Тарихы таяқ қуыршақтан басталатын өнер ордасы дами келе, бүгінгі заман ағымына сай күрделі марионеткалармен қатар соңғы үлгідегі техникалық-лазерлі жабдықтармен көркемделіп, кішкентай көрермендерге түрлі жанрдағы қойылымдар ұсынып келеді. Елімізде және шетелдерде өтетін республикалық, халықаралық фестивальдерде топ жарып жүрген өнер ошағының репертуарлық саясатының ауқымы да кең. Бірақ осыған қарамастан, балдырғандарға өнер дейтін өзгеше өлкенің бар екенін білдіріп, театр туралы түсінігінің қалыптасуына ықпалы ерекше. Қуыршақ театры туралы қазақ тілінде жазылған мамандардың зерттеу жұмысы жоққа тән.
21 наурыз – халықаралық Қуыршақтар театры күніне орай Алматы Қуыршақ театрында 15-19 наурыз күндері аралығында «Қуыршақтар шақырады – 2018» атты театрішілік фестиваль өткізіліп, соның аясында өнертану ғылымдарының кандидаты, Ғ.Мүсірепов атындағы Балалар мен жасөспірімдер театрының көркемдік жетекшісі Еркін Жуасбектің «Қазақ қуыршақ театры» атты жаңа кітабының тұсауы кесілді. Бұл сүбелі еңбекте қазақтың мемлекеттік қуыршақ театрының 1935-1992 жылдар аралығындағы алпыс жылдық шығармашылық тарихы жылнамалық тәртіппен жазылған. Жинақта табиғаты бөлек қуыршақ өнерінің қазақ фольклорында қолданылуын, сахналық мақсатын, жасалу жолдарын сипаттайды және архивтік материалдар арқылы театрдың өсу-өркендеу жолы кеңінен зерттеліп, кезеңдік спектакльдер, актерлік, режиссерлік табыстары сөз болады.
Тұсаукесерде белгілі театр сыншысы Бақыт Нұрпейіс: «Тек театртанушыларға ғана байқалатын, бірақ Еркін Тілеуқұлұлының да назарынан тыс қалмаған бір мәселе, ұлттық қуыршақ болмайынша, ұлттық Қуыршақ театры деп айтудың еш шындыққа жанаспайтынын кең мәліметтермен дәлелдеуі. Ұлттық қуыршақ жай ғана жасала салмайды, ол драматургиялық пьеса арқылы жасалады. Бұл кітапта театрдың бүгінгі дамуы, бағыт-бағдары, басындағы қиыншылықтары, жетілуіне кедергі болып отырған қолбайлау, олқылықтары – бәрі де сараланған. Мемлекеттік театрмен бірге, облыстардағы қуыршақ театрлары да қатар сөз болып, олардың арасындағы өзара шығармашылық бәсеке жайы да автор назарынан тыс қалмаған» деп бағалады.
Фестиваль аясындағы бұл бірінші үлкен шара болса, екіншісі – Алматы Қуыршақ театрында алғаш рет ұйымдастырылып отырған фестивальдің өзі. Оның басты мақсаты – театр репертуарындағы 2017-2018 жылдар аралығындағы сахнаға жол тартқан қойылымдарды саралай отырып, қуыршақ өнерінің қоғамға әсер-ықпалын арттырып, дәстүрлі ұлттық қуыршақтарды жаңғырта түсу арқылы жас ұрпақты ізгілік идеясына тәрбиелеу. Фестивальде кәсіби сарапшылар мен көрермендер назарына театр репертуарынан 8 қойылым ұсынылып, спектакль соңында талдау жасалды. Фестиваль театр ішінде өтсе де, оның халықаралық сипатын аңғармау мүмкін емес. Қазылар қатарында режиссер, Қазақстанның еңбек сіңірген әртісі, Астана қалалық Қуыршақ театрының көркемдік жетекшісі Құралай Ешмұратова, Ресей Федерациясының еңбек сіңірген әртісі, режиссер, Орынбор облыстық Қуыршақ театрының көркемдік жетекшісі Вадим Смирнов (Ресей Федерациясы), белгілі театр сыншысы, Ш.Айтматов атындағы Мемлекеттік ұлттық орыс театрының әдебиет бөлімінің меңгерушісі Элеонора Турдубекова (Қырғыз Республикасы) болды. Күн сайын екі қойылымнан тамашалаған сарапшылар алқасы «Ең үздік қойылым», «Ең үздік актер», «Ең үздік актриса», «Ең үздік қуыршақ жүргізуші», «Ең үздік қуыршақ дауысы», «Үздік дебют», «Үздік эпизод», «Үздік БАҚ өкілі» сынды аталымдар бойынша жеңімпаздарды анықтап, оларға арнайы дипломдар және 50 мың мен 100 мың теңге аралығында ақшалай ынталандыру сыйлығын табыстады.
Алматы Қуыршақ театрының директоры Талғат Есенәлиев тек қуыршақтарды ғана сөйлетіп, өздері көрінбей тасада қала беретін әртістердің еңбегін әділ бағалап, олардың шығармашылық жағынан шабыттанып, іздене түсуіне мүмкіндік жасаған театр демеушілеріне, қазылар алқасына, қала әкімдігіне алғыс білдірді.
Айгүл АХАНБАЙҚЫЗЫ,
«Егемен Қазақстан»
АЛМАТЫ
