– Жеңіс Махмұдұлы, кейінгі ақпараттарға сүйенсек, өңдеу өнеркәсібі экономика өсімінің негізгі драйверіне айналып келе жатқанға ұқсайды. Бұл әрине үлкен жетістік. Дегенмен осы бір орны бөлек сала жайында өзіңіз айтып берсеңіз.
– Өңдеу өнеркәсібі экономика өсімінің негізгі драйверіне айналды деген жай сөз емес. Қазір өнеркәсіп саласында айтарлықтай жетістіктер бар. Жыл сайын өңдеу өнеркәсібінің ауқымы мен көрсеткіші артып келе жатыр. Мысалы, бағдарламаны жүзеге асыру жылдарында 5,112 трлн теңгенің 1 070 жобасы іске қосылып, 101,4 мың тұрақты жұмыс орны ашылған. Бағдарлама жобалары 8 трлн теңгенің өнімін өндірді. Кейінгі жылдарды айтар болсақ, мәселен, 2016 жылы 2,2 трлн теңгенің өнімі шығарылды.
Ал Индустрияландыру картасына енгізілген жобалар орта есеппен алғанда ай сайын 180 млрд теңгенің өнімін өндіріп отырған. Тағы бір айта кететін жайт, картаға енгізілген жобалар бұрын Қазақстанда өндірілмеген 500 жаңа өнім түрін игерді. Олардың қатарында жүк және жолаушылар вагондары, электровоздар, жүк және жеңіл автокөліктер мен автобустар, трансформаторлар, рентген аппаратуралары, жарық-диодты шамдар, титан құймалары мен слябтар, дәрілік заттар, сүт өнімдері және тағы басқалар бар. Ал 2017 жылдың 7 айының қорытындысы бойынша өңдеу секторының кәсіпорындарында өндірістің нақты өсімі 6,3 пайызды құрады.
2017 жылдың І тоқсанында жалпы сомасы 25,7 млрд теңгеден асатын 28 жоба іске қосылып, 1,7 мың жұмыс орны ашылды.
Мұндағы маңызды жобалардың ішінде Атырау облысындағы роботтық дәнекерлеу тәсілін қолданып, металл құрылғылар өндірісін ұйымдастыратын, құны 2,6 млрд теңге болатын «Жігермұнайсервис» ЖШС және Жамбыл облысындағы құрғақ құрылыс қоспаларын, ұсақ ұнтақталған толықтырғыштар мен гипс өндіретін құны 3,9 млрд теңге «Alina Holding» ЖШС зауыт кешенінің құрылысы бар. 2017 жылдың алғашқы тоқсанының қорытындысы бойынша өңдеу өнеркәсібіндегі еңбек өнімділігі 11,8 мың АҚШ долларын құрап, 5,3 пайызға артты. 2017 жылдың қаңтар-мамырында өңдеу өнеркәсібіндегі экспорт көлемі 2016 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 27,8 пайызға артып, 6,2 млрд АҚШ долларын құрады. Бұл әлемдік нарықтағы баға конъюнктурасының қолайлылығына, өнімді өткізу нарығының кеңеюі мен жеткізу өсіміне байланысты іске асырылып отыр. Өңдеу өнеркәсібінен негізгі капиталына салынған инвестиция көлемі 411,1 млрд теңгені құрады.
Яғни 2016 жылдың қаңтар-маусым айларымен салыстырғанда 27,5 млрд теңгеге өсіп, 2,7 пайызға артқан. Индустрияландырудың екінші бесжылдығы іске асырыла бастағаннан бері (2015-2016 жж.) 7 трлн теңгенің 258 жобасы іске қосылып, 21 мың тұрақты жұмыс орны ашылды. Ал биыл 489,8 млрд теңгеден асатын 32 жоба іске қосылды. Мұнда шамамен 3,9 мың жұмыс орны ашылғанын айта кету керек. 2017 жылдың 2-ші жартыжылдығында құны шамамен 1 трлн теңгеден асатын 100 жобаны іске қосу жоспарланған. Жобалар іске асқанда тағы 10 мың тұрақты жұмыс орны ашылатын болады. Сонымен қатар Индустрияландыру картасынан тыс арнайы экономикалық аймақтар мен индустриялық аймақтарда 280 млрд теңгенің 100-ден астам жобасын іске қосу жоспарланып отыр. Бұл жобалар іске қосылған кезде 6800 жаңа жұмыс орны ашылатын болады.
– Енді «Нұрлы жол» инфрақұрылымды дамыту мемлекеттік бағдарламасына ойыссақ. 2016 жылдың қорытындысы бойынша қандай ауқымды жобалар іске асырылды және қанша шақырым жол ел игілігіне берілді, бөлінген қаржы толық игерілді ме?
