Әулеттің алтын діңгегі

«Алдыңғы толқын ағалар» деп Абай айтпақшы, сол алдыңғы толқынның іш­­­інде өзің іш тартып жүретін, халықтың қамы, елдің бірлігі дегенде түн ұйқысын төрт бөлетін, қазыналы сөзін айтатын кісілер болады. Атам қазақ анау замандарда сондай адамдардың сөзіне тоқтап, бата­сына ұйыған. Алдын қиып өтпей кішілік танытқан. Жаны таза һәм адамгершілігі мол сондай ағалар жайында қолыңа қалам алып, айтар ойың мен пікіріңді көп­­ші­ліктің назарына жеткізе алсаң, парызың­ның орындалғаны. Мен сыйлайтын сондай алдыңғы толқын аға – Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген ауыл шаруашылығы қызметкері, Райымбек және Панфилов аудандарының «Құрметті азаматы», «Құрмет» орденінің иегері Сү­­леймен аға Көшкінұлы. Ол Хантәңірінің баурайында өмірге келіп, қырандай түлеп ұшқан азамат, бүгінгі күні жазиралы Жаркенттің абыройлы ақсақалы. Сүлеймен ағаның әкесі Көшкін ертеректе «Социалистік Қазақстан» деп ата­латын ұжымшарда шаруашылық меңге­ру­шісі болып еңбек еткен екен. Сол Көшкін қарияның телқоңырдай ағасы Сейдахмет Босқынбаев туралы Сүлеймен аға «өт­кенсіз бүгін жоқ» – деп отырып, мейірлене әңгіме қозғауды ұнатады. Әңгімесіне құлақ түрсеңіз, әкесінің ағасы озық ойлы, көзі ашық азамат болған. Қазақстан Рес­публикасы Президентінің мұрағатынан 2004 жылы табылған анықтамада көрсе­тілгендей, ол 1916 жылы 12 жасында төрт айлық қазақ ауыл мектебін бітірген. Өзі­нің зеректігінің, алғырлығының арқа­сын­да Кеңес өкіметінің жұмысына белсене араласып, жастық жалынмен жаңа өмір­дің бел ортасында жүрген. Сол кездегі «Қосшы» одағының ауылдық ұйымының төрағасы болған. Одан кейін Кеген ауда­нындағы Торайғыр ауылдық кеңесінің, аудандық жер комитетінің төрағасы секілді жауапты қызметтер атқарып, ел ішінде абыройға бөленген. 1933-1936 жылдары Кеген, Бөрлітөбе аудандық партия комитеті хатшысының орынбасары, 1937 жы­лы Андреев аудандық партия комитетінің екінші хатшысы қызметін атқарыпты. Орда бұзар отызында Сейдахмет Босқын­баев 37-нің құрығына ілініпті. Қоғам қай­раткері Ораз Жандосовпен қызметтес бол­ғаны үшін нақақтан-нақақ жала жабы­лып, 1937 жылдың қарашасында қамауға алынған. Бір жылдан кейін сотталып кете барады... «Аққа құдай жақ» демекші, 1958 жылы КСРО Жоғарғы Соты Әскери коллегиясының шешімімен ақталған. С.Босқынбаев «халық жауы» болып ұсталып кеткен соң, оның отбасына, ту­ған-туыстарының басында қара бұлт тө­не­ді. «Халық жауының інісі» Көшкін де қудалауға ұшырап, қызметінен қуылып, әуре-сарсаңға түседі. Көшкін ақ екенін дәлелдеймін деп жүріп, ауруға шал­ды­ғып, 1940 жылы 30 жасында кенеттен қай­тыс болған. Сөйтіп, Босқынбай ақса­қал мен Шыныбала әжей екі бірдей ұлы­нан: арыстай азаматы Сейдахметтен тірідей, Көшкіннен өлідей айрылып, қайғы жамы­лады. Екі бала­сы­нан алты немере жетім қалып, от­ызға да тол­­­­ма­ған келіндері жесір ата­нады. Бұл сол уа­қыт­та­ғы бір әулет­­тің ғана емес, күллі қазақ­тың ба­­сына түскен 37-нің зұл­­маты еді. Бұл жөнінде Сүлеймен аға бір әңгі­­­ме­сінде мынаны айтып еді: «Басына түс­кен ос­­­ынша ауырт­па­лық­ты қа­­бырғасы қайы­сып, иілсе де сын­­­­ба­ған атам жы­­­­лап-жылап ал­ып: «Е, құ­дай, түбіңді бер!» – деп тілеу тілеп, екі ұлынан артында біз сияқты ұр­пақ қалғанына тәубе келтірер еді. Текті ұрпақтың тұяғы, өнегелі отба­сының ұйытқысы Сүлеймен Көшкінұлы екі әкесі Сейдахмет пен Көшкінді бөл­мей, бір бәйтеректің екі бұтағы деп, со­лардың атын өшірмеймін, абыройына дақ түсірмеймін деп әділдіктің ақ туын жоғары ұстап, еліне мінсіз қызмет етуді алдына биік мұрат еткенін және соған жеткенін өмір жолы айтып тұр. Үзеңгілес серіктестері С.Көшкіновті ауыл шаруашылығының жетік маманы ретінде жақсы біледі, құрмет тұтады. Ол көп жылдар бойы бас маман, совхоз директоры, аудан әкімінің орынбасары секілді жауапты да лауазымды қызметтерді абыроймен атқарды. Белгілі қоғам және мемлекет қайраткері халқымыздың сүйік­ті перзенті Дінмұхамед Ахметұлы Қо­наевтың ақылын тыңдап, алғысын алып, қатар тұрып суретке түскенін ол бүгін ерекше мақтан етеді. Сол жылдары Панфилов ауданы «Көктал» кеңшарында АҚШ-тан әкелінген асыл тұқымды, етті Санта-гертруда сиыры өсірілетін. 