Бүгінде адам баласының ақыл-ойы арнасынан асқандай. Соның арқасында ілім-білімнің ілгерілегені сондай, екі күннің бірінде елді есінен тандыра жаздайтын таңғажайып жаңалықтарға таңдай қағып, бас шайқап үлгермейтін болдық. Эврикалаған дауыстарға елең етуден қалдық. Тіпті, біреу-міреу «күнге корабль ұшыратын болыпты» десе де міз бақпайтын мінез таптық. Ғылыми-техникалық жетістіктер игі мақсаттарға бағытталса, әрине, ғанибет. Ал ақылды бастар ойлап тапқан ғажайыптар бәріміздің алтын бесігімізге баланатын ғаламшарға қауіп-қатер төндіретін қуатты құралға айналса, нағыз нәубет емей, немене?! Қазіргі таңда қыруар қаржы жұмсалатын іргелі ғылыми ізденістер нәтижесі негізінен әскери-өнеркәсіптік әлеуетті арттыруды көздейтіні шымбайға батса да, шындық. Атом арсеналына ие елдердің қашан да бір тамыры артық соғады. Әлемге әмірлерін жүргізіп, айналасына астамси қарайтындарын қайтерсің. Аспан асты, жер үстіндегі қарайған халық солардың қас-қабағын бағады. Коммунизм мен империализм ымыраға келе алмай, итше ырылдасқан «қырғи-қабақ соғыс» кезінде жанталаса қарулану жарысы шарықтау шегіне жеткені белгілі. Меніңше, соның қасіретін қазақтар қаттырақ тартты. Жерімізде 500-ге жуық ядролық жарылыс жасалды. Замана зұлматының зар илеткен зардабын айтып тауыса алмаймыз. Тұңғыш Президентіміз өзінің Жарлығымен Семей полигонын жапқаннан кейін ғана дүние жүзін дүрліктірген дүлей дүмпулер тыйылып, тыныштық орнады. Сөйтіп, Қазақстан жаһандық қауіпсіздік жолындағы батыл қадамдарын бастады. Тәуелсіздік алғаннан бергі жиырма бес жылда республикамыз бірқатар бағалы бастама көтерді. Былтыр Вашингтонда өткен Ядролық қауіпсіздік жөніндегі IV саммитте Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаев өзінің «Әлем. XXI ғасыр» манифесін жариялап, еліміздің бейбітсүйгіш ерік-жігерін, ізгі ниетін тағы да паш етті. Соғыстың тамырына балта шабу адамзаттың ең күрделі өркениеттік міндеті екенін атап көрсетіп, халықаралық қоғамдастықты «соғыссыз әлем» құруға үндеді. Мейманасы тасыған мемлекеттер басшыларының планета тағдырына жауапты екендіктерін ескертті. Басқаны қайдам, өз басым үрейлене қарайтын және бір үрдіс, кейінгі кездері космостық елдердің қатары көбейіп келеді. Осы жақсы ма, жаман ба? Анау жылдары атышулы «Қазсаттың» тәжірибелік нұсқасымен танысуға қазақстандық журналистермен Мәскеуге барғанымда мен бұл сұрақты Хруничев атындағы Ресей ғарыш ғылыми-зерттеу орталығының бас директоры Александр Медведев мырзаға қойдым. Талайды көрген тақуа кеңге көсілгісі келмеді ме, «Онда тұрған не бар, қоршаған ортамыздың ой-шұқырын бірлесе танып-білуге күш саламыз», деп қысқа қайырды. – Дұрыс қой... Бірақ, бес құрлықтың бетінде сыйыса алмай қырқысып жүргенімізде космостың төрі де тарлық етпей ме? – деген екінші сауалымызды естігенде ол еріксіз мырс етті де, екіұштылау жауап қайырды. – Бәрі де мүмкін... Осыдан соң ойланбай көріңіз. Айтпақшы, қара суды теріс ағызардай терең білімдері әлемге қаншалықты қасірет әкелетініне көзі жеткен көптеген ғұлама-ғалымдардың алған беттерінен айнығанын неге еске алмаймыз. Физикадағы салыстырмалылық теориясының негізін салушы Альберт Эйнштейннің ең соңғы еңбегі адамзатты атом апатының алдын алуға шақырған үндеу болыпты. Ажалға амал қайсы, жартысын ғана жазып біткенде жан тапсырған. Рас-өтірігін қайдан білейік, дара тұлғалы данышпан кейінгі ғылыми жұмыстарының қолжазбасын отқа жаққан көрінеді. Кешегі Кеңестер Одағының қорғаныс қабілетін арттыру желеуімен «желігіп» сутегі бомбасының кіндігін кескен, соңынан бұл сұмдықтың залал-зардабынан қорқып, райынан қайтқан академик Андрей Сахаров өнегесінен бүгінгі әріптестері неге сабақ алмайды? 2003 жылдың мамыражай көктемінде, Жеңіс мерекесінің қарсаңында Қазақстанға жолы түскен атақты конструктор Михаил Калашниковтің шашбауын көтеруші шағын топтың құрамында Алматы облысындағы Матай стансасына бардым. Дүние жүзіне ең көп тараған атыс қаруының авторы баяғыда өзі жұмыс істеп, автоматының алғашқы нұсқасын сынаған депоның ұжымымен кездесіп, ескі достарымен емен-жарқын әңгімелесіп, өткен-кеткенді емірене еске алды. Ағынан жарылған әңгіме үстінде былайша өкініш білдіргені есімде қалып қойыпты. «Мен бұл автоматты Отан қорғаушыларға арнап жасап едім. Алайда, оны теріс пиғылды террористердің қолында жүргенін теледидардан көргенде өлердей өкінемін. Бәлкім, қарапайым шаруаның қажетін өтейтін шөп шапқыш агрегат жасағанымда көңілім бұлай бұзылмас па еді, кім білсін?!» Жан сырын жайып салған жарықтықты сол арада бір түрлі аяп кеттім. Асып-төгілген ақылы арылмас азабына айналған Адамзатты алда не күтіп тұр екен?..
Талғат БАТЫРХАН,
«Егемен Қазақстан»
