Ашық пікір алаңына Ұлттық экономика министрі Тимур Сүлейменов, «Атамекен» ұлттық кәсіпкерлер палатасының басқарма төрағасы Абылай Мырзахметов, Назарбаев университетінің вице-президенті Қанат Байғарин және басқа да сарапшылар қатысты. Басқосуда министр жеті жүйелік реформадан тұратын маңызды құжат туралы егжей-тегжейлі баяндады. Өзге сарапшылар әрбір реформаға жеке-жеке тоқталып, ой-пікірлерін ортаға салды.
Тимур Сүлейменовтің айтуынша, стратегиялық жоспар Ұлт жоспарын орындаудың бір бағыты ретінде қарастырылып отыр. «Әлбетте, құжаттың стратегиялық мазмұны өте жоғары. Десе де, еліміздегі негізгі ұзақ мерзімді құжат «Қазақстан-2050» екенін атап өткім келеді. Яғни біз ол құжатта қарастырылған мақсаттардан бас тартпаймыз. 2050 жылға дейінгі негізгі мақсат-мүдделерді орындау үшін қысқа мерзімді мақсаттарды айқындайтын осындай стратегиялық жоспарлар керек. Себебі әлемдегі макроэкономикалық және геосаяси саясат жылдам өзгеру үстінде», деді ол.
Бүгінгі таңда әр мемлекет өз әлеуетіне қарай түрлі басымдықтарға маңыз бере бастаған. «2020 жылға дейінгі жоспарға тоқталғым келмейді. Себебі оның негізгі мазмұны дағдарысқа қарсы сипаттарға сәйкес келеді. Ол жоспарда негізге алынған барлық әлеуметтік және экономикалық тапсырмалар орындалды. Сондықтан біз жаңа жоспар туралы айтамыз», деген министр 2025 жылға дейінгі стратегиялық даму жоспарын құруда көптеген сыртқы және ішкі факторлар негізге алынғанын жеткізді.
«Ең алдымен әлемдегі елдермен терең интеграцияға түскен ел екенімізді білуіміз керек. Әлемдік трендтерді ескермеу мүмкін емес. Сондықтан біз жан-жақты саладағы 100 жаһандық трендті талдадық. Бірнеше сценарий құрдық. Яғни ықтимал жағдайларға арналған сценарий бар», деді Т.Сүлейменов.
Министр сөзінде негізгі екпін XXI ғасырдағы халықаралық деңгейдегі табысты даму мен бәсекелестіктің негізгі шарты – адами капиталды арттыруға салынып отырғандығын атап өтті. «Жоспарда болашақтағы экономикалық саясаттың негізгі драйверлері, мәселен, адамдардың құзіреті мен дағдыларын, технологиялар мен цифрландыруды дамыту, өңірлердің рөлін күшейту, жасыл экономикаға өту қамтылған. Ол сондай-ақ сценарийлік жоспарлау есебінен бейімдеуші болып табылады және Үкіметтің егжей-тегжейлі бастамаларының нақты жұмыс жоспарын көрсетеді», деді.
Баяндамашының сөзіне қарағанда, стратегиялық жоспар жаңа, технологияландырылған, экспортқа бағдарланған экономиканы қалыптастыруға бағытталған өсімнің жаңа моделін айқындайды. Оның үш драйвері белгіленген: алғашқысы – экономиканың қолда бар салаларының оперативтік тиімділігін арттыру, өндіріске арналған ресурстарға шығындарды және өнімдерді тасымалдау және сату шығындарын азайту, технологиялық жаңартуға және цифрландыруға инвестициялар құю және жасыл экономикаға көшу үшін жағдай туғызу есебінен өнімділікті арттыру болып табылады.
