Соған қарағанда «Өнер атаулының ішіндегі ең маңыздысы – кино» деген пролетариат көсемі Ленин сөзінің жаны бар ма деймін. Әйтпесе атыс-шабыс астында өмір мен өлім арпалысқан қиын-қыстау заманда басқа қызықтың бәрін күнкөріс қамы басып кетпеуші ме еді. Керек дерек ретінде айта кетсек, бұл төрткүл дүниедегі тұңғыш киношылар мектебі көрінеді.
Ал енді осынау айтулы оқиғаға Қазақстанның қандай қатысы бар? Осы орайда ойымызға алдымен ел басына екіталай күн туған соғыс жылдарында КСРО-ның «Мосфильм», «Ленфильм» секілді маңдайалды киностудияларымен бірге ВГИК-тің де Алматыға көшіп келгені оралады. Сондай-ақ Мәжит Бегалин, Абдолла Қарсақбаев, Ескендір Тынышбаев, Айша Ғалымбаева, Сахи Романов, Әмен Қайдаров секілді қазақ мәдениетінің көрнекті қайраткерлері еріксіз еске түседі. Олардың бер жағындағы Сатыбалды Нарымбетов, Талғат Теменов, Ардақ Әмірқұлов, Рәшид Нұғыманов, Серік Апрымов, Рүстем Әбдірашев сияқты саңлақтарымызға қатысты әңгіме өз алдына бір төбе.
Жаудың беті қайтып, көңілдері жайланған соң Мәскеу мен Ленинградқа қайта қоныс аударған киностудиялар өздеріне тиесілі құрал-саймандарын Алматыда қалдырып кетті. Соның негізінде базасы кеңейген қазақстандық киногерлер тәп-тәуір фильмдер түсіре бастады.
Тарихи тамырластық тағылымдарына мән берген Мәдениет және спорт министрлігі Астана мен Алматыда БМКИ-дің күндерін өткізуге мұрындық болды. Рухани ынтымақтастық мерекесіне арналған баспасөз мәслихатында Мәдениет және спорт министрі Арыстанбек Мұхамедиұлы аса мәртебелі оқу ордасының Қазақстанмен қарым-қатынасы бұрынғыдан да тереңдей түсетіндігін атап көрсетіп, алдағы уақыттарда бірлескен жобалардың абыроймен жүзеге асатындығына сенім білдірді.
Журналистер алдында жорғадай тайпалған С.А.Герасимов атындағы Бүкілресейлік мемлекеттік кинематография институтының ректоры Владимир Малышев мерейтойларына ортақтасқан қазақстандықтарға шын жүректен шыққан алғыс сезімін жеткізді. Өзі басқаратын институттың Қазақстанмен достастығы ертеден қалыптасқанын және сол алтын арқаудың әлі үзілмегенін мақтанышпен айтты.
– Әлемнің бірде-бір мемлекетімен дәл Қазақстанмен арадағыдай тығыз байланыс орнатқан емеспіз. Сол себепті біз сіздерді өзіміз санаймыз. ВГИК-те білім алып жүрген қазақ жастары қазір де аз емес. Сірә, содан шығар, мынау аумалы-төкпелі кезеңдегі одақтасымыз – Қазақстанның шақыртуын үлкен қуаныш үстінде қабылдадық. Аға буын өкілдері өздерінің Алатау баурайында өткізген жылдарын жылылықпен еске алады. Қазақ киносының көсегесін көгертуге көп үлес қосқан көрнекті тұлғалардың біразы біздің ВГИК-тің түлектері екенін ешкім жоққа шығара алмасы анық. Елордаларыңыздағы Қазақ ұлттық өнер университетімен және Алматының Темірбек Жүргенов атындағы қазақ ұлттық өнер академиясымен ынтымақтастық жөніндегі меморандумға қол қойылған. Соның аясында соқталы істер тындыруға болатын тәрізді, – деді құрметті қонақ орнықты ой қозғап.
Баспасөз мәслихатына қатысқан Ресейдің халық әртісі Владимир Хотиненконың айтуынша, ол мұнда бұдан жарты ғасыр бұрын келіпті. «Кеше Конгресс-Холға барғанда сол уақыттағы Тыңгерлер сарайының қалай өзгергеніне қайран қалдым. Өтіп жатқан өмір-ай» деп басын шайқай берді белгілі режиссер.
Әріптесінің әңгімесін іліп әкеткен «Мосфильм» киноконцерніне қарасты «Арк-фильм» киностудиясының басқарма төрағасы Вадим Абдрашитов Астанаға алғаш ат басын бұрғанында бұл арада алып құрылыс алаңын көргенін алға тартты. Құмырсқаның илеуіндей құжынаған құрылысшылар мен дүрілдеген-гүрілдеген техниканың көптігінен басы айналғанын, енді міне, соның нәтижесіндей жайнаған жас шаһар бой көтергеніне таңданысын жасыра алмады. Мәскеулік меймандар арасында «арпа ішіндегі бір бидайдай» болып отырған қандасымыз, Ресейдің және Қазақстанның еңбек сіңірген әртісі Наталья Арынбасарованың қараторы өңіне қарап төркіндеп келген қыздың кейпін аңғардық.
– Өзімді өзгеше сезінетін секілдімін. Ең қызығы, туған үйімнің табалдырығын аттағандай керемет күйді кешудемін. Қазағымның қонақжайлылығын үнемі мақтан етемін. Осы жолы да сол үйреншікті үрдіс жалғасын тауып жатқандай. Маған жерлестерімнің оң қабақ танытатынын, әр қадамымды тілектестікпен бақылайтындарын білемін. Мына делегацияның құрамында келгенімді өзіме абырой санаймын. Өйткені мен де ВГИК-тің түлегімін. Атақты Сергей Герасимов пен Татьяна Макарованың сыныбында оқыған кешегі Кеңестер Одағына кеңінен танымал төрт Натальяның (Белохвостикова, Гвоздикова, Бондарчук, Арынбасарова) бірімін, – деп Наталья Өтеуілқызы ағынан жарылып.
Мәскеулік кино мамандарын қазақтың кіндік қаласына шақырушылардың атынан сөз сөйлеген Қазақ ұлттық өнер университетінің ректоры, Қазақстанның Еңбек Ері Айман Мұсақожаева бұл шараның аясында көптеген игі идеяларды жүзеге асыруға болатынын, оған екіжақты пайдалы ынтымақтастық зор мүмкіндік туғызатынына тоқталды. Оның ойынша, болашақ киногерлердің бір-бірімен әлден аралас-құралас болғаны жөн. Соның алғышарттары қазірдің өзінде жасалып жатқан сыңайлы.
Аталмыш акция барысында мәскеулік мамандар Өнер университетінде шеберлік сабақтарын өткізіп, астаналық өнерпаз өрендердің аяқ алыстарын байқады. БМКИ-дің ең дарынды студенттерінен құрылған театр ұжымы астаналық көрермендерге «Евгений Онегин», «Жоқ жерден шыққан шу», «Сөйлейтін мылқау» атты спектакльдерін ұсынды.
Жақсы дәстүр келешекте де жарасымды жалғасын тапса нұр үстіне нұр.
Талғат БАТЫРХАН,
«Егемен Қазақстан»
