8 наурызда, яғни бүрсігүні Қазақ теледидарының эфирге шығып, хабар тарата бастағанына 53 жыл болады

Ана тілдің айбынын асырар арна «Қазақстан» болмақшы

Қуанатын, құтты болсын айтатын хабар

8 наурызда, яғни бүрсігүні Қазақ теледидарының эфирге шығып, хабар тарата бастағанына 53 жыл болады. Соның қарсаңындағы қуанышты оқиғадан жұрт­шылық хабардар деп ойлаймыз. Ол Ел­басының республикалық БАҚ журналистерімен кездесуде айтқан ақжолтай хабары. Қыркүйек айынан бастап «Қазақстан» телеарнасының толық қазақ тілінде сөй­лейтініне ел разы, жұрт бейіл. Оны редак­цияға келіп түскен төмендегі хаттар анық дәлелдейді. Елбасының бір топ респуб­ликалық БАҚ журналистеріне бер­­­ген сұхбатында: «Қыркүйек айы­нан бастап «Қазақстан» теле­арна­сы толық қазақ тіліне көшуі керек», деген сөздерін оқып, осы­­ған елжірей қуана, радио мен теледидарда өткізген өмір жо­лым­ды бір шолып өттім. 1962 жылдың қа­раша айында конкурс­тан өтіп, дик­тор болып жұмыс­қа орнала­сып едім. Ол кезде қазақ тілінде бес-ақ минөттік жаңа­лықтарға орын берілетін. Оған дейін Қара­ғанды облыстық ра­дио­сында тілші, диктор бол­дым. Содан барып Алматыға ша­қы­рыл­дым. Сол бес минөттік ха­ба­ры­мыз біртіндеп кө­бейе келе, Кен­жеболат Шалабаев төр­аға­лық еткен телерадиокомитет кезінде әуелі он минөтке, одан он бес, содан кейін жиырма ми­нөт­ке көтерілді. Осылай бәрі жұ­мыс барысындағы, әрбір лездемедегі кү­респен келді. Эфир­дегі қа­зақ тілі­нің көкжиегі сөйтіп кеңі­ген. Мульт­фильмдерді және көр­кем фильмдерді қазақшаға аудару­дың бісмілләсі  де сол кезде бас­тал­ған бо­латын. Жетпісінші жыл­­дарда қазақ тілінің қол­даныс аясын осы Кенжеболат аға­мыз аз да болса бір жүйеге келтіргендей еді. Сол кездегі 40-45 пайыз бол­ған қазақшамызды кейінгі басшы­лар 50 пайыздық деңгейге алып келді. 50 де 50 деген бұлжымас қағида бар болатын. Енді дәл осы шақта Құдайға шүкір дейміз. Еге­мендігіміздің қадір-қасиеті тілі­міз­дің мерей-мәртебесін көтеріп өрлеткенін көзбен көрудеміз. Өз алдыңа ел болғасын, дербес мемлекет болғасын қазақ тілі бас телеарнамызда 100 пайыз болды дегенге кім қуанбайды?! Кімнің жүрегі тебіреніп қозғалмайды?! Мен қазақпын дегеннің бәрі Пре­зи­денттің аузынан осы сүйінші хабар айтылғанын біле сала, қазір керемет көңіл-күй  құшағында. Бұл үшін мың да бір алғыс. Кейде 50 де 50 дегеннің іс жүзінде жай сөз болып қалып жүргеніне ренжуші едік. «КТК», басқаны алып қарасаңыз да, қазақ тіліндегі ха­бар­ларды түнде беріп, құр уақыт­ты толтырдық деп мәз болды, халықты сөйтіп алдаусыратты. Әйт­песе, түнгі сағат 1-2-ден кейін теледидарды кім көреді, кім тың­дайды? Ертең ерте тұрып жұмы­сы­на бармай ма? Әрине, ұлттық теледидар ар­на­сы болғаннан кейін қазақ тілі, мемлекеттік тіл 100 пайыз бол­ғанға не жетсін. Тіліміз де өр­кен­дейді, қазақ тілді журна­лис­тер­дің өресі де, өлшемі де өседі, саны да көбейеді, сонымен бірге сапасы да арта түседі емес пе. Кеудесі биік, жүздері жарқын жү­ріп, ешкімге жалтақтамай, жау­таңкөз болмай, ұлт мұратына қызмет етеді. Әлбетте, Елбасы пәрменімен қазақ тілінде 100 пайыздық хабар тарату үлкен жауапкершілік жүк­тейді. Теледидар журна­лисі­нің тілі халық тілінен нәр алып, ойға бай болуы тиіс. Тележүр­гізу­ші шеберлігін шынайы ізденіспен меңгерген абзал.   