– 2015-2019 жылдарға арналған «Нұрлы жол» инфрақұрылымды дамыту мемлекеттік бағдарламасы аясында министрлік көлік инфрақұрылымы саласы жобаларын және жылумен, сумен жабдықтау, сонымен қатар су тарту жүйелерін жаңғырту жобаларын іске асырады. Аталмыш бағдарламаның негізгі жобаларына республикалық маңыздағы автомобиль жолдарының құрылысын жүргізіп, реконструкциялау жатады. Республикамыздың жалпы қолданыстағы автомобиль жолының ұзақтығы 96,5 мың шақырымды құрайды.
Оның ішінде республикалық желі 23,7 мың, жергілікті желі 72,8 мың шақырым. 2010 жылдан бері республикалық маңыздағы 5 мың шақырым жолға күрделі жөндеу жұмыстары жүргізіліп, реконструкцияланды. Нәтижесінде республикалық, облыстық және аудандық маңыздағы автомобиль жолдары жақсы және қанағаттанарлық деңгейге жетті. 2015-2016 жылдар кезеңінде «Нұрлы жол» мемлекеттік бағдарламасы аясында 616 млрд теңге бөлінген болатын. Барлық бөлінген қаржы игеріліп, 1,3 мың шақырым автомобиль жолы І және ІІ техникалық санат параметрі бойынша реконструкцияланды. Жалпы «Нұрлы жол» мемлекеттік бағдарламасы аясында іске асырылып жатқан автожол жобаларына 2016 жылдың қорытындысы бойынша 324,8 млрд теңге бөлінді.
Оның ішінде Ұлттық қордан 151,3 млрд теңге қарастырылған болатын. Бұл қаржыға республиканың 12 облысын қосқанда 1,7 мың шақырым жол реконструкцияланды. Олардың қатарында Батыс Еуропа – Батыс Қытай, Орталық – Оңтүстік, Орталық – Шығыс, Бейнеу – Ақтау, Алматы-Өскемен, Астана – Петропавл, Ақтөбе – Атырау және Орал – Каменка жобалары бар. Бұл жобалардағы жұмысқа 75 мың адам жұмылдырылды және онда 90 пайыздан астам отандық өндірушілердің материалдары қолданылды. Айта кететін бір жайт, жыл қорытындысы бойынша жөндеу жұмыстарынан кейін 767 шақырым жол ашылды. «Батыс Еуропа – Батыс Қытай» транзиттік дәлізі толығымен ашылып, пайдалануға берілді. Сондай-ақ Ертіс өзені арқылы өтетін ұзақтығы 12 шақырым болатын Орталық Азиядағы ең үлкен көпірдің құрылысы аяқталды.
– Биыл қанша шақырым автомобиль жолы пайдалануға берілді және жыл соңына дейін қай учаскелерде қандай жобалар аяқталады?
– «Нұрлы жол» инфрақұрылымды дамыту мемлекеттік бағдарламасын жүзеге асыру аясында биыл жалпы ұзақтығы 4,4 мың шақырым болатын 22 автожол жобасын іске асыру көзделген. Орталық – Оңтүстік жобасы бойынша ұзақтығы 14 шақырым болатын Теміртау – Қарағанды учаскесін реконструкциялау жалғасуда. Біз Дүниежүзілік және еуропалық банктер қаржыландыратын ұзақтығы 228 шақырым болатын Құрты – Бурылбайтал учаскесінің жұмысына кірісіп кеттік. Сондай-ақ бюджет қаржысы есебінен ІІІ тоқсанның соңына дейін Қарағанды қаласының Солтүстік – Шығыс айналма жолы учаскесін реконструкциялау басталады. 2018 жылдан бастап Дүниежүзілік банк есебінен Балқаш – Бурылбайтал (297 км) учаскесін және Құрты-Қапшағай (67 км), 2019 жылы Қарағанды – Балқаш (364 км) учаскелерінде жұмыстарды бастауды жоспарлап отырмыз. Биыл Орталық-Шығыс жобасын іске асыруға 106 млрд теңге бөлінді. 675 шақырымда жұмыс жіргізілді және жылдың соңында Астана – Павлодар учаскесінің 230 шақырымында жолдың 4 жолақты қозғалысын ашу жоспарланған.
