Импортқа тәуелділіктен құтылар күн жақын
Жиында баяндама жасаған Энергетика министрі Қанат Бозымбаев биыл елімізде мұнай өндіру көлемін 87 млн тоннаға жеткізу жоспарланып отырғандығын айтты. Ол мұнай өндіру көлемі бойынша Теңіз, Қарашығанақ және Қашаған кен орындарының басымдықтары туралы айта келе, депутаттардың осы саланың өзге де мәселелерін қамтыған сауалдарына жауап берді.
Үкімет сағатын ашқан Мәжіліс Төрағасының орынбасары Г.Исимбаева депутаттар тарапынан мұнай-газ секторын дамыту үшін заңнамалар бойынша толық қолдау көрсетіліп отырғандығын жеткізді.
– Оның айғағы – кен және мұнай-газ саласын реттеудің жаңа тәсілдерін көздейтін Жер қойнауы туралы кодекс қабылданғандығы. Сондай-ақ өңдеуші секторға қатысты салықтық саясаттың өзгеруі өңірлердің әлеуметтік-экономикалық тұрғыдан дамуының мультипликативтік әсерін айтпағанда, мұнай-газ секторының одан әрі дамуына жаңа қарқын беруі тиіс, – деді Мәжіліс Төрағасының орынбасары.
Ал Энергетика министрі Қ.Бозымбаев өз баяндамасында 2017 жылы және биылғы жылдың 4 айы ішінде мұнай-газ саласының секторлары бойынша елеулі өсім байқалғандығын атап өтті.
Оның айтуынша, мұнайды өңдеу секторында өсімнің драйвері – Теңіз, Қарашығанақ, Қашаған мұнай-газ жобалары болып қалуда. Өткен жылы Қашағанның өндірістік игерілу дәрежесіне шығуына байланысты республика бойынша жылдық мұнай өндіру көлемі 86,2 млн тоннаға дейін өскен. Оның ішінде Қашағанның үлесі – 8,3 млн тонна. Ал биылғы жылы мұнай өндіру көлемі 87 млн тоннаға жетеді деп болжанған.
Энергетика министрлігінің болжамына сүйенер болсақ, 2022 жылдан кейін Теңіз кен орнында мұнай өндіру жылына 26-дан 39 млн тоннаға дейін ұлғаюы тиіс. Сондай-ақ Қарашығанақ кен орнынан мұнай бұрғылау көлемі артып келеді. Жалпы 2025 жылға қарай елімізде жылына 104 млн тонна мұнай өндіру жоспарланған. Бұл сала тікелей инвестиция үшін де тартымды болып қала бермек. Тиісінше, мұнай өнімдеріне ішкі сұранысты қамтамасыз ету деңгейі де жоғарылап келеді.
– Біріншіден, Павлодар және Атырау мұнай өңдеу зауыттарын жаңғыртудың аяқталуымен мотор отынындағы импорттық тәуелділік үлесін төмендетті. Бүгін нарықты отандық мұнай өнімдерімен қамтамасыз етілуі бензинге – 90 пайыз, дизель отыны бойынша – 90 пайыз, әуе керосиніне – 58 пайыздан астамды құрады. Осы жылы Шымкент мұнай өңдеу зауытын жаңғырту аяқталады. 2018 жылы мұнай өңдеу көлемі 1 млн тоннадан аса жоғарылайды және 16 млн тоннаны құрайды, – деді Энергетика министрі.
Қ.Бозымбаевтың айтуынша, мұнай өңдеу зауыттарының жаңғыртылуы және автоматтандырылуы есебінен 2019 жылы импортқа тәуелділік жойылмақ. Оның үстіне мұнай өңдеу көлемі жылына орташа есеппен 300 мың тоннаға ұлғайтылғалы отыр.
Энергетика министрі бүгінде Кедендік одақ шеңберінде жұмыс істеу жағдайларын, фискалдық режімдегі айырмашылық ескеріле келе бағаның қатысушы елдермен теңдігі бақылауға алынғандығын де жеткізді. Мәселен, қазір Ресей Федерациясында АИ маркалы бензиннің литрі – 214 теңге болса, біздің елімізде 160 теңгені құрайды. Оған қоса «Global Petroleum» халықаралық агенттігі бензин бағасына байланысты рейтингте елімізді бензиннің бағасы бойынша – 12, дизельдік отын бойынша – 14-орынға орналастырған. Демек, әлемде тек 11 елде ғана жанармай бағасы бізден төмен.