Қызық­ты хабарлар, экран алдындағы тартымдылық, жылы шырай бас­қа арнаға бас бұрғызбай, мың­даған көрерменді өзіне баурап бұрып алуы ләзім. Мен радио және теледидар са­ласында 41 жыл үзіліссіз жұ­мыс істеген адаммын. Енді қазақ тіліндегі хабар 100 пайыз болған күнге жеткенім үшін өзімді ба­қытты санаймын. Өмі­рім­нің м­ә­ні молығып, мақсаты орын­дал­ды деп білемін. Бұл өте керек нәрсе. Соны Елбасы тап басып көре білген. Өйткені, радио мен теледидар халқы­мыз­дың айнасы ғой. Олай болса, сол айнадан алдағы уақытта ана тіліміздің 100 пайыз жарқырап көрінетіндігі барша­мыз­ға құтты болсын демекпін! Ласкер СЕЙІТОВ, Қазақ теледидарының бұ­рынғы дикторы, Қазақ­стан­ның еңбек сіңірген әртісі. Мұратқа жетер күн жақын Наурыз айы – жаңалықтың, жақсылықтың жаршысы екеніне тағы да көзіміз жетті. Аллаға шү­кір, жасы үлкен ағалары­мыз­дан бас­тап ізбасарлары біз де ар­ман­даған мұратқа жететін бол­дық-ау деп қуанудамыз. Ол Ел­басының осы айдың басында бір топ журналистермен болған кездесудегі мәлімдемесі ұлттық те­ле­арнаны шынайы ұлттық дәре­жеге кө­теруі, яғни тек қана ана тілімізде сөйлеп, болған жәйт­тер­ді баяндау қазақ тілінде бо­латыны. Қуанатын себебім де жоқ емес. Мен теледидарға әскер қа­тарынан келген бойда жұмысқа орналас­тым. Ол заманда бүгін­гідей техника да, мүмкіндіктер де жоқ бола­тын. Соған қара­мастан теледидар қызметкерлері ынта-жігермен жақ­сы хабарлар жасауға тырыс­ты. Көбіне кедергі болатыны тех­ника жағын­дағы­­лар­дың дені, 99 пайыздан аста­мы басқа ұлт­тың өкілдері бола­тын, сондық­тан түсініспеу­ші­ліктер де кездесіп тұратын. Дегенмен, қазақ те­ле­дидарында өз қолтаңбаларын қалдырған мық­­ты аға буын журналистер де жоқ емес-ті. Әсі­ресе, Айдос Абы­лай­ұлы басшы­лық еткен жылдары қазақ жур­налистерінің өресі өсіп, көптеген жақсы дү­ниелерді өмір­ге әкелді. Олар Сәң­герей Тәжі­ғұлов, Совет Мас­ғұтов, Сұлтан Оразалинов, Жа­рыл­қасын Нұсқа­баев, Бексұл­тан Са­риев, Тұңғыш­бай Смағұлов, Дүй­­сен Шегебаев, Сабыр Өтеп­бер­генов сияқты журналистер мен ре­жис­серлер Сәли­ма Естемесова, Шырын Османова, Света Ес­мұратова, Сара Жә­миева, ды­быс режиссерлері Құ­ныпия Мусин, Куртван Решетов, Болат Мә­женов болса, дикторлар Мә­риям Айым­бетова, Айман Ақ­шало­ва да  қа­зақ тіліндегі хабар­лар­дың тар­тым­д­ы да жақсы шы­ғуы­на өз үлестерін қосты. Радио мен теледидардың тілді да­мыту мен ұлттық мінезді қа­лып­тастырудағы рөлі айтпаса да түсінікті болар. Мен өзімнің есімнен кетпейтін бір оқиғаны айт­қым келіп отыр. Ол 1973 жылы қазіргі Астанада болған жәйт. Миллиард пұт астық береміз деп айды аспанға шығарып жүрген кез. Біз көшпелі редакция: Сәң­герей Тәжі­ғұлов, режиссер Мэлс Байсамбаев, оператор Павел Скороходов, жүргізуші Владимир Попов және мен таңғы бестен Қорғалжын ауданынан біраз сюжеттер түсіруге аттандық. Содан кешкі сағат алтылардан аса қала­ға келсек, Целиноград обкомы­ның бірінші хатшысы Кручина ша­қы­рып жатыр, тез келіңдер деп  зіркілдейді теле­фон­ның арғы жағы­нан біреу. Амал жоқ, Сәңгерей аға екеуміз обком­ға келдік. Сөйтсек, онда «Правда», «Труд», «Известия» газет­тері­нің тілшілері отыр екен. Бізді көре сала орыстың бейпіл сөзімен сыбап алып, «Ей, казахи, где вас черти носят?»