«Құрылысшы мен сәулетші болуды армандайтын кез келді»

Бүгінде қазақ жастарына кәсіби құрылысшы, сәулетші болуды армандайтын кез келді. Түлектері тәуелсіздік жыл­да­рын­да Астананың ғажайып ғимараттарында қолтаңбасын қал­дырған, еліміздегі құрылыс саласы майталмандарының қара шаңырағы – Қазақ Бас сәулет-құрылыс академиясы тәуелсіздік тұсында бірінші болып сәулет мамандығы бойынша халық­аралық сертификатқа қол жеткізген болатын. Қазіргі таңда құрылыс қарқынды жүріп тұрғанда осы жоғары оқу орнының ты­нысы туралы Қазақ Бас сәулет-құрылыс академиясының пре­зиденті Әмірлан ҚҰСАЙЫНОВ әңгімелейді. – Әмірлан Айдарбекұлы, академияның соңғы жылдар­дағы ең басты жетістігі – «Сәу­лет» мамандығы ЮНЕСКО- Халықаралық Сәулетші­лер одағы комиссиясының ак­кре­дитациясынан өтіп, елдегі жо­ғары оқу орындары ара­сында тұңғыш рет ха­лық­ара­лық сертификат алғаны болар? – Бұл еліміздің сәулет өнері саласындағы ең жоғары жетістік болды. Бірақ, ол оңай қол жеткізе салған табыс емес еді. 2005 жылдан бастап әлемде инженерлік, сәулеттік білім беру саласын аккредитациялау бой­ын­ша халықаралық агенттіктерден мәліметтер жинап, талдау жасай бастадық. Сонымен қатар, ха­лық­аралық Сәулетшілер ода­ғының өкілдерімен кеңестік. Осы одақ әлемдегі сәулет са­ла­сында білім берудің сапасына жауап беретін және тікелей мүдделі ұйым. Халықаралық аккредита­ция­лау­ды жүргізетін барлық аккредитациялау агенттіктері ұлттық немесе аймақтық болып табы­ла­ды. Ал ЮНЕСКО-ХСО әлемдегі барлық аймақтарды қамтитын болғандықтан, біз бағдарламаға қатысу туралы шешім қабыл­да­дық. Нақты түсіндірсем, сәулет саласында халықаралық Сәу­лет­шілер одағы жасаған баға­дан жоғары өлшемдер жоқ деп есептеледі. Осындай көп ізденістер нә­ти­жесінде біздің академия 2007 жылы «Сәулет» мамандығы бой­ынша дүние жүзінде бірінші болып халықаралық аккредитациядан өтті. Келесі жылы аккредитациялау мерзімінің аяқ­талуына орай, қазіргі уа­қытта қайтадан «Сәулет» ма­ман­дығын аккредитациялауға қажетті дайындық жұмыстары жүргізілуде. Сонымен қатар, «Құрылыс» мамандығын аккредитациялау үшін дамушы ел­дер­дің аккредитациялау агенттіктеріне сауал жолдаудамыз.  Өйткені Елбасы өзінің биылғы Жолдауында «білім берудің сапасы ең жоғарғы халық­аралық талаптарға сай болу керектігін» айтты ғой. Бұл еліміздегі жоғары оқу орындары әлемдегі алдыңғы қатардағы университет, академиялардың рейтингісіне кіруге ұмтылыс деген сөз. – «Бізге халықаралық дең­гей­де бәсекеге түсе алатын эру­ди­­циялы мамандар керек», деген қағиданы жүзеге асыру үшін не істеудесіздер? Қазіргі таң­дағы жағдайлары­ңыз қа­лай? – Біздің басты мақсатымыз – сәулет-құрылыс саласында жо­ға­­ры білікті маман дайындау, сту­­денттерге барлық деңгей бо­йын­ша білім алуға, қоғамда өз орнын табуға қабілетті, ой-өрісі кең, ой­лау қабілетті жоғары тұл­­ға бо­луға мүмкіндік жасау. Оқу ордамыз бо­лашақ маман­дарға терең біліммен қоса, олар­­­дың бойында