Мұрат Жексенбеков - Одақтың 19 дүркін чемпионы

Бұл спортшыны қазіргі жастардың басым көпшілігі біле бермейді. Себебі, қазақ спортында айтулы тұлғаларды насихаттау, оларды тарих шежіресіне тіркеу жағы кем соғып жатыр. Турасын айтсақ, ұлтымыздың спорттық тарихын бір жүйеге түсіру жағынан ұяттымыз. Мұрат Жексенбековті ХХ ға­сырдың жетпісінші жылда­рының басынан сырттай білуші едік. Алланың қалауымен 1985 жылдың күзінде бетпе-бет жүз­дестім. Қараторы келген, оңқай асықтай ғана азамат екен. Сол тұста КСРО көгал­дағы хоккейіндегі ең атақты спорт­шының бірі болса да бізді баласынған жоқ. Ол кезде спорт журналистикасына әлі төселе қоймаған кезіміз, соған қара­мастан, қойған сұрағымызды байыппен тыңдап, бауырына тарта сөйлесті. Бұдан кейін де талай кездестік. Көп әңгіменің тиегін ағыттық. Қашан көрсең де, аңқылдаған, қарапайым қалпынан танған емес. Иә, Мұрат Жексенбеков сол тұстағы қазақ жұртына мүлде таңсық көгалдағы хоккей ойынынан Кеңес Одағы чемпио­нат­тарындағы мұрты бұзылмайтын екі бірдей рекордтың иесі. Бірінші рекорды – КСРО бойын­ша Мұрат Жексенбековтан басқа көгалдағы хоккейден 18 дүркін чемпион атанған басқа ойыншы жоқ. Бұл дегеніңіз тумысынан табанды, жаратылысынан ерекше дарынды адамның ғана қолынан келетін ерлік! Сол кездегі Алматының «Динамосы» кілең таңдаулы ойыншылардан жасақ­талғандықтан, коман­дадағы бәсекелестік өте жоғары деңгейде еді. Мұрат 20 жыл бойы Кеңес Одағындағы ең күшті команданың ең үздік ойын­шыларының бірі болды. Екінші рекорды – КСРО чемпионаттарында алаңға ең көп шыққан хоккейші кім десеңіз, ол – Мұрат Жексенбеков! 1971-1992 жылдары Жексенбеков Алматының «Динамосы» сапында чемпионат кестесіне орай 540 ойынға қатысты (Мысалы, «Динамоның» ең мерген шабуыл­шысы А.Гончаров 390, атақты хоккейші А.Мясников 402, КСРО құрамасының капитаны болған Ф.Зигангиров 405 рет алаңға шыққан). Сол кездегі көгалдағы хоккей чемпионатында әр команда маусым бойы 26 рет бәсекеге түсетін. Енді есептеп көрейік, 20 жылды 26 ойынға көбейтсек, 520 ойын болады. Сонда біздің Мұрат 20 маусым бойы бабын жоғалтпай, әр ойында алаңнан табылып отырған. Адам темір емес, керек десеңіз, жиырма жылда ауа райына байланысты темір де бабын жоғалтуы мүмкін. Ал Жексенбеков спорттық бабын 20 жылдан аса уақыт КСРО хоккейінің ең жоғары талабына сай деңгейде сақтай білген. Мараттың орнына алаңға шығуға қаншама өрендер жанын салып ұмтылғанын дәл қазір тап басып айту қиын. Жексенбеков жасы 41-ге келгенше 25 жастағы алмас қылыштай жігіттерге, 30 жастағы тәжірибесі әбден толысқан, сақа ойыншыларға дес берген жоқ. Осыдан кейін қазақ жастары доп ойындарына қа­білетсіз, командалық сындарға жа­рамайды, деп қалай айтуға болады. Мұраттың бұдан басқа да спорттық атақтары жетерлік: Жек­сенбеков көгалдағы хоккейден 1982, 1983 жылдары қата­рынан екі рет Алматының «Ди­намо» командасының капитаны ретінде Еуропа чемпион­дары­ның кубогын жеңіп алса, 1979, 1983 жылдары Қазақстан құра­масының сапында КСРО халық­тары спартакиадасының екі мәрте жеңімпазы атанды. Мұрат 1977 жылы допты хоккейден Кеңес Одағының чемпио­ны атағына қол жеткізді. Яғни, Мұрат Жексенбеков – КСРО-ның 19 мәрте чемпионы! Бұған қоса, 1977-1986 жыл­дары 10 жыл бойы КСРО-ның ең үздік 22 ойын­шысының қатарынан табылды. Кеңес Одағы құрамасында ойнады. Бес рет КСРО кубогын жеңіп алды. Өткен ғасырдың сексенінші жылда­рының ортасында қазақ­тың Алматы қаласындағы үлесі 20 пайыздың шамасында еді. Біз секілді баспанасы жоқ, басқа ұлттың қуықтай «времянкасын» жалдайтын қазақ жастары Саян, Мұраттарды іздеп, стадионға барушы едік. Ғұлама бапкерлер Эдуард Айрих пен Қазбек Байбо­ловтан тәлім алған Саян Шай­мерденов, Мұрат Жек­­сенбеков, Серік Қалым­баев ғажап ойындарымен тәнті қы­латын. Туған елімізде өгей адам­дай күй кешіп жүрген біздер бұл бауырлардың жеңісімен рухтанып, жадырап қайтушы едік. Бұл азаматтар тек спортшы ғана емес, ұлт рухының шарқайрағы іспетті еді. Мұрат жайында тағы бір қы­зықты дерек: КСРО чемпионатында бақ сынаған 14 команданың Жексенбековтен басқа барлық ойыншысы доптаяқты оң жағына ұстаса, біздің бауыр доптаяқтың қайқы басын төмен қаратып, сол жағына ұстайтын. Соның өзінде Ке­ңес Одағы мен Еуропаның не­­бір ай­тулы шабуылшылары тас­­қамал қа­­зақтан тайсақтап тұратын. Қыдырбек Рысбек АСТАНА