Әлем саясаткерлерінің лебізі

Қазақстан Президентінің көреген саясаты болмағанда, бұл өңірдегі халық әлі күнге дейін сынақтардан зардап шегіп отыруы мүмкін еді. Сіздің Орталық Азияда яд­ролық қарудан азат аймақ құру бастамаңызбен Сол­түс­тік жарты шарда ондай аумақ тұңғыш рет құрыл­ға­нын зор ризашылықпен айта аламын. Пан Ги МУН, БҰҰ Бас хатшысы. * * * Құрметті Президент мырза! Сіздің басшылы­ғы­ңыз­бен Қазақстан жаппай қы­рып-жоятын қаруды таратпау ісінде әлемнің жетекші ел­дерінің біріне ай­нал­ды. Джордж Уокер БУШ, АҚШ-тың бұрынғы президенті. * * * Ядролық қарусыз ел мәр­тебесін таңдау – Қазақ­стан­­ның 90-шы жыл­дар­дың ба­сындағы әлемдік қауіп­­сіз­дік жүйесіндегі ауыт­қу­шы­лық­тың қатерлі зар­дап­та­рын аң­ғара білуінің нә­ти­жесі. Қазақстан халықаралық қоғамдастыққа өзінің сырт­­қы саясатының ашық­ты­ғын, өзі­нің зорлық-зом­бы­лық пен со­ғыс қатерінен ада дүниеге адалдығын паш етті, сөйтіп, Қазақ­стан­ның ЮНЕСКО идея­­ларына адал­дығын тағы да дә­лелдеп берді. Ядролық қарудың күллі тақсыретін өзінің қайғылы тәжірибесі арқылы та­нып-білген елдің өкілі ретінде мен Қазақстанның бейбітшіл жа­һатшылық­та­рын жа­­ныма жа­қын қабыл­дай­мын, ал Бас директор ретінде Қа­зақстан Президенті Н.­Ә.На­­зар­баев­тың яд­ро­лық қару қор­ларын жою­ға бағыт­тал­ған күш-жі­герін барынша құптаймын. Коитиро МАЦУМА, ЮНЕСКО-ның Бас директоры. * * * Құрметті Президент мырза! Мен Сізбен 1992 жылы Алматыдағы кездесуімді және Сіздің Ядролық қа­руды таратпау жөніндегі шарт­қа қо­сылу жөнінде қа­былдаған батыл шеші­мі­ңізді ешқашан ұмытпақ емес­пін. АҚШ пен Қазақстанның «Нанн-Лугар бағдарла­ма­сы» бойынша жүзеге асы­рыл­ған жаппай қырып-жоя­тын қа­ру­дың инфра­құ­ры­лы­мын бөл­шек­теу сала­сын­дағы тығыз ынты­мақ­тас­ты­ғы біздің елдеріміз ара­сындағы ізгі қа­ты­нас­тар­ды дамыту үшін құ­нар­лы негіз болып қалады. Бұл қа­­ты­настарымыз уа­қыт сы­ны­­нан мүдірмей өт­ті, әрі жемісті болды, сөй­тіп АҚШ пен Қазақстан өз ынты­мақ­тас­ты­ғын кеңей­тіп, ны­ғай­та түсті. Біздің ядролық қаруды таратпау мен терроризмге қарсы күрес саласында қол жеткен ілгерілеуіміздің ең таяу уақытта басқа да са­лаларға таралаты­ны­на үміт­­ті­мін. Ричард ЛУГАР, АҚШ сенаторы. * * * Президент Н.­На­зар­баев­қа, сенаторлар Р.Лугар мен С.Наннға Нобель бейбітшілік сыйлығы берілсе, олардың тарихи үлесін адамзаттың лайықты бағалағаны болар еді. Мұндай жоғары бағаның ядролық қатерді азайтып, жа­һандық қауіпсіздікті ны­ғай­татынына менің сенімім мол. Энтони ФАЛЕОМАВАЕГА, АҚШ Конгресі өкілдер палатасының мүшесі. * * * Қазақстан және Н.На­зар­баевтың жеке өзі бейбітшілікті нығайтуға елеулі үлес қосты. Қазақстанның өнегесі бой­ынша бірнеше мемлекет ядролық қарудан өз еріктерімен бас тартты. Менің ой­ым­ша, әлем Қазақстанға рахмет айтуы керек. Джек СТРО, Ұлыбританияның Сыртқы істер министрі. * * * Ядролық жарылыстар­дың қандай зардаптарға соқ­ты­ратыны жайында пайым­дай отырып, Н.Назарбаев бұ­рынғы КСРО елдері прези­денттерінің ішінде ядролық қаруды жойып, Орталық Азия өңірінде ядролық қарусыз ай­мақ құруға шақырған бірінші адам болды. Теориялық тұр­ғыдан келгенде, Қазақстан яд­ролық астам держава­лар­дың біріне айнала алар еді. Егер ол кезінде КСРО ыды­ра­ғаннан кейін өз аумағында қал­ған 1400-ден астам ядро­лық оқтұмсықтарды бақы­лау­ға алғанда, оның қа­рау­ын­да сан жағынан Ұлыбри­та­ния­ны, Франция мен Қы­тай­ды қоса алғандағыдан асып тү­сетін қару-жарақ қоры болған болар еді. Оқтұ­м­сық­тардың көпшілігі АҚШ-қа кезелген зымырандарға орна­тыл­ған-тын. Қазақстан болса, өзінің аумағындағы ядро­лық қаруды өз еркімен Ресейге беріп, Ядролық қаруды тартпау туралы шартқа қол қойды, сөйтіп, ядролық қарусыз мемлекетке айналды. Грэм АЛЛИСОН, Гарвард университеті мемлекеттік басқару мектебі орталығының директоры, профессор. * * * Әлем ядролық терроризм мен ядролық қаруды таратпау жөніндегі тағы бір қа­тер­ден арылды. Мен Президент Н.Назарбаевтың осы істегі көшбасшылығын баға­лаймын. Билл КЛИНТОН, АҚШ-тың бұрынғы президенті. * * * Президент Назарбаев пен оның мұраттастары қиын жағдайда, кеңестен кейінгі күллі кеңістіктегі аса ірі бет­бұрыс оқиғалардың тұ­сын­да ядролық қарудан бас тарту мен Қазақстанды яд­ро­лық қарусыз елге ай­нал­дыру жөнінде шешім қабыл­дауға тәуекел етті. Сол үшін Қазақстан басшылығы сынға да ұрынды, ұғынбаушылыққа да ұшырады. Соған қара­мас­тан, Президент Н.Назарбаев халқының ерік-жігеріне сүйеніп, ядролық қарусыз­да­ну мен оны таратпау тәр­тібін нығайту саясатына, әлемнің қауіпсіздігіне қосыл­ған шын мәніндегі өлшеусіз үлес ретінде бағалауға бо­латын байсалды қадам жа­сады. Ол өзінің іс-қимылы арқы­лы басқа басшыларға халық­ара­лық қауіпсіздікке қатыс­ты ірі проблемаларды шешуге барынша жауапкершілік пен батылдық тұрғысынан келудің өнегесін көрсетті. М. ГОРБАЧЕВ, КСРО-ның бұрынғы президенті.