азаматтық жа­уаптылық, ынтымақтастық жә­­­не патриоттық сезімдерді қа­лыптастыруға бағытталған ша­ра­ларды жүзеге асырады. Айта кету керек, қазақ­стан­дық жоғары оқу орындары ішін­­де біз алғаш болып 2000 жы­­лы несиеге оқыту жүйесін ен­­гіз­геннен бастап, оқу үрдісі ай­тар­лықтай жаңашылдық ба­ғыт ал­ды. Әрине, бастаған істің өзіндік артықшылықтары мен қоса кемшіліктері де болады ғой. Оқу орнының профессор-оқы­тушы­лар құрамы аталмыш жүйені ендіруде айтарлықтай қи­ындық­тарға қарамастан, күр­делі кезең­дерді еңсерді. Нәти­жесінде академия базасында бір­неше рет еліміздегі оқу орын­­­дарында кредиттік жүйені ендірудің тиімділігі бойынша республикалық әдісте­мелік се­ми­нарлар өткізілді. Көп­теген оқу-әдістемелік құжат­тар жа­рық көрді. Академия құрылыс, сәулет саласы ретінде кәсіби білім бе­рудің қарашаңырағы ретінде жа­­ңа технологияларды ендіріп, оны әрі қарай жетілдіруге мол тәжірибе жинақтады. Кредиттік жүйені енгізе отырып, студенттерге әлемдік білім беру ке­ңіс­тігінде, ше­тел­дердің ал­дың­­ғы қатарлы жоғары оқу орын­да­рын­да өз білімін еш кедергісіз жалғастыруына мүм­кіндік бердік. Ал, халықаралық деңгейде бә­секеге қабілетті мамандар да­йын­дауға келсек, ол бүкіл білім беру саласы халықаралық стан­дартқа сәйкес болуды талап етеді. Ол ғы­лыми-әдістемелік оқу құрал­дары­ның сапасы, техника­лық құрал-жабдықтардың заманауи талап­тар­ға сай болуы, озық техно­ло­гия­ларды меңгерген, жо­ға­ры білікті де, тәжірибелі про­фессор-оқытушылар құрамының жасақ­та­луы секілді міндеттерді қа­нағат­тандыруымыз қажет. Сон­дық­тан да халықаралық дең­гей­дегі аккредитациядан өттік. Оған қоса, біздің оқу орнымыз Балон үрдісіне қатысқан білім ордасы. – Академияның шетелдегі баламалы оқу орындарымен бай­­­ланысы қандай? – Біз өркенитті елдердің 35 жоғары оқу орнымен, ұйым­да­ры­мен халықаралық ынтымақтас­тық­тамыз. Олардың ішінде Ұлы­британия, АҚШ, Германия, Испания, Оңтүстік Корея, Түркия, Қы­тай сынды елдер бар. Білім беру сапасының ха­лық­аралық деңгейдегі өлшемдерінің бірі – студенттер алмасу. Осы мақ­­сатта академия шетелдік жо­ғары оқу орындарымен байланыс жүргізу нәтижесінде 30-дан астам студентіміз Германияның Қол­дан­ба­лы зерттеу университетінде (Эрфурт), Фран­циядағы дизайн жо­ғары мектебінде (Париж), Шве­­циядағы Корольдік тех­ни­ка­лық институтында (Стокгольм), Оңтүстік Корея университетінде (Сеул) білімін жалғастыруда. Зор мақтанышпен айта кететін жәйт, біздің академия отандық жо­ғары оқу орындары ішінде студенттер тәжірибесін шетелдерде өт­кізуге мүмкіндігі бар бірегей оқу орны. Академия Қамқор­шы­лар кеңесінің қолдауымен 2005 жылдан бастап әлемдік сәулеттік туындылармен та­ныстыру мақса­тын­да студенттер жыл сайын жазда Дубайда (БАӘ), Мы­сыр, Қы­тай, Кореяда іс-тәжи­ребеден өте­ді. Ол үшін студенттер арасында білім үлгерімі, тәртібі, аудиториядан тыс жұмыстарға белсенділігі қарала­ды. Бұл іс-тәжірибе әлем­дік