Сәулет өнерінің саңлағы

КСРО халық сәулетшісі, Қазақстанның еңбек сіңірген сәулетшісі, Халықаралық сәулет академиясының академигі Қалдыбай Монтахаевтың есімі Павлодар қаласының бір көшесіне беруге нағыз лайық тұлға. Облыс орталығындағы Сұлтанмахмұт Торайғыров атындағы университетте осы оқу орнының құрметті профессоры Қалдыбай Монтахаевтың музейі ашылған күні осындай ой келді. Музей сәулет-құрылыс фа­куль­тетінің студенттері аудиторияларынан үзіліске шыққан кезде де, жал­пы, қай уақытта болмасын келіп танысуларына болатындай дәліз­дің кең бұрышын ала жасалыпты. Музей директоры Егімбай Сүлей­меновтің айтуынша, атақты Ха­лық сәулетшісіне арналған бұл музей болашақтарын сәулет өне­ріне арнайтын студент­тер үшін ой салар рухани үлгі, жерлесіміз, көр­шілес Алтай өңірінде туған, біз­дің қаламыздағы Ыбырай Ал­тын­­сарин атындағы мектеп-интер­­натта оқы­ған, жаңа Ас­тана сәу­летін жасаған Қалдыбайдай сәулетші аға­ла­рын білулері, мақ­таныш етіп жү­рулері, қазақтың осын­­дай тұлғалы ұлдарының есім­­­дерін мәң­гілік есте сақтау үшін қолға алынған игілікті іс екен. Иә, Егімбай ағамыз айтқандай, Қалдыбай Монтахаев Алтай өлкесі, Құлынды ауданындағы Қаракөл ауылында 1950 жылы 15 қаңтарда туып, мектепті алтын медальмен бітіріп, өмірге жолдама алды. Павлодарда оқыды. Алдыңғы жылы сәулетші білім алған Ы.Алтын­сарин атындағы дарынды балаларға арналған гимназия-интернатының қабырғасына ескерткіш тақта орнатылды. Сәулет­шілік жолы 1972 жылы Қазақ политехникалық институтын бітір­ген соң «Алма­тыгипрогор» мемлекеттік жобалау институтына жіберілгеннен кейін бастады. Алматыдағы Республика алаңы құрылысын жобалап, өмірге әкелгені үшін «Қазақ КСР-інің еңбек сіңірген сәулетшісі» атағы, КСРО Мемлекеттік сыйлығы берілді. Еліміз егемендігін алды. 1995 жылы Монтахаевтың жетек­шілігіндегі авторлар тобының жобасымен тұрғызылған ел Пре­зиденті Резиденциясының жобасы, 1996 жылы авторлар тобы Ақмола бас жоспары үшін жеңімпаз атанды. Егемен елдің жүрегі – Астанада Орталық алаң жүйесі Президент Резиденциясы, Министрлер кабинетінің бұрынғы әкімшілік ғимараты, Парламент, Сыртқы істер министрлігі, Конгресс-холл ғимараттары, Республика даңғылы, «Самал» тұрғын үйлер ауданы, Есіл өзені жағалауының, әуежай ғимараттарының құрылыстары – Монтахаевтың елім деген асқақ үнінің, ұлт намысын биікке көтер­ген ұлы сезімінің жүзеге асқан көрінісі. Қалдыбайдың елдік мақсат-мүдде жолындағы маң­дай терін төккен еңбегі, заманауи сәулет саласындағы көптеген шығармашылық идеясы Мем­лекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев тарапынан үлкен қолдау тапқаны да белгілі. Қазір С. Торайғыров атындағы университетте Қал­дыбай Монта­хаев­тың құрметіне арналған дәріс­хана бар. – Әйгілі сәулетшінің еңбегін бағалап, құрмет көрсету – біздің қасиетті борышымыз, – деген университет ректоры Арын Орса­риев музей ашылған күні сөйлеген сөзінде Қалдыбай Жұмағали­ұлының егемен еліміздің сәулет ғылымын дамыта жүріп, бұл саланы халық­аралық деңгейге өсіру және әлем алдында қазақстандық сәулет­шілердің шығармашылық жетіс­тіктерін мойындату үшін көп тер төккенін жеткізді. Музей­дің ашылуына арнайы Алма­тыдан келген сәулетшінің жары Жібек Найманбаева, жолдаста­ры, әріптестері мен туыстары Монтахаевтың өміріне қатыс­ты ғибратты әңгімелер айтып, көпшілікті оның ғұмырлы еңбек­терімен таныстырды. Музейдегі экспонаттар арасында Қалдыбай Монтахаевтың жеке қолданған заттары, жобалары, марапаттары да қойылды. – Қалдыбай менің жүре­гімде ғана емес, елінің жүре­гінде қалды. Құрмет көрсет­кендеріңізге рахмет! – деді Жібек Рамазанқызы. «Туындының ғұмыры оны жаратқан адамның өмірінен ұзақ болады. Қалдыбай да сондай ғұмырды бастан өткерді. Осылайша, туындыны жаратқан адам жеңіспен қайтады, ал оның бейнелеген туындысы жүректерге мәңгі жылу сыйлайды», дейді туыстары мен жолдастары. Бүгінгі күні профессор Марат Күдерин басқаратын сәулет-құрылыс факультеті болашақ сәулетшілерге екі тілде білім беруде. Жалпы, «Сәулет, Құрылыс, Ізденіс» атты ғылыми-өндірістік орталықта жас ғалымдар, магис­трант­тар, студенттер ғылыми жо­­­балар, зерттеулер жасауда. Сту­­­денттер үшін «Сәулет», «Ди­зайн», «Бейнелеу өнері мен сызу» мамандықтарына арналған шеберханалар бар. Теориялық білімдерін инно­вация­лық тұрғыда, тәжірибе жүзінде жетілдіру бағытында пікірталастар, іскерлік ойындар, жобалау, ғылыми және қоғамдық қызметтерге қатысуда. Біз де ауди­торияларда студенттермен жолықтық. Бәрі де Қалдыбай ағала­рындай сәулетші болғылары келеді. Қазір өздерінің «Тұрғын үй және қоғамдық ғимараттар сәулеті» бойынша сызба-жобалар дайындап жатқандарын айтып, көрсетіп жатыр. Студенттер Сабындыкөл, Жасы­бай жағасындағы демалыс орындарының жобасын, облыс орталығында салынатын тұр­ғын үй кешендері сызбаларын жасап, іліп қойыпты. Жобалар бірінен бірі өтеді. Бізге дәліздің төрінен орын алған Монтахаевтың портреті ойлана қарап тұрды. Дәл осы жерде сәулетшінің соңына қалдырған мына бір сөзі есімізге түсті: «Студенттерге кәсіби бағдар, білікті білім берумен қатар, этика, эстетика, мәдениет пәндерін терең оқыту керек. Мұндай таным-талғамы жоқ маман ешқашан сәу­летті, ұлттық болмысқа сай келетін ғима­раттарды жобалай алмайды», деген екен. Фарида БЫҚАЙ, «Егемен Қазақстан» ПАВЛОДАР