1997 жылдың 10 желтоқсанында Ақмола ресми түрде тәуелсіз Қазақстанның жаңа астанасы болып жарияланды. Сол жылы көшіп келгендердің төзімділігін сынағысы келгендей, бұл өңірде қыс та ерекше суық болып еді. Қар толастамайтын аспаннан күннің әлсіз сәулесі анда-санда жылт етіп көрінген сәттерде, қатты аяз ұзаққа созылатын боранға ұласатын.
Алайда ауа райына қарайлайтындай уақыт та жоқ еді. Барлық жерде жұмыс қайнап жатты, себебі мемлекеттік аппараттың алдында жергілікті жағдайларға тез бейімделіп, жаңа астананың тіршілігін жолға қою міндеті тұрған еді. Оның үстіне, жаңа елорданың халықаралық тұсаукесер рәсімін өткізу жазға белгіленген болатын. Көшіп келген соң, Нұрсұлтан Әбішұлы ештеңені кейінге қалдырмайтын өзіне тән дағдысымен бұл жөнінде көпке созбай-ақ мәлімдеді.
Мен бүгін осы тұсаукесер рәсіміне әзірлік мәселелерін қызу талқылаған мәжілістердің бірі туралы әңгімелеп бермекпін. Арада 20 жыл өткен соң, сол кеңестің стенограммасын қайта оқи отырып, оның осы уақыт ішінде ақпараттық құндылығын жоғалтпағанына, керісінше, маңызды құжаттамалық куәлік ретінде тарихи салмағын арттыра түскеніне тағы да көз жеткіздім.
Оның үстіне, Президентіміз өткізетін кеңес дегеніміз, бұл – әрдайым мүдделі әрі бейресми әңгіме, кәсібилік байқауы, іскерлік идеялар мен шешімдер конкурсы, біліктілік турнирі, жедел үн қосу аренасы.
Іс мүддесін басты орынға қоя білу, әңгімелесушілерге құрметпен қарау, сөз тізгінін шеберлікпен өз қолына алу, келіп түскен ақпараттың дәлдігін, жаңалығын, прагматикалық құндылығы мен келешекте пайдалану жайын нақты бағалау – міне, Елбасымыз белгілі бір проблеманы талқылаған кезде ұстанатын басты қағидалар осылар дер едім.
«Н.Ә.Назарбаев: Қатысушылардың бәрі осында. Шетелдік компаниялардағы достарымызға, әріптестерімізге қош келдіңіздер дейміз және қатысқандары үшін алғысымызды білдіреміз. Астананың тұсаукесер рәсімі 10 маусымда болады. Бүгін 21 сәуір, 50 күн қалды.
Ахметжан Смағұлұлы (А.Есімов – ҚР Президенті Әкімшілігінің Басшысы, Ақмола қаласының ҚР астанасы ретіндегі тұсаукесер рәсімін өткізу жөніндегі Үкімет комиссиясының төрағасы), сіз жалпы проблемалар туралы кейін баяндап бересіз, ал мен әңгімені ірі құрылыс шараларынан бастағым келеді.
Қонақтар келген кезде қаланың ең басты нысаны әрі бет-бейнесі әуежай болмақ. Кім баяндайды? Паколли Беджет мырза, сіз сөйлеңіз.
Б.Паколли («Мабетекс» фирмасының президенті): Іргетасы қаланып болды, темір конструкция 24-іне дейін дайын болады. 10 маусымға қарай алдыңғы жағын аяқтап, тамыз айында әуежайды толықтай тапсырамыз.
Н.Ә.Назарбаев: Қонақтарға арналған орталық бөлігі дайын бола ма? Перрон жағындағы беті, қалаға шығатын тұсы, залы, қабырғалары, төбесі, шатыры – бәрі ойдағыдай болады ғой?
Б.Паколли: Дайын болады. Қазір нысанда 240 адам жұмыс істеп жатыр, 1 мамырдан бастап тағы 150 адамға көбейтеміз.
Н.Ә.Назарбаев: Рахмет, отырыңыз. Одан әрі қарай жол арқылы жылжиық. Шамиль Хайрулұлы.
Ш.Х.Бекболатов («Қазақстан жолдары» АҚ президенті): 25 сәуірден бас-
тап үш ауысымдық режімге көшеміз. Асфальт-бетон зауыттары жұмысқа әзір. 5 маусымға қарай бітіреміз деп ойлаймын.
Н.Ә.Назарбаев: 1 маусымға дейін бітіріңіздер. Әуежайдан қалаға дейін көше бойына жолақтар жүргізіліп, жиектеріне жарық беріліп, көшеттер отырғызылсын, бәрі ойдағыдай болуға тиіс. Жазып алдыңыздар ғой. Енді көпірге жақындаймыз.
