Ұлағат

Жақсыларды ардақтау, жақсы адамға қарап бой түзеу – дәстүрлі қазақ қоғамындағы орныққан қа­сиет болған. «Жақсымен өткен бір сәтің, өтіп кеткен жаманның өмі­ріндей» деп келетін өлең жол­дарын естігенде, жақсы адамның өнегелі ісі сөз болғанда жеке ба­сы­ның қа­сиеті елдік мүддемен ұш­та­сып жа­та­тын адамды азамат деп ардақтау, құрметтеу дәстүрлі қа­зақ қоға­мын­да кім-кімге де ең мәртебелі абырой болып есептеледі. Мұндай тамаша үрдіс әрбір адамның бо­йы­на өзімшілдікті емес, ұжым­шыл­дық­ты түбегейлі да­рытып, әрбір ұрпақтың отан­шыл сезімін оятып оты­рады. Қа­зақ хал­қы­ның болмы­сы­­на сіңген бұл қасиет батыстық өзімшілдіктен, шы­ғыстық әулет­шіл­діктен де оқ­шау. Сонау қилы замандарда қа­зақ халқының рухын жа­сытпаған, еңсесін түсірмеген, төл­тума қа­сиет­терін сейілтпеген се­беп­тердің ең зоры да осы сияқ­ты ұжымшыл сезімдерінің беріктігінен, адам сапасын ортақ игілігіндей бағалай білгендігінен болу керек. Әрине, өмір бір орында тұр­май­ды. Халқыңның ғажайып қ­а­сиет­терінің бүгінгі және болашақ өмірде де еш кінәратсыз қызмет ете алатынына көз жеткендіктен, төлтума қасиеттерімізді сақтап қалудың бірден-бір жолы сол қа­сиеттерді жетілдіріп отыру екендігіне кәміл сенгендіктен де өмір құбылыстарына бейтарап қарай алмайсың. Әсіресе, жаңағы айтқан отан­шыл рухтағы тәрбиенің уызына жарыған, өз ісін халық мүдде­сі­мен теңдестіріп жүрген дарынды тұл­ға­лар еске түскенде, тағдыр­дан жал­барынып сұрағаның орын­дал­ғандай, дүние-тіршілік шыр айна­лып сала береді. Міне, осындай ой-сезімді қоз­ғауға себепші болып отырған, ғылым жолына жол сілтеп, бағыт-бағдар берген ұстазым – заң ғылымдарының докторы, профессор Нұрлан Мәжитұлы Әбдіров. Әрине, осынау атақ-дәреже­лер­дың бәрі айтуға оңай болғаны­мен, Нұрлан Мәжитұлының аза­мат­тық тұлғасы, кәсіби білім-білігі, ұлт­жан­ды болмысы жалаң тіз­белеудің аясына сыймайды. Өйт­кені, атақ-абыройдың оңайлық­пен келмейтіні, ол үшін талай маң­дай терді төгу­­мен қоса, қабі­лет, қа­сиет, дарын, көре­гендік сияқты та­би­ғаттың сы­йын­дай адамдық са­па­ның да қажет екені белгілі. Нұрлан Мәжитұлы болса шын мәнінде сапалы адам. Олай дейтініміз, ел тағдырының ең бір шешуші тетігі болып саналатын құ­қық қорғау жүйесінде өзіндік ор­ны мен жеке қолтаңбасы бар. Ол барша саналы өмірін мемлекеттік қызмет жүйесіне, білім беруге арнаған жан. Ұстазымыз мем­лекетімізде жауапты қызмет­тер­ді атқара жүріп, заң ғылымдарының докторы диссертациясын қорғап, профессорлыққа дейінгі өсу жол­дарынан өтті. Онымен қоймай, соңынан қаншама шәкірт дайын­дап, кандидаттық, докторлық дис­сертацияларға жетекшілік жа­са­ды. Әлі есімде, 1999 жылы күзде мемлекеттік қызметтен қолы тимегені соншалық, менің жазған кан­ди­дат­тық диссертациямды Ас­та­наға қарай жүріп бара жатқан пойыз үстінде қарап түзетіп берді. Ұстазымыз жоғары оқу орнын тәмамдағаннан кейін бірден КСРО ІІМ ҚЖМ-де оқытушылық жұ­мыс­қа қалдырылып, онда 1982 мен 1984 жылдар аралығында кри­минология және еңбек-түзету құ­қы­ғы кафедрасының оқыту­шысы бо­лып жұмыс істейді. Мәс­кеу қала­сында адъюнктурада оқуын аяқта­ғаннан кейін 10 жыл бойы осы оқу орнында қылмыстық құ­қық және криминология курс­тары­нан сабақ береді, қылмыстық құқық және криминология кафед­ра­сы басты­ғы­ның орынбасары бо­лады. Менің де еліміздегі ал­дың­ғы қатарлы жо­ғары оқу ор­ны­ның бірі болып табылатын Қа­ра­ғанды жоғары полиция мектебінде оқытушы болып қалып, ғы­лы­ми жұмыспен айна­лы­суым осы кісінің ұсынысы, тікелей басшы­лы­ғымен басталды. Бізге басшы­лық ете жүріп 1997 жы­лы Есірткіні бақылау бойынша мем­лекеттік комиссия хатшысы лауазымына шақырылды. Содан соң 2000 ж­ә­не 2001 жылдар ара­лы­ғында На­ша­қорлықпен және есірткі бизнесімен күрес агенттігі төраға­сы­ның орынбасары, 2001-2002 жыл­д­ар­да Әділет министр­лі­гінің Наша­қорлықпен және есірт­кі бизнесімен күрес комитеті төраға­сы­ның орынбасары. 