Қ.Бозымбаев өз баяндамасында Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша салынатын жаңа мұнай өңдеу зауытының орналасатын жері мен қаржыландыру көзі күз айларында белгілі болатындығын да атап өтті.
Астананы газдандыру жобасы дайын
Мемлекет басшысының «Бес әлеуметтік бастамасындағы» басымдықтардың бірі Астана қаласы мен еліміздің орталық және солтүстік өңірлерін газдандыру екендігі белгілі. Энергетика министрі бұл жобаның алдағы шілде айында басталатындығын жеткізді.
– «Қызылорда – Жезқазған –Қарағанды – Теміртау – Астана» бағыты бойынша 1-ші кезең 2019 жылдың желтоқсанына дейін аяқталады. 1-ші кезеңінің алдын ала құны 267,3 млрд теңгені құрайды. Мен басқаратын жұмыс тобына барлық мүдделі тараптардың құзыреті егжей-тегжейлі бекітілді. Қарағанды, Ақмола облыстарының және Астана қаласының әкімдігімен магистральдық газ құбыры мен аймақтық желілер құрылысының мерзімін ескере отырып, инфрақұрылым құрылысы бойынша жол карталары әзірленді. 1-кезең өзінің бағыты бойынша 171 елді мекенді қамтуы тиіс, – деді Қ.Бозымбаев.
Жиында аталған мәселе бойынша сөз алған Астана қаласы әкімінің орынбасары Қосман Айтмұхаметов елорданың инфрақұрылымдары газ желісіне қосуға дайын екендігін мәлімдеді.
Жалпы еліміз бойынша бүгінгі күнге 1320 елді мекен газдандырылған.
Қ.Бозымбаевтың айтуынша, осы сұйытылған газдың өндірісі де жылма-жыл артып келеді. Қазір оның шектік бағасын реттейтін заң жобасы Мәжілістің қарауына беріліп, аталған саланы дамытудың жобасы ұсынылған.
Отандық мамандардың үлесі басым
Мұнай-газ химиясы саласында Энергетика министрлігі полиэтилен мен полипропилен өндірісін де жолға қоймақ. Бүгінде осы бағыттағы ауқымды жобаларға инвесторлар іздестірілуде.
Өнім демекші, мұнай-газ саласындағы қазақстандық үлесті арттыру бағытында да кешенді шаралар қолға алынған. Мәселен тауар, жұмыс пен қызмет саласындағы мемлекеттік қолдау мен талдаулардың нәтижесінде қазақстандық үлес соңғы жеті жылда үш есеге көбейген. Атап айтқанда, 2011 жылғы 680 млрд теңгеден 2017 жылы 2,1 трлн теңгеге жеткен.
Сонымен қатар қазақстандық жұмысшылардың да саны өсіп, шетелдік жұмысшылар саны жеті жылда 31 пайызға азайған.
Қ.Бозымбаевтың айтуынша, кен орындарын игерушілер отандық тауар, жұмыс пен қызмет көлемін 50 пайыздан төмендетпеу және жергілікті мамандарды оқыту міндеттеледі. Бұл – шетелдік компаниялардың барлығына ортақ талап.
Болашақта жұмыстан босап қалған азаматтарды теңіз жобаларына, мұнай-химиялық зауыттар құрылысына жұмылдыру көзделген.
Осы ретте Үкімет сағатына қатысып, депутаттар сауалына жауап берген Білім және ғылым министрлігінің өкілі мұнай-газ саласында дәл қазір 10 мыңға жуық бос жұмыс орны бар екендігін атап өтті.
Үкімет сағатында депутаттар да аталған саланың жетістіктері мен қатар кемшіліктеріне де, қолға алынатын мәселелерге де назар аударды. Әсіресе Энергетика министрі мен өзге де құзырлы орган өкілдеріне аталған саладағы жобалар аясында қоршаған ортаны қорғау талаптарын сақтау, көктемгі далалық жұмыстар кезінде диқандарды жеңілдетілген жанар-жағармаймен қамту, импортты азайту және тағы басқа да өзекті мәселелер бойынша сауалдар берілді.
Жиын қорытындысы бойынша Үкіметке арнайы ұсынымдар әзірленбек.
Серік ӘБДІБЕК,
«Егемен Қазақстан»