Ә.Р.Жақсыбеков (Ақмола қаласының әкімі): 1 маусымға дейін аяқтау міндеті қойылды. Барлық жабдықтарға, барыстардың мүсіндеріне, бәріне де тапсырыс берілген. Жұмыс тәулік бойы жүргізілуде.
Н.Ә.Назарбаев: Көпірден өтіп бара жатып сол жаққа қарасақ – жағалауды көреміз, оң жаққа қарасақ – қамыс басып кеткен арна мен масаның ұясы көзге түседі.
Ә.Р.Жақсыбеков: Жағалауды 6 метрге дейін кеңейтеміз. Ол жерге 15 мың шаршы метр плита төселіп, ротондалар орнатылады. Қарсы бетінде – сол жағалау бекітіледі, бетон плиталармен безендіріліп, жүргіншілер үшін жол төселеді. Өзенде түнде түрлі-түсті сәуле шашатын субұрқақтар пайда болады. Бүкіл жағалау соңғы технологияларды қолдану арқылы жарықтандырылады. Ол қаланың ажарын аша түседі.
Н.Ә.Назарбаев: Енді даңғыл бойынша кеттік.
Ә.Р.Жақсыбеков: Бірыңғай колоритті сақтау үшін Республика даңғылындағы әрбір кәсіпорынның, сауда орнының иесіне ғимараттардың сыртын безендіру және дизайнын қолға алу жөнінде талаптар қойылды. Қаланың орталық бөлігін безендіру бағдарламасы қабылданған, ол мамырда-ақ нәтижесін береді. Шетелдік мамандарды шақыру арқылы, кешкі жарықтандыру жүргізіледі, Республика даңғылындағы ғана емес, Абай мен Әуезов көшелерінің қиылысындағы, сондай-ақ Абылай хан мен Гумилев көшелеріндегі иллюминациялық-декоративтік тораптар толықтай жабдықталады. Динамикалық жарнама, ЗD-вижн, түрлі виньеткалар іске қосылатын болады.
Н.Ә.Назарбаев: Алаңға келдік.
Ә.Р.Жақсыбеков: Алаңда және оған іргелес орталық көшелерде ауқымды жұмыс бар. 120 мың тонна асфальт, 54 мың шаршы метр кесік тас төселіп, 24 шақырым көлеміндегі жиектастар алмастырылуы керек. 2 шақырым кәріз құбыры мен 1 шақырым су құбырының құрылысы аяқталып келеді. Сонымен қатар қаланың желілік инфрақұрылымын жақсарту жөніндегі жұмыстар жүргізілуде.
Биыл бұл нысандар бойынша қаржыландыру және материалдық-техникалық қамтамасыз ету мәселелері біршама жақсы шешілді. Құрылысшылар тарапынан сұрақ жоқ. Сондықтан 1-іне немесе 5-іне қарай үлгеруге тиіспіз.
Н.Ә.Назарбаев: «5» деген санды барлық кестеден алып тастаңдар. Енді Конгрестер сарайы. Сіз сөйлеңіз, «ТехноАрт», Иржи Зралы мырза.
И.Зралы («ТехноАрт» фирмасының президенті): Тапсырыс берушінің қалауы бойынша бұл театрдың, конгрестің, кинотеатрдың қызметтерін атқара беретін әмбебап ғимарат болуы тиіс. Құрылыс барысында салмақ түсетін конструкцияларға қатысты жаңа проблемалар пайда болуда, бірақ біз оларды бірте-бірте шешіп жатырмыз. Мен басшы ретінде негізгі құрылыс пен әрлеу жұмыстарын 30 мамырға қарай аяқтау үшін шаралар қабылдадым.
Н.Ә. Назарбаев: Бұл өте маңызды нысан, басты іс-шара сонда өтеді. Оннан астам мемлекеттің басшылары, көптеген делегация қатысады. Көрермендер залының, сахнасының, фойесінің, қонақтарға арналған бөлігінің жұмыстарын белгіленген мерзімге дейін бітіріп үлгеруді сұраймын.
Мен онда болдым, бәрі жақсы жүріп жатыр. Сіздерден, өз қолдарыңыздан келетінін көрсетіп, бәрін әдемілеп жасап шығуды өтінемін.
Енді «Интерконтиненталь» қонақүйі. Онда тұсаукесер рәсімі болмайды, бірақ барлық басты қонақтар – президенттер мен маңызды тұлғалар сонда тұратын болады. Кешкі қонақасын да сонда береміз. Бәрі де шақыртуларын алды және қазірдің өзінде келісімдерін беріп отыр. Сондықтан мінсіз қызмет көрсетуді қамтамасыз ету керек.
Бекир бей, сөйлеңіз.
Б. Окан (Окан-Исот-Холдинг фирмасының президенті): Президент мырза, жиынға қатысушы мырзалар! Біз жұмысты аяқтап, 10 маусымға қарай қонақүйді «Интерконтиненталь» компания-
сын басқарушыға тапсырамыз. Ол тексеріп, бүкіл қонақүйді пайдалануға беру үшін белгілі бір уақыт сұрап отыр.