Сонымен бірге ұзақтығы 36 шақырым болатын соңғы учаске – Семей – Қалбатау бөлігіндегі жұмыс аяқталады. Ал Орталық – Батыс жобасы бойынша 2020 жылға дейін Денисов-Қостанай (114 км) учаскесін аяқтау жоспарлануда. Бұдан бөлек, министрлік ұзақтығы 2 мың шақырым болатын Жетібай – Жаңаөзен, Талдықорған – Өскемен, Меркі – Бурылбайтал, Қалбатау – Майқапшағай, Үшарал – Достық, Бейнеу – Ақжігіт, Таскескен – Бақты, Осинов асуы, Щучье – Зеренді сияқты жаңа жобаларды іске асыруға кірісті. Іске асырылған жобалар бойынша бірінші жартыжылдықта 112 млрд теңге игерілді және бұл жобаларға 80 мың адам жұмылдырылды. Жыл қорытындысы бойынша бағдарлама шеңберінде 1 және 2 техникалық санаттағы 602 шақырым жолды аяқтау жоспарланып отыр, соның ішінде Бейнеу – Ақтау және Алматы – Талдықорған автожолының реконструкциясын толық аяқтау көзделген.
– Іске аса бастағанына 1 жыл толмаса да «Нұрлы жер» тұрғын үй құрылысы бағдарламасының аяқ алысын білгенді жөн көріп отырмын. Бұл бағдарлама аясында қандай жетістіктер бар, жоспарлар қандай?
– Бағдарлама 2017-2031 жылдарға арналған. Негізгі мақсаты – халыққа тұрғын үйдің қолжетімділігін қамтамасыз ету үшін тұрғын үй құрылысын дамыту мәселелерін кешенді шешу. Жалпы 15 жылда «Нұрлы жер» бағдарламасы бойынша 1,5 миллионға жуық қолжетімді тұрғын үй салу жоспарланған. Биылғы жылдың жоспарына келсек, бағдарлама аясында 10,1 млн шаршы метрден астам тұрғын үйді (99 мың пәтер) пайдалануға беру күтіліп отыр. Оның ішінде мемлекеттік инвестиция есебінен 1,5 млн шаршы метр тұрғын үй (25 мың пәтер) тапсырылмақ.
Биыл 8 айда барлық қаржыландыру көздерінен жалпы алаңы 6,9 млн шаршы метр болатын тұрғын үйлер пайдалануға берілді. Бұл 2016 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 8,4 пайызға жоғары көрсеткіш.
2016 жылы бағалы қағаздарды шығару есебінен кредиттік тұрғын үй құрылысын қаржыландыруды қамтамасыз ету үшін «Бәйтерек» ҰБХ» АҚ арқылы Ұлттық қордан 67 млрд теңге бөлініп, оның 60,1 млрд теңгесі немесе 90 пайызы игерілді. Бұл бөлінген қаржыға 2016-2018 жылдары 630,6 мың шаршы метр тұрғын үй (9962 пәтер)салу жоспарлануда. Ағымдағы жылдың 1 қыркүйегіндегі жағдай бойынша 225 мың шаршы метр тұрғын үй пайдалануға берілді (3286 пәтер). Оның ішінде 2016 жылы 22,3 мың шаршы метр (268 пәтер), 2017 жылы 202,7 мың шаршы метр тұрғын үй тапсырылды(3018 пәтер).
Биыл жылдың соңына дейін тағы 320,9 мың шаршы метр (5477 пәтер), 2018 жылы 85 мың шаршы метр (1199 пәтер) тұрғын үйді тапсыру жоспарланып отыр.
2016-2018 жылдары жалпы алаңы 588,7 мың шаршы метр болатын тұрғын үй салынатын болады. Биыл жыл соңына дейін 140,6 мың шаршы метр (2431 пәтер), 2018 жылы 70,6 мың шаршы метр тұрғын үйді (1225 пәтер) пайдалануға беру жоспарлануда.
Бағдарлама аясында салынған тұрғын үйлерді сатып алуды қамтамасыз ету үшін Тұрғын үй құрылысы жинақ банкі салымшыларын несиелеу мақсатында Ұлттық қордан 22 млрд теңге бөлінді. Оның 8,9 млрд теңгесі немесе 40 пайызы игерілді.
Биыл сатып алу құқығынсыз жалға берілетін тұрғын үйлердің құрылысына 25 млрд теңге мақсатты трансферт бөлінді және өңірлерге 1,5 млрд теңгеден таратылды. Өңірлерге аударылған 14,3 млрд теңге қаржының 1 қыркүйектегі есеп бойынша 13,3 млрд теңгесі немесе 93 пайызы игерілді. Биыл бұл бағыт бойынша150 мың шаршы метр тұрғын үйді тапсыру жоспарлануда.
Әңгімелескен Динара БІТІК,
«Егемен Қазақстан»