2002 жылдан бастап 7 жыл бойы Қауіпсіздік Ке­ңесі аппаратында: сектор мең­ге­рушісі, мемлекеттік инспектор, бө­лім меңгерушісі, 2005-2009 жыл­дар аралығында Қауіпсіздік Кеңесі Хатшысының орынбасары болып қызмет етті. 2009 жылдан бастап Парламент Мәжілісінің депутаты. Нұрлан Мәжитұлының білім саласында айрықша құлшыныс­пен жемісті еңбек еткен жылдары – Қазақстанның тәуелсіз ел бол­ғаннан бергі кезеңі деуге болады. Бұл түсінікті де. Еліміздің тәуел­сіздік алуы, әлеуметтік-экономи­калық саланың нарықтық қағи­дат­тарға негізделуі, қоғамдық өмір­дегі түбегейлі өзгерістер, осыған байланысты құқық қорғау жүйе­сін­дегі реформалардың елдік мүд­де­мен ұштасқан мазмұнын қалып­тас­тыру, оларға ғылыми негізделген тұжырымдамалар мен бағдар­ла­малар жасау – мұның бәрін әлем­дік талғам-талаптармен орай­лас­тырып отыру қажет бол­ды. Міне, осылар­дың қай-қайсы­сы да ел­дің бүгіні мен болашақ тағдырына тікелей ық­пал ететін аса жауапты істер еді. Нұрлан Мәжитұлы осындай жауапты істерді атқарушылардың сапында болды. Бұл істе ыжда­ғат­ты орындаушы ғана болып қалу жеткіліксіз. Құқық қорғау жүйе­сі­нің барлық буындарында атқа­ры­лу­ға тиісті істерді терең білумен қоса, тәуелсіздігіміздің төл тал­ғам-талабынан туындайтын тұ­жы­рымдамалық ұстанымдарға да жүйрік болуың қажет. Ол – ұсын­ғаныңды тиісті орындардың ал­дын­да қорғай білу деген де сөз. Нұрлан Мәжитұлы осындай бастаулы істердің басы-қасында болды және өзін білікті де білімді, табанды да талғамды маман ретінде таныта білді. Докторлық диссертация материалдарының не­гізінде есірткінің заңсыз тара­луы­на қарсы әрекет ету саласында рес­публика­мыз­дағы алғашқы ст­ра­тегиялық жә­не бағдарламалық құ­жат­тарды әзір­леді. Сөз жоқ, мұндай ауқымды міндеттерді жү­зеге асыру бары­сында ғылымға табан тіреп, ғылы­ми сараптамалық зердені басшы­лық­қа алудың қажет болатыны белгілі. Зерттеулерінің негізгі бағыт­тары криминология және қыл­мыс­тық құқықтың әр түрлі сала­лары­мен, ең алдымен, нашақор­лық пен есірткі бизнесінің алдын алу стра­тегиясы мен тактикасын әзір­леу­мен, есірткіге қарсы заңна­маны жетілдірумен, ұйымдасқан қыл­мыс­пен және жемқорлықпен, лаңкес­тікпен және экстремизм­мен күреспен байланысты. Парламенттегі негізгі жұмы­сы­нан басқа, «Нұр Отан» ХДП жа­нын­дағы Құқықтық кеңестің төр­ағасы болып табылады, док­тор­лық, кандидаттық және магистрлік диссертацияларға жетекшілікті жү­зеге асырады. Нұрлан Мәжитұлының тікелей басшылығымен 2 докторлық және 13 кандидаттық диссертациялар дайындалып, қорғалды. Мен де осы кісінің тікелей жетекшілігімен әуелі кандидаттық, сонан соң докторлық диссертациямды қор­ға­дым. Мұны да маған қатысты ардақты ұстазым­ның дұрыс жөн сілтеп, жоғары талап қойғанының нәтижесі деп білемін. Ол – жарық көрген 3 моно­гра­фияның, 4 оқу­лық пен оқу-әді­с­те­ме­лік құрал­дар­дың авторы. Қазақстан Республикасы Пре­зи­дентінің Жарлықтарымен «Құр­мет» (2006 ж.) орденімен, 3 ме­рей­тойлық ме­д­альдармен мара­пат­талған. Ұлт­тық қауіпсіздік комитеті төрағасы­ның бұйрығымен «Ұлт­­тық қауіп­сіз­дікті қамтамасыз етудегі үлесі үшін» медалімен мадақт­ал­ған. Оның жемісті жұ­мы­сы Әділет министрлігі мен Білім және ғылым министр­лі­гі­нің құр­мет грамота­ларымен атап өтіл­­ген. Ұжымдық қауіпсіздік тура­лы шарт ұйымына қатысушы мемлекеттер басшы­лары­ның кеңесі шешімімен ұйым­ның 15 жылдығы қарса­ңын­да ҰҚШҰ медалімен мадақтал­ған (2008 ж.) Міне, еңбегі елеулі, арманы биік, жаны жайсаң, ұлағатты ұс­тазы­мыз Нұрлан Әбдіров осын­дай азамат. Асылбек СМАҒҰЛОВ, Қазақстан Журналистер одағының мүшесі. Суретте: Нұрлан Әбдіров.