Н.Ә. Назарбаев: Қашан?
Б. Окан: Сірә, ашылу рәсіміне біз Анталиядағы «Марко Полодан» өз адамдарымызды жұмылдыратын болармыз. Бір ғана айтарым, қызмет көрсету саласында проблемалар болуы мүмкін екенін ескерткім келеді. Бірақ мерзімінде үлгеру үшін біз бар күшімізді саламыз.
Н.Ә. Назарбаев: Стадион туралы кім айтады?
Т.М. Досмұхамбетов (Білім беру, мәдениет және денсаулық сақтау министрлігінің Туризм және спорт комитетінің төрағасы): Қазір онда 240 адам 3 ауысыммен жұмыс істеуде. Барлық материалдар, алаңның синтетикалық төсеніші, жиһаздар, есік-терезелер, бояу мәселелері бүгінгі күні шешімін тауып отыр. 1-не қарай аяқтауға тиіс.
Н.Ә.Назарбаев: Нысандардан тағы не қалды, Еркін Жекенұлы?
Е.Ж. Қалиев (ҚР Көлік және коммуникациялар министрі): Вокзал алдындағы алаңның жұмыс ауқымы жөнінде келісілген, жобалау ісі аяқталды, алдыңғы жағын жаңарту жұмыстары басталды. Аяқталуы – 1 маусым».
Кеңесте көтерілген келесі үлкен мәселе қала мен төңіректі көгалдандыру болды. Күрделі табиғи-климат жағдайларын, топырақтағы ылғалдың жетіспеушілігін, суландыру желілерінің дамымағандығын, өсімдіктердің аудандастырылған сорттары жиынтығының шектеулілігін, питомниктер санының аздығын, қаржыландырудың проблемаларын және т.б. ескерсек, бұл мәселелердің бірден шешілуі мүмкін емес екені түсінікті еді. Бүгінде Астананың қолдан жасалған «жасыл белдеумен» көмкеріліп, гүлденген оазиске айналуы осы мәселені өзінің жеке бақылауына алған Президенттің тұрақты назар аударуының арқасында ғана жүзеге асқанын білеміз.
Ауыл шаруашылығы министрі С.В.Кулагиннің және орманшы мамандардың ақпаратын (соның ішінде 50 гектарға отырғызылған ағаштардың 95 пайызы қурап қалғаны туралы мәліметті де) назарға алған Нұрсұлтан Әбішұлы былай деді: «Сергей Витальевич, Сізді де үйрету керек пе? Осыны қалай жасау керектігін ойланыңыз. Содан кейін айтарсыз. Барлық ағаш суарылуға және біреуі де қурап қалмауға тиіс. Міндет – осы. Түсіндіңіз бе? Отырыңыз».
Жаңа астананың басымдыққа ие нысандарының қатарында Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия университеті, Әл-Фараби шағын ауданы, Ішкі істер министрлігі мен «Қазақойл» компаниясының ғимараттары да қарастырылды. Бұл жөніндегі ақпараттарды Қ.Е.Көшербаев, В.В.Ни, Қ.Ш.Сүлейменов, Ә.Р.Жақсыбеков егжей-тегжейлі баяндап берді.
Астананың гүлденуі – бүкіл Қазақстанның гүлденуі. Мемлекет басшысы дәл осы жұмылдырушы идеяға баса назар аударып, Қазақстан өңірлерінің басшыларын елорданы абаттандыру мен дамытуға белсенді атсалысуға шақырды. Нақ сол кезде Елбасының бастамасы бойынша облыстардың жекелеген даңғылдар мен көшелерді «шептік қамқорлыққа алу», әлеуметтік маңызы бар нысандар тұрғызу, елордаға монументальдық өнер туындысын сыйға тарту, жергілікті мәдениет шеберлерінің мәдени «десанттарын» жеткізу, азық-түлік сату жәрмеңкелерін ұйымдастыру сияқты жан-жақты көмегі кең қанат жайды.
Оның қалай басталғаны туралы мына қысқаша үзіндіде баяндалған.
«Н.Ә.Назарбаев: ...Қызылорда ет пен күріш әкелді. Шағын аудандарда спорт алаңдарын жабдықтауда.
Б.М. Сапарбаев (Қызылорда облысының әкімі): Футбол, баскетбол алаңдары және теннис корты бар.
Н.Ә. Назарбаев: Міне, Бердібек Мәшбекұлы жақсы іс бастады. Алматы қаласы мен облыстардың әрқайсысы шағын көшені өз міндетіне алып, ең болмаса, төрт метрден абаттандырсын. Үлкен делегациялар келген кезде, міне мынаны біз елордамыз үшін істедік деп айтатын боламыз.
Облыстардың тұсаукесер рәсімдеріне байланысты іс-шаралар өткізуі де өