негізінде педагогика және психология кафедра­ларының меңгерушілері үшін біліктілікті көтеру бой­ынша республикалық семинар өт­кіздік. Біздің университетімізде біліктілігін көтерген басқа жоо оқытушыларының саны артты. Алғаш рет аймақтық жоо-лар үшін біліктілікті көтеру курстары ұйымдастырылды. Адами ресурстарды дамыту, оның ішінде біліктілікті көтеру жоспарлы түрде жүргі­зі­ліп, ол кәсібилікті қалыптастыруға бағыт­тал­ды. Осыған сәйкес адами ресурстарды дамытуға жаңа көзқарас біліктілікті көтеру жүйесі туралы ережеде айқын көрініс тапты. Білім беру департаменттерімен және рес­публикалық Біліктілікті көтеру институ­ты­мен әрі қарай тығыз байланыста қызмет ат­қарудамыз, біздің университетіміздің серти­фи­каттары мектеп педагогтарын аттестациялау кезінде ескерілетін ұйымдар қатарына енгізілуіне қол жеткізгелі отырмыз. «Білім берудегі менеджмент», магистратурада және МВА білім беру жүйесінің бас­қарушы кадрларды даярлау курстарын ашу, «Ұлттық тәрбие» тұ­жы­рымдамасын құру мә­селелері біздің тұ­рақ­ты назарымызда. Ғылыми орта осы күні жалпыға мәлім та­қырыптар бойынша өт­кізілетін конференциялар мен семинарлардан шаршаған. Сон­дық­тан біз білім беру жүйесінің қызмет­кер­леріне бағытталған өзекті тақырыптарды қоз­ғайтын арнайы семинарлар өткізуді қолға алдық. Университет ұжымы қызметінің басты бағ­дары білім сапасын арттыруға бағытта­лу­да. Сондықтан жұмысты үйлестіру және оң­тайландыру мақсатында жалпыуниверси­тет­тік кафедраларды біріктірген жалпы университеттік пәндер орта­лы­ғы құрылды. Оқу бас­қар­ма­сының жанында бі­рыңғай диспетчерлер қыз­­ме­ті жұмыс істей бас­тады. Оқу-әдісте­ме­лік қам­тамасыз ету жа­ңар­тыл­ды: бар­­лық пән­дер бойынша жаңа оқу-әдіс­те­мелік кешендер жа­­­сал­ды. Білім мен тәрбие үрді­сінің сапасын арт­тыру мақсатында ал­ғаш рет «Ұлттық тәрбие» және «Абайтану», «Білімді ақ­па­рат­тандыру» пәндері енгізілді. «Информатика» мамандығын ағылшын тілінде оқы­ту қолға алынды. Оның нәтижелері оқыту­шы­лармен келісімшарт жасау үшін негізге алынды. Универ­си­теттің барлық оқы­ту­шы­ла­ры кредиттік технология бойынша біліктілікті кө­те­ру курс­тарынан өтті. Осы­лай­ша, оқыту­дың кредиттік техноло­гиясының не­гіз­гі шарт­тары күн­нен күнге жетілдіріліп келеді. «Білім беру» бағыты бойынша универ­си­тетіміздің бас жоо ретіндегі жұмыстары белсенділендірілді. Университет оқытушыла­ры­нан құ­рылған жұмыс топтары бакалавриат­тың, магистратураның, докторантураның 48 ма­ман­дығына арналған МЖББС жобасын әз­ір­леді. Жалпы білім беру пәндері циклының жа­ңа пәндер мазмұны және 12 жылдық мек­тептің жалпыға бірдей мемлекеттік стан­дар­ты мен оқулықтар жасалды. Болон үрдісі бойынша жұмыстар атқару, оның талаптарын толықтай орындау біздің бас­ты мақсатымыз болып табылады. Кредиттік технология жұмыс берушілердің қаты­су­ын талап етеді. Тәжірибелі педагогтарды дә­ріс оқуға кеңінен тар­ту­дамыз. Жоо педа­гог­та­рының жұмыс берушілер­мен бірлесіп сабақ өткізу мүмкін­діктері бар. Көрсетілген міндеттердің орындалуы өз дең­гейімізді көтеруге, кредиттік технология талаптарына сәйкес нақты білім беру бағ­дар­ламаларын жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Алайда бұл жұмыс тәжірибе режімінде жос­парлы түрде сатылай жүзеге асырылуы тиіс. Студенттердің академиялық ұшқырлығы, пәндер мен оқытушыларды таңдау мүмкі­н­дігі, сабақ кестесін жасаудағы жаңа тәсілдер, оқы­тушылар үшін офис-сағаты практикасы­ның енгізілуі өз жемісін беретіні сөзсіз. Қа­зақстан педагогикалық ғылымының көшбас­шысы бол­ған­дықтан біз ғылым мен білім беруді интеграциялау арқылы мамандар даяр­лауға бағыт ал­дық. Осы мақсатпен ғылыми зерттеулер педагогика, психология; тіл білімі, әдебиет, тарих, физика, математика және механика; химия, биология, география және экология; экономика, құқық, саясаттану; философия және әлеу­меттану бағыттары бой­ынша топтастырылды. Қазіргі кезде университетте 84 ғылыми жоба дайындалып отыр, оның ішінде 14 іргелі тақырып, және ҚР БЖҒМ бойынша 1 қолданбалы тақырып, университет есебінен қаржыландыратын ПОҚ құрамының 44 ғы­лы­ми жобасы және студенттер мен магистранттар орындап