Білім • 14 Наурыз, 2018

Мұғалім пайымы: Оқулықтардағы олқылық қашан түзеледі?

765 рет
көрсетілді
6 мин
оқу үшін

Жасыратыны жоқ, білім реформаларының санынан жаңылдық. Өйткені сала басшылары ха­лықаралық стандарттарды желеу етіп, жылдам нәтижеге жеткенше асығып тұрады. 

Мұғалім пайымы: Оқулықтардағы олқылық қашан түзеледі?

Қай-қай­сысы болсын, өздері ойлап тапқан «жаңа­шыл бастамаларды» толық дайындықсыз бас­тап жібереді. Жұмсалған бюджет қаржысын есеп­теудің өзі оңайға түспейтін шығар? Өрелі өзге­рістердің өріс алуына ұстаздар қауымы да мүд­делі. Бірақ асығыстықтың салдарынан жапа ше­ге­тін тағы біз. Жаңа бағдарламалар мен оқу және оқыту құралдарын талқылауға уақыт тым аз бөлінетіндіктен, талдамақ түгілі танысып та үл­гермейтін жайттар жиі кездеседі. Бұрын бағ­дар­лама, оқулықтар, қанатқақты жобалар әбден иіні қанып, сүзгіден өткен соң ғана оқу орында­рына жаппай енгізілетін. Осы жақсы үрдістен көз жазып қалдық. Жергілікті жерлердің ұсыныс-пікір­ле­рі ескерілмесе, сараптама не үшін жасалады деген сауал туады. Обалы не керек, 1, 2, 5 және 7-сыныптардың жаңартылған бағдарламасына біршама әзірліктермен келгені қуантады. Алдын ала Назарбаев зияткерлік мектептерінде сынақтан өт­кізіліп, мұғалімдердің елеулі бөлігі арнайы курс­тарда білімдерін жетілдіріп, кешенді шаралардың атқарылғанын атап өткен жөн. Мектептердің ма­териалдық-техникалық базасын нығайтуға да қо­мақты қаржы жұмсалды. 

Дегенмен, қанша айтылса да көңілге кірбің тү­сі­ретін «әттеген-ай» тұстар әлі де ескерілмей ке­леді. Бірінші кезекте ұлттық білім ошақтарында қазақ тілі сабағын оқыту шет тілі әдістемесі тәжірибесіне негізделгенін айтпасқа болмайды. Бұрын тілдік материалдар тіл білімінің сала­лары мен тараулары бойынша жүйеленіп, те­реңірек игерілетін. Жаңа оқулықтарда осы жүйе­ні сақтауға тырысқанымен теориялық ма­те­риалдарға қатысы жоқ мәтіндер кіріп кеткен. Мәселен, 5-сынып бағдарламасындағы 10-шы бөлім «Мәдениет: тіл және қарым-қатынас», «Киіну. Сән. Талғам» деп аталады. Бір сабақ лек­сикалық және грамматикалық материалдарды қамтитындықтан, оқушы екі бағытта жұмыс жүр­гізуге мәжбүр. Сондай-ақ қабылдауға жеңіл, түсі­нікті болу үшін назар белгілі бір мәселеге ауда­рылып, ұғындырылатын. Ал қазір бір-бірімен қа­быспайтын кереғар материалдар оқушының ұғымын ауырлатып, ойын шашыратып жіберетінін тәжірибеден көріп жүрміз. 

Иә, жаңа оқулық мұғалім еңбегін жеңілдету үшін әр сабақтың тақырыбын ғана емес, сол сабақта алға қойылатын мақсатты да нақтылап көрсетіп берген. «Ұлттық киім. Қазақ әліпбиі» сабағында 40 минут ішінде ұлттық киім түрлерімен, бас әріптің жазылу ережелерімен, қазақ әліпбиінің тарихымен таныстырып, әліпбиді білудің маңыздылығын түсіндіру талабы қойылған. Бас әріп емлесін меңгеруге арналған оқулық материалында «қазақ жазуында бас әріппен жазу латын әліпбиіне көшкеннен кейін пайда болды. Кісі есімдері, жер-су атаулары, газет-журнал мен кітап аттары бас әріппен жазылады», делінген. Жаңылтпаш іспеттес орашолақ құрылған сөйлемдер баланың білімін жетілдірмесі анық. Оқулықтың осы са­бақ­қа арналған төртінші бетінде («Қазақ тілі» жал­пы білім беретін мектептің 5-сыныбына ар­налған оқулық. «Мектеп» баспасы, 2017 жыл, 28-31-беттер) бас әріптің емлесіне байланыс­ты бір ғана тапсырма берілген. Мәтіндегі бас әріп­пен жазылған сөздерді әліпби тәртібімен кө­шіріп жазатын сөздер алтау ғана. Демек, біз оқушыны белгілі тілдік материалдарды меңгертуге емес, соның атауын жаттатуға тырысумен ғана шектелеміз деген сөз. Аталған оқулықтағы барлық материалдарға осындай кемшіліктер тән деуден аулақпын. Бірақ оқулықтарда олқылықтардың орын алуының әлі күнге дейін түзетілмей келе жатқаны таңдандырады.

Оқушыны халықаралық деңгейдегі бәсекеге қабілетті тұлға ретінде тәрбиелеу барысында жүзеге асырылатын айтылым, оқылым мен жазылым сынды дағдылардың бірі – тыңдалым үшін арнайы дискілер қарастырылған. Басшылыққа алуға міндетті аудиодискілер менің қолыма алғашқы оқу тоқсанының соңғы күні ғана тиді. Соның салдарынан оқулық пен бағдарлама материалдарын толық игеруге еш мүмкіндік болмады. Неге екені белгісіз, облыс орталығындағы кітап дүкендерінде оқулық пен диск бірге сатылады. «ASTEL» компаниясы орнатқан интернет желісінің жұмысына да өкпеміз қара қазандай. Себебі аядай ғимараттың шамалы бөлігін ғана қамтиды. Кең жолақты деген дардай аты болғанына қарамастан, жылдамдығы қойшының қанша қамшыласа да шабан жүрісінен танбайтын қотыр атының мимырт жүрісі сияқты. Бүгінгідей технологияның да­мыған заманында оны айтудың өзі ұят. Бұдан кейін оқушы қандай сапалы білім алып шығады? Оқулықта сабақта пайдалану үшін интернеттен алуға болатын материалдардың тізімі ғана емес, нақты сайттарға сілтемелер де берілгенімен ол мүмкіндікті пайдалануға қауқарсызбыз.

Бала туу көрсеткішінің төмендеп, демо­гра­фиялық ахуалдың күрделенуіне, ауыл­дық­тардың қалалы жерлерге жаппай көшуіне білім сапасының талапқа сай еместігін қоссақ, онсыз да оқушы саны азайып бара жатқан мектебіміздің бұлыңғыр болашағы үлкен уайым болып отырған жайы бар. Сондықтан ұлттық тіліміздің, дәстүріміздің, мә­дениетіміздің қайнар көзі саналатын елді ме­кендерді сақтап қалудың барлық жағдайын қарас­тыр­май болмайды. Оның ішінде білімнің алтын ошағы – мектептің орны өлшеусіз.

 Қалижан ТӘШКЕНОВ,
 Мектеп ауылы мектебінің қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі

Солтүстік Қазақстан облысы,
Есіл ауданы