сәулет туындыларынан шы­ғар­ма­шылық шыңдау алып, оны ұлт­тық нақыш­пен байланысты­рып, елі­міз­дің сәу­лет өнеріне ай­тар­лықтай үлес қо­сар мамандар да­йындауға үл­кен септігін тигізеді. Академиямыз 2006-2009 жыл­дары ТЕМПУС Еуропалық ко­мис­сиясының «Қазақстан дамуы­ның тұрақтылығы үшін геогра­фиялық ақпараттық технология» жобасын табысты жүзеге асырды. Еуропалық білім беру кеңісті­гінде осы жүйені әрі қарай жүзеге асыру үшін ТЕМПУС және ЭРАСМУС МУНДУС Еуропалық одағының бағдарламаларына тап­сы­рыс беруді қолға алды. Сәулет, дизайн және құрылыс саласында сұранысқа ие болашақ мамандарды дайындау, келешегі бар түлектерді ынталандыру, жо­ғары оқу орындарының рөлін арт­тыру мақ­сатында Еуразиялық сәу­­лет-құрылыс мектебінің ха­лық­­аралық фестивалі халық­ара­лық деңгейде ұйымдастырылды. Аталмыш фестиваль біздің академия бастамасы бойынша ТҮРКСОЙ және Малтепе универ­сите­тінің қолдауымен Ыс­там­­­­бұл­да өткізілді. Фестивальға Түр­­кия, Қазақстан, Ресей, Қырғыз­стан, Тәжік­стан, Әзірбайжанның жо­ға­ры оқу орындарының өкілдері мен түлектері қатысты. Бұл қазақстандық жоғары оқу орындарының ішіндегі алғашқы болып шетелдік жоғары оқу орын­­дарында ұйымдастырылған көлемді шара болып есептеледі. Ендігі жерде фестивальды дәс­түрге айналдырып, 2011 жылдың күзінде Ромуальдо дель Бианко ын­тымақтастығымен бізде өткізу­ді көздеп отырмыз. – Академияда үш тілде де сту­денттерге дәріс беру тұжы­рым­дамасы жасалынып, тәжі­рибе жүзінде іске асуда. Өзіңіз де үш тілді еркін біледі екенсіз? – 2000 жылы осы білім ор­дасына ректорлыққа тағайын­дал­ған­нан бастап бірінші қолға алған жұмысым – үш тілділік бол­ды. Әрине, өз ана тілімнен басқа орыс тілі, ағылшын тілдерін жетік білгендіктен, оқытушылардан талап ететінім де сол. Тілдерді біліп, өз қызметінде қолданғаны үшін де ай сайын жалақыға 20 па­йыздан 100 пайызға дейін үстем­ақы қосу қолға алынды. Жоғары­да айтылған білім беру саласында халықаралық деңгейге сай болу үшін оқытушылар шетелдердің ал­дыңғы қатарлы оқу орын­да­рын­дарымен келісім жасап, он­дағы про­фессорлармен байланыс орна­тылу тиіс. Ортақ мүддені жүзеге асыруда ешқандай тілдік кедергі болмауы керек. Осы мақсатта тілдік пәндер оқытушылары «Тілдерді білуді ба­ғалаудың жан-жақты өл­шем­де­рі» оқу-әдістемелік құралы құрас­тыр­ды. Әр жылы толықты­ру­лар­мен қайта басылды. Көп тіл білу – бәсекеге қабілеттілік көрсет­кіш­терінің бірі емес пе? Оқыту­шы­лар өз дәрістерінің соңында студенттерге үш тілдегі глоссарийға басты сөздер, әсіресе сәулет-құ­ры­лыс саласындағы термин сөз­дер береді, 10 минөттен дәріс тілінен басқа екі тілде қосымша тү­сінік беруді дағдыға айналдыруда. Қазіргі уақытта осы глоссарий біріктіріліп, үлкен сәулет-құры­лыс, дизайн, экономика салала­ры­ның үш тілді түсіндірмелі сөздігі дайыналады. Бұл осы саладағы білікті мамандардың дайындауы­мен жасалғандықтан, сауатты аударма жұмыстарын жүргізуге үл­кен сеп