– дегені. Сәңгерей ағай жұлып алғандай: «Оу, орыс ағайындар» деп оның сөзін бұл­жытпай қайтарып айт­қанда, анау кісі, Брежневтің до­сы, сасып қалды. Ешкім бетіне қарсы келе алмайтын адамға анадай сөз айту – көзсіз ерлік! Жан-жаққа қарап, еріксіз ыр­жиып, одан әрі бізбен жылы сөйлесе бас­тады. Бұл әңгімені айтып отырған себебім, ол заманда өз ті­лің­де сөйлесең бәрі сөгетін, көпшілік содан басылып қалған болатын. Ал мынадай қайсар аға­лары­мыздан тәлім-тәрбие алып өскен біздер де ешкімге есемізді жібермедік. Әйтсе де сол заман­ның әсерінен  әлі күн­ге бұға беретін замандас­тары­ма қазақ тілді арна еркін өскен көшпенділер рухы мен мінезін оятатынына кәміл сенемін. Сол үшін де ең бірінші рахметімді Тәуелсіздігі­міз­ге айт­қым келеді. Тыныс ӨТЕБАЕВ, Қазақ теледидарының ардагері, Қазақстанның  құрметті  журналисі. Ертөстігім бір төбе... «Кемелденген» Кеңес өкі­меті­нің тұсында «Рекорд» деп атала­тын кішкентай ғана теледидарға зар боп отыратын қазақтардың үйі­нен қазір «LG», «SAMSUNG» деп бас­талатын шетелдік «жәшік­тер­дің» бірнешеуін көресіз. Холы­нан, жұмыс кабинеті мен жатын бөлме­сі­нен және асханасынан дегендей бәрі жарыса «сайрап» жатады. Тегеурінді тәуелсіздік, тұрақ­ты экономикалық даму, ел бірлігін ойлаған дана басшылық теледидарлармен бірге, әлбетте, те­ле­ар­наларды да көбейтті. Қазақ КСР-індегі ең алғашқы телеарна бо­лып табылатын «Қазақстан­ның» сапы­на еліміз тәуелсіздік алған жиыр­ма жыл ішінде «Хабар», «Caspio­net», «Ел арна», «КТК», «НТК», «Астана», «Алматы», «31 канал», «7 канал» сияқты көптеген те­леар­наларды қосты. Олар қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде елі­міздің экономикасын, ұлты­мыз­­дың мәде­ниеті мен өнерін, тарихы мен салт-дәстүрін дамытуға еңбектену­де. Өткен жылы «Балапан» теле­арнасы тұсауын кесіп, ол да бүл­діршін­дерді бір қуантып тастады. Діни-танымдық тұрғыда дүниеге келген «Асыл арна» телеарнасы да ел-жұрт­ты, ағайын-бауырды хал-ха­дерін­ше имандылыққа тәр­бие­леп жа­тыр. Қысқартып айт­қан­да, елдегі электронды БАҚ сала­сында көп­теген ілгерілеу бар. Бірақ, өкінішке қарай, еліміз­дің экономикалық әлеуеті ныға­йып, бақуатты қазақ шаңырақ­та­ры кө­бей­­генімен, мемлекеттік тілде тәу­лік бойы хабар тарататын бір мемлекеттік телеарнаның бол­мауы адамды еріксіз ойлан­ды­ра­тын. Мі­не, осы тұрғыдан алғанда «Қа­зақстан» телеарна­сы­ның биыл­ғы қыркүйек айынан бастап тәулік бойы тек қана қазақ тілінде хабар тарата бас­тай­т­ынын естіп, қатты қуанып қал­дым. Тәуелсіздігі­міз­дің тұғыры берік, тірегі мықты, татулығы шынайы болып, еліміз­дің эко­но­микасы мен мәдениеті қазіргіден де дамып, әлемдік өр­ке­ниеттің биік шыңына қарай ба­тыл қадам баса берсе, мұндай телеарналар саны да жылдан-жыл­ға көбейе бермек деп сенемін. Ал «Ертөстігім бір төбе» дегендей, «Қазақстан» телеар­на­сының тәуелсіздік тарихындағы алар орны ерекше деп санаймын. Пернебек ОСПАНОВ, Қазақстан Республикасының мәдениет қайраткері. Жамбыл облысы. Тараз қаласы.