отырған 25 тақырып дай­ындалды. Біздегі тәрбие жұмысы студенттер бойында азаматтық және қазақстандық отан­шылдықты тәрбиелеу; ұлы Абай мұраларын насихаттау, тағылымын үйрету; ұлттық құн­дылықтарды дәріптеу, халықтық педагогика ұстанымдарын насихаттау; студенттердің әл­еуметтік белсенділіктерін арттыру, өзін-өзі басқаруға баулу; саламатты өмір салтын насихаттау, зиянды әдеттерден сақтандыру; сту­денттердің құқықтық сауаттылығын көте­ру; жас таланттарды қолдау және өнерге жол ашу міндеттерін шешуге бағытталып отыр. «Студенттерді тәрбиелеу» тұжырым­да­ма­сының негізгі міндеті оқу-тәрбие жұмысын моральдық-рухани тұрғыдан қалыптасқан, жетік кәсіби дайындығы бар бәсекеге қа­білетті тұлғаларды қалыптастыруға бағыттау болып табылады. Күндізгі бөлімде тәрбие жетекшісі институты кеңінен дамыды. Сту­денттердің жеке этикасы мен адамгершілік мәселелеріне баса назар аударылуда. Тәрбие жұмысының тү­бегейлі өзгертілуіне байла­нысты барлық ма­мандықтардың бірінші курс­тарында «Ұлттық тәрбие» мен «Абайтану» пәндері енгізілді. Бұл пәндер бойынша бағдарламаға сәйкес сту­дент­тердің жеке жә­не ұжымдық тәрбиесіне, со­нымен қатар өз­ара қатынас мәдениетіне және тәртіп этика­сына баса назар аударылуда. Бір өзі адамзаттық бір әлем болып сана­латын ұлы Абай ғибраты жоғары оқу ор­ны­ның тәрбиелік және тәлімдік істерінің арқа­уына айналған. Екі жылда бір рет «Абай әле­мі» фестивалі өткізіледі. Қалыптасқан дәс­түр бойынша «Абай айтады...» акциясы ұй­ымдастырылып, студенттер мен магис­трант­тар­ға тәрбие жұмысының салалары бойы­ша ақын шығармаларынан жинақталған кітапшалар таратылды. Зерек, зерделі жастар тартылған «Абай мектебі» клубы жыл бойы үздіксіз жұмыс атқарды. Биылғы оқу жылында университет студенттері мен магистранттарының әлеуметтік қорғалуына ерекше мән берілуде. Қоғамдық тамақтану орталығы студенттер үшін ең төмен баға саясатын жүзеге асырады. Ғылым мен білім саласындағы универ­си­теттің халықаралық ынтымақтастығы, оның нәтижелерінің оқу үрдісінде кеңінен пайда­ланылуы жоғары оқу орнының әлемдік білім беру кеңістігіне табысты енуінің негізгі шарт­­тарының бірі болып табылатыны сөзсіз. Ха­лық­аралық деңгейге көтерілудің алғашқы қа­дамдарының бірі 2010 жылғы қараша айының ортасында университетіміздің ұлт­тық аккредитациядан табысты өтуі және 2011 жылдың 1 қаңтарына дейін шетелдік ха­­лықаралық агенттіктерде аккредита­ция­ның аяқталуы, халық­аралық рейтингтерге енуі болып табылады. Университеттің ха­лықаралық ынты­мақ­­тас­­тығы үш бағыт бой­ынша жүзеге асы­ры­луда. Олар: шетелдік уни­верситеттермен екі жақты ынтымақтастық орнату және белсендіру; басқа елдердің елшіліктерімен және тілдік орталықтарымен ын­ты­мақтастық; студенттер мен профессор-оқы­ту­шылар құрамы үшін стипендиялар мен грант­тар­ды беру бойынша ақпараттық қолдау көр­се­ту. Университет Ұлыбритания, Франция, Германия, Чехословакия, Польша, Қытай, Ресей, Жапония, Болгария және т.б. елдердің 100 жо­ға­ры оқу орындарымен әріптестік қызмет етеді. Болашақта қосдипломды білім алуға мүм­кіндігі бар Абай атындағы ҚазҰПУ серіктес жоғары оқу орындарымен бірлескен екі жақты білім беру бағдарламаларын ұй­ымдастыру бойынша жұмысын жалғас­ты­ру­да. Қазіргі кезде «Педагогика», «Психология», «Бастауыш оқытудың педагогикасы жә­не әдістемесі», «Практикалық психология», «Арнайы педагогика», «Заңтану» және «Қаржы», «Саясаттану» және «Халықаралық қатынастар», «Әлеуметтану» және «Аймақ­та­ну» мамандықтары бойынша қос диплом­дық білім туралы шартқа қол қойылып отыр. Студенттермен, магистранттармен халық­аралық алмасулар жүріп жатыр. Екі жақты жоо аралық келісімшарт бойынша, үкімет­аралық алмасулар бойынша және халы­қ­ара­лық бағдарламалар бойынша 78 магистрант және 10 бакалавр шетелде білім алып, тағылым­дамалардан өтіп келді. Жалпы, Елбасының биылғы Жол­дауы білім беру саласының көк­жиегін кеңейтуге жол ашып отыр. Бүгінде оқу орнымыздың профессор-оқытушылар құрамының күш-жігері Жолдау жолдарынан туындайтын міндеттерді шешуге жұмылдырылған. Серік ПІРӘЛИЕВ, Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университетінің ректоры, профессор.