болады деп ойлаймын. – Заманына қарай – адамы. Қазір әркім өз дәулетіне сай, сәу­летті өмір сүргісі келеді. Со­ған сәйкес, сәулеткер мен құры­лыс­шының да беделі өсуде. Мұ­ның бәрі талапкерлердің осы саланы таңдауына құлшыныс оятты деп айта аласыз ба? – Құрылыс пен сәулет өнері адамның алғаш пайда болуынан басталған көне кәсіп. Ғасырлар ауысса да ол бізбен бірге дамып, жетілуде. Бүгінгі таңда сәулет­ші­лер мен құрылысшылар арман-қиялын, шығармашылық қабіле­тін жүзеге асыруға үлкен мүмкін­шілік алды. Қазірдің өзінде Қа­зақ­станның бас қалалары Астана мен Алматыны алып қараңыз, әлемнің өркениетті елдерімен терезесі тең ғимараттар сәулеті таң қалдырады. Бұл ғимараттарда біз­дің студенттеріміздің қолтаң­басы бар екендігі мені қуантады. Осы арқылы еліміздің өркен­де­уіне өзі­міздің үлесімізді қосудамыз. Болашақта дархан даламыз бен сұлу қаламыз төріне әлі талай болашақ ұрпаққа ұлттық нақыш­пен көркемделген, әлем­дік сәулет өнерінің көрінісі ретінде ғи­ма­раттар салынуы тиіс. Сондық­тан дала баласы да, қала баласы да біздің маман­дық­тардың қан­шалықты қажет екен­­дігін біледі. Қазіргі уақытта елімізде құ­рылыс нысан­дары­ның көп жү­руі жұмыссыздарды жұмыс­пен қамтамасыз етуде. Студенттеріміз академияны бітіргеннен кейін жұмыссыз қал­майтындығын біледі. Жыл сайын академияда «Тү­лектер жәрмеңкесі» өткізіледі. Бұл студенттеріміздің жұмысқа орналасуына үлкен септігін тигізеді. Жылда осы шараға тап­сырыс беретін мекемелердің кө­беюіне қарап, қазірдің өзінде біздің академия түлектері үлкен сұ­ранысқа ие екендігіне қуа­ныштымыз. – Академияда қазақтың қаракөздеріне қарағанда өзге ұлттардың балалары көбірек оқитын сияқты көрінді. Сонда қазақ баласы кәсіби құ­ры­лысшы, сәулетші болуды азы­рақ армандай ма, қалай? – Академиядағы сәулет және құрылыс мамандықтарында 70 па­йыздай өзіміздің қыз-жігіттер бар. Дизайн мамандығын білесіз ғой. Ол: сәулеттік дизайн, гра­фикалық дизайн, теледизайн, костюм дизайны деген ма­ман­дан­ды­рылуларға бөлінеді. Осы факультетте қазақ бала­ла­ры 50 пайыз шамасында. Оны тү­сін­дірейін, қазір компьютерлік тех­нология­ның дамыған за­маны емес пе, барлығы компьютерлік бағдарла­ма­лар арқы­лы жаса­лады. Сон­дықтан бұл ма­ман­дықтың қыр-сырын ауыл­дан келген кейбір балаларымыз тү­сіне бермейді. Өр­кениетті елдерде дизайн айтулы маман­дық­тардың бірі, ал елімізде жас­тарымыз бұған енді бет бұ­руда. Екіншіден, академия ма­ман­дық­та­ры шығармашылық ма­­ман­дық­­тар. Ашық айтсақ, қа­зақ от­басыларында бала қабі­летіне, тілегіне көп көңіл бөле бермейміз. Өзіміз жақсы деп тапқан маман­дықтарға түсіруді жөн көреміз. Баланың бойында тал­ғам­паздық, әсемдікке әуес­тік, шығармашы­лық қабілеті жоға­ры болып, жақ­сы сурет сала алса одан нағыз сәулетші немесе ди­зайнер шығар еді. Қазақ ба­ласы кәсіби құры­лысшы, сәу­летші болуды арман­дайтын ке­зең келді. Ол – қазіргі кез, қазіргі заман! Әңгімелескен Айнаш ЕСАЛИ. Алматы.