Өзің үшін де, өзге үшін де ыңғайлы

ТҚЖБ баспаналы болудың сенімді де тиімді жолдарын ұсынады Құрылыс саласының тіршілігіне серпін беріп, халықты қолжетімді тұрғын үйлермен қамтамасыз ету – Үкіметтің стратегиялық міндеті. Және бұл жауапкершілік бірінші кезекте «Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкіне» жүктелген. Бұл тек банк капиталына мемлекеттің қатысуымен – барынша сенімді және тұрақты жұмыс істейтіндігіне ғана қатысты емес, ТҚЖБ рыноктағы артықшылығын пайдалана отырып, өз клиенттері үшін ең пайдалы келісім-шарттарды ұсына алады. Дәл қазіргі таңда, ТҚЖБ – жүзеге асырылуы еліміздегі эконом-класс­тағы тұрғын үйлердің көлемін айтар­лықтай өсіріп, табыс деңгейі аса жо­ғары емес жандардың да баспаналы болуын қамтасыз ете алатын Тұрғын үй құры­лысы бағдарламасының белсенді қатысушысы екені белгілі. Ал тұрғын үй құрылысының кө­лемін арттыру үшін, жекеменшік құ­ры­лыс компанияларына мемлекет тара­пы­нан қаржылық қолдау көрсе­тіледі. Бұл ақша сол құрылыс мекемелерін несиелейтін ком­мерциялық банктер арқылы өтеді. Осы арқылы ел эконо­микасы қо­сар­ланған қолдауға ие болмақ, өйткені қаржылай көмек мемлекет өмірінде маңыз­ды рөл ат­қа­ратын банк саласына да, құрылыс сек­­торына да  беріледі. ТҚЖБ Тұрғын үй құрылысы бағ­дарламасы аясында бюджеттік қара­жат есебінен үстіміздегі жылы 57 мил­лиард теңгеге, келер жылы 31 миллиард тең­геге капитал­дан­ды­ры­ла­ды. Көрсетіл­ген сома­ны Банк басқа коммерциялық банк­тердің депозиттеріне 5 жылға 3 па­йызбен жылдық сыйақымен орна­лас­тырады. Дегенмен, бюджеттен бө­лін­ген қаражат  бір мезетте, толайым жеке құрылыс ком­панияларына берілмейді. Яғни, олар­ға ақша құрылысты жүргіз­геніне қа­рай түсіп отырады. Демек, ол қаражат белгілі бір уақытта бос тұрады. Ол қаражатты «жұмыс істету» үшін ТҚЖБ оны депозиттерге орналас­ты­рып және сол депозиттер бойынша па­йыз­дық табыс­тардың есебінен  қо­сымша табыс табады. ТҚЖБ мен коммерциялық банк­тер­дің өзара әре­кетінің міндетті та­лап­тары мынадай, тұрғын үй құры­лысын қаражаттандырудың 50 па­йы­зы ТҚЖБ-ның орналастырылған де­по­зиттерінің есе­бінен жүр­гізілсе, ал қалған 50 пайызы – коммерциялық банк­­тердің жеке қаражатымен іске асады. Нәти­же­сін­де әр түрлі банк­тердің қаражатының араласуы есебінен соңғы заемшы, яғни құрылыс салушы үшін сый­ақы­ның жылдық тиімді үстемесі 12 пайыздан аспайды. Мұндай пайыздармен – құры­лы­сы жобалық компаниялар арқылы  жүзеге асырылатын, қала құрылыс­тық кеңесі­нің шешімімен мақұлданған жоба­ларды несиелеу жоспарланып отыр. Ал құрылыс нысан­дарының тізімі банктер мен әкім­діктердің келісімдері арқылы, одан кейін Қазақстан Респуб­ликасының эконо­мика­ны модернизациялау жөнін­дегі Мемлекеттік комис­сия­сының бекітуімен анық­та­лады. Бұл өз кезегінде са­лынған үйлер жайлылық деңгейі бо­йын­ша екінші және үшінші санатқа сәй­кес болуға алып келеді.   Мұндай толық әрленген тұрғын үй­дің әрбір шар­шы метрі 170 мың теңгеден аспайды. Салынып біткен үйлерді төлем жа­саудың төмендегідей кестесі арқылы сатып алуға болады. Біріншісі – ипотекаға ұласатын депо­зиттік-жи­нақтау үлгісі. Тұрғын са­тып алуға шамасы келетін адам ком­мер­ция­лық банкке тұрғын үй құнының 20 па­йы­зы көлемінде мақсатты депозит салады. Мұнан кейін, үйдің құрылысы аяқтал­ғаннан кейін, сатып алушы тұрғын үйді қалған 80 пайыз құны көлемінде банктен алған ипотекалық несие есебінен сатып алады.  