1973 жылы ғалымдар бас қосқан ғылыми конференцияда Сүлеймен Көшкінов баяндама жасайды. Жұрт зейін қойып тың­дай­ды. Америкадан әкел­ген «Марс» атты бұқа­ның салмағы 900 келі тартса, ал одан тараған бес жасар «Көктал» 1100 келіні көрсетіп, өз елімізде де етті көп беретін асыл тұқымды шығаруға бо­ла­тынын дәйектейді. Рес­п­убли­ка басшысы жас мамандар мен ға­­лымдар атқарған бұл іске өз риза­шы­лы­ғын білдіреді. Аталы сөз айтып жігерлендіріп кетеді. Сүлеймен Көш­кін­ұлы 80-жылдардың ба­сында бес жыл бойы бұ­рынғы Талдықорған об­лысының Тал­дықорған аудандық ауыл шаруа­шы­лығы басқар­масы­­ның бастығы, аудандық ат­қару комитеті төраға­сының бірінші орын­ба­сары қызметте­рін­де бо­ла­ды. Іскер маман, қа­білетті ұй­ым­дастырушыны облыс бас­шылары өңірде ісі ілгері баспаған «Ок­тябрь» қой сов­хозына директор етіп тағайындайды. Бұл қызметті ол 1992 жылға дейін атқарып, одан кейін Панфилов ауданы әкімінің орынбасарлығына жоғарылатылады. На­рықтық экономикаға аяқ басқан осынау қиын шақта ауданда оң істердің шешімін табуына өз үлесін қосып, қолдан келгенше еңбек сіңіреді. Ғылыми-зерттеу институттарымен бір­­­­­­лесе жұмыс атқарып, шаруашы­лық­тарға жаңа сорттар енгізді. Астық да­қыл­­да­ры­ның «Прогресс», «Аврора», «Одесс­кая-100» сорттары будандас­тыры­лып, әр гектарының түсімділігін арттыр­ды. Тау бөктерінде орналасқан «Қаратал» шаруа­шылығы питомнигінде алманың жаңа сорттары өсірілді. Алматыдағы жеміс-жидек институты шығарған аласа алма сор­ты 300 гектар жерге отырғызылды. Мал­ды қолдан ұрықтандыру, асылдандыру жұмыстары кеңінен қолға алынды. Оның тікелей ұйытқы болуымен шетелден «Швид», «Голштейн» секілді ірі қара тұ­қымы, Австралиядан «Меринос» тұқым­­­ды қошқар әкелініп, малды асылдандыру бағдарламасы кеңінен қарқын алды. Сүлеймен Көшкінов – мол тәжірибе, терең білім, кемел ақыл-ойдың арқа­сын­да қашанда заман талабына сай келетін шешімдер қабылдаған жаңашыл тұлға. Бұл сөзіме бір ғана мысал ретінде «Ке­рім­ағаш» шипажайының ашылуын айтсам болады. Бұл іс кеңестік кезеңде бас­талып, тоқырау жылдары жағадан алған тұста оның қажыр-қайратының, жігері­нің арқа­сында орындалған жұмыс. Тәу­елсіз­ді­гі­мізге қосқан өзіндік үлесі бо­латын. Қазір бұл шипажай өз елімізден, көршілес шет мемлекеттен келген адамдар демалатын үлкен мекенге, ел игілігіне айналып отыр. Бәйтерек жапырағымен көрікті десек, адам ұрпағымен қадірлі. Сүлеймен аға жары Мәкен Ысқаққызы екеуі үш ұл, екі қыз өсіріп, ұлын ұяға қондырып, қызын қияға ұшырған өнегелі отбасы иелері. Болаты – ғылым кандидаты, дәрігер, Зей­негүлі – қаржы маманы, Ерқанаты – жүр­гізуші болса, әке жолын қуған ұлы Ержан мен қызы Светлана мемлекеттік қызметте жемісті еңбек етіп жүр. Немерелерінің алды есейіп, жоғары оқу орындарын бітіріп, еңбекке араласып кетсе, шөберелері «аталап» мойнына оралады. Бойынан басқарушының он ұлағаты: адалдық, тәрбиелілік, кісіге құрмет, ұй­ым­дасып жұмыс істеуге бейімділік, зерттей білу, жаңашылдық, істің сапасы, жұ­мысқа кірігіп кету, азаматтық сезім, тиімділік сияқты қасиеттер түгелдей табы­латын, бүгінде сый-құрметке бөленіп жүр­ген Сүлеймен Көшкінұлы інілеріне: «Адамға деген сенімдеріңді жоғалт­паң­дар, ары итеріп жіберу оңай, солай жаса деп сыбырлайтындар да толып жатыр. Сақтап қалсаң дұшпаның болса да, достасып кетуіңе жол ашылады» - деп ақылын айтудан жалыққан емес. Ұлағатты аға жайындағы әңгімемді мынадай өлең жолдарымен аяқтағанды жөн деп таптым. Ісіңмен үлгі көрсеттің аға, біздерге, Есейдік біз де ұқсасақ деумен сіздерге. Ізгілік, ізет – бәрін де сізден үйрендік, Сайрап жатыр ғой өзіңіз салған іздер де. Рамазан СӘРПЕКОВ, Парламент Мәжілісінің депутаты.