Өсімнің екінші драйвері – қолда бар салалардың экспортқа бағдарлануы, жоғары қосылған құндағы тауарлар мен қызмет көрсетулерге екпін түсіру, жеткізілімнің ғаламдық тізбесіне енгізу. Нәтижесінде басты экспорттық позиция бойынша жаһандық нарықтағы позициялар арттырылуы тиіс. Үшіншісі, жаңа жоғары өнімділіктегі экономика салаларын құру болмақ, олар жеткізілімдер тізбегін құру және айналасындағы қызмет көрсетуді дамыту есебінен және қолда бар салаларды, технологиялық компанияларды оқшаулау, технологиялар трансферін және инновацияларды коммерцияландыру жағдайында пайда болуы тиіс.
«Біз сыртқы конъюнктураға тым тәуелді емес тұрақты сапалы өсім міндетін қойып отырғандықтан, тек қарқын ғана емес, сонымен бірге адамдардың өсім сапасы мен өмір сүру сапасы да маңызды. Сондықтан стратегиялық жоспар аясында өзекті ұлттық индикаторларды анықтадық, олар үш маңызды құрамдас бөлікті – өсу қарқынын, өсім сапасы және өмір сүру сапасын және әлемдік дамыған отыздыққа жету жолындағы прогресті бейнелейді», деді Т.Сүлейменов. Оның пайымынша, мақсатқа қол жеткізу үшін жан басына шаққандағы ІЖӨ өсімін 46 100 АҚШ долларына, еңбек өнімділігін орта есеппен жылына 4,7 пайызға жеткізу керек. Ал бұл үшін шикізаттық емес тауарлар мен қызметтер экспортының үлесі 2016 жылғы 44,6 пайыздан 2025 жылға қарай 50 пайыз болуы қажет. Бұл экономиканы әртараптандырудың белгісі болып табылады.
Жиында Бас прокуратураның Құқықтық статистика және арнайы есепке алу жөніндегі комитетінің төрағасы Бағдат Мусин Қазақстандағы барлық салаға цифрландыру жүйесін толыққанды енгізу үшін елдің барлық аумағын интернетпен қамтамасыз ету керек екенін әңгімеледі. «Цифрландыру жеке емес, барлық салаға қатысты екенін көпшілік түсініп келеді. Құжаттағы мақсаттарды іске асыру жолында цифрландыру айтарлықтай септігін тигізеді. Әлбетте, «экономика салаларының цифрлы трансформациясы» деген бір жағынан түсініксіздеу ұғымға ұқсағанымен, нақты айтқанда, ең негізгі инфрақұрылымның осы екенін айту керек. Бүгінгі таңда сөзсіз жедел түрде Қазақстанның барлық аумағына, әрбір ауылдарға әлеуметтік желілерді қолжетімді еткен жөн. Стратегиялық жоспарда бұл қадам бар. Мен осыған қуанамын», дейді комитет басшысы.
Макроэкономикалық зерттеулер орталығының директоры Олжас Құдайбергеновтің пайымынша, Қазақстанның 2025 жылға дейінгі дамуының стратегиялық жоспарында айтарлықтай экономикалық негіздер қамтылған. Ол құжаттағы үш негізгі мәселеге көңіл аударды. Біріншіден, барлық процестер мен салаларға ауқымды цифрландыру ене бастайды. Бұл шешім қабылдауларға кететін уақытты барынша үнемдеп, еңбек өнімділігін арттырады. Екіншіден, құжатта экономикалық негіз қамтылған, оның үлесі бойынша бюджеттік ІЖӨ 18-ден 25 пайызға өседі. Ал ұлттық валютадағы кредиттеу 18-ден 50 пайызға жетеді. Бұған дейінгі жоспарларда дәл осындай көрсеткіш болмаған. Үшіншіден, құжатта өңірлерді теңестіруді қарастыратын бөлім бар. Бұл да аса маңызды.
Сарапшының айтуынша, стратегиялық жоспар жобасы негізінен жүзеге асырылуға дайын. Яғни құжат бекітілген жағдайда бірден іске кірісу маңызды.
Асхат РАЙҚҰЛ,
«Егемен Қазақстан»