Бұл жерде мына жәйтті атап өту маңызды, банк өз шығындарын есептей отырып,  рынок­тық үстеме  бойынша несие береді. Ал ипотекамен «байланысқысы» келмейтіндер үй сатып алудың екінші схема­сын қолдана алады – бұл пайыздық үсте­месіз бөліп төлеумен сатып алуға бо­латын депозиттік-жинақ.  Бұл жағ­дайда үй салу­шы мен сатып алушы  алдын ала сату-сатып алу жөніндегі келісім-шартқа отыра­ды. Коммерциялық банк сатып алушының жеке жинақтық есебін ашады. Сатып алушы оған белгіленген кестеге сәйкес қаражат салып отырады да, уақыт өте келе тұрғын үйдің толық сомасын жинақтайды.  Құрылыс салушы өз ақша­сын  тұрғын үйді пайдалануға бергеннен кейін, өз есебіне сатып алушының жинақталған ақшасы аударылғанда барып алады. Аталмыш кестенің ерекшелігі сонда, яғни құры­лыс компаниясы сатып алушы­ның қаражатын құры­лыс жүргізіліп жат­қан кезде пайдалана алмайды. Осы­лайша, баспа­налы болғысы келетін адамның ақ­шасы алдын ала қаражатты алып, тұр­ғын үйді салмай қоятын, қызметі адал емес құрылыс компа­ния­ларынан сенімді түрде қорғалады. Енді бұл жерде банк пен құрылыс салушының мүддесі қалай қорғалмақ? Сатып алушы жинақ есебіндегі  қаража­тын ала алмайды және ол үйдің құнын толық өтеп болмайынша, ол үйді сата да алмайды. Мұнан да бөлек, жинақ­талған қаражат бойынша пайыздық үстеме құ­рылыс компа­ния­сының иелігінде болады. Бұл да түсінікті, өйткені мұндай депо­зит­тің мақ­саты – құрылыс компа­ниясымен есептесу үшін барынша көбірек қаражат жинақтау қажет. Ал банк те және құрылыс мекемесі де – табыс тауып және одан бюджетке са­лық төлейтін коммер­циялық ұйым­дар болып табылады, Сондық­тан да олардың да құқығын қаперден шығармау қажет. Екінші кесте аясында құрылыс салушы мен сатып алушы алдын ала сату-сатып алу жөніндегі келісім-шарт жасау керек екендігін атаған­быз. Оған қоса сатып алушы банкпен де тұрғын үй құнының 50 пайы­зын жинақтау мақсатында, ай сайын­ғы жар­наны төлеуге негізделген тұрғын үй құрылыс жинағы туралы келісім-шартқа отырады. Үй салынып біткеннен кейін, құрылыс ком­паниясы мен сатып алушы тұрғын үйді жалға алу (нөлдік жалдық төлемнен бастап) жөнінде келісім-шарт жасап және тұрғын үйдің сатып алушының меншігіне берілгені туралы қабылдау-өткізу туралы актісіне қол қояды. Бұл келісім-шарттың артықшы­лығы сонда, сатып алушы өзінің келешек жеке баспанасын жалға ала отырып, тек коммуналдық және пайдалану қыз­меттерінің төлемдерін ғана өтейді. Сатып алушы үшін оның тиімділігі мынадай, жалға берілген пәтер­де тұрып жатқан сатып алушы қалған қаражатты банктің тұрғын үй құры­лыс жинағы есебінде жинақтай береді. 5,5 жыл бойы жинақ есебінде тұрғын үй сома­сының жартысын жи­нақтап болғаннан кейін, сатып алушы тұрғын үйдің қалған қара­жатын банктен заем түрінде алады. Жинақталған ақшасы мен оған қоса тұрғын үй заемы есебінен құрылыс компаниясынан өз пәтерін сатып алады.  Баспаналы болудың жи­нақ­тау кестесінің барынша ыңғайлы, барынша тиімді екені – осыдан көрінбей ме?! Қосымша ақпаратты  «Қазақ­станның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» АҚ-тың мына теле­фон­да­рынан алуға болады: Алматы қ., 279-25-55, Астана қ., 40-72-76, Талдықорған қ., 24-40-48, Қарағанды қ., 43-62-02, Қызылорда қ., 26-26-64, Павлодар қ., 34-08-99, Өскемен қ., 75-48-65, Атырау қ., 32-04-00, Тараз қ., 42-58-80, Ақтөбе қ., 55-72-21, Ақтау қ., 43-96-91, Қостанай қ., 53-38-20, Петропавл қ., 42-79-94, Көкшетау қ., 25-63-04, Шымкент қ., 21-33-62,  Орал қ., 54-03-33, Семей қ. 52-22-90 немесе мына сайтта www.hcsbk.kz Айнаш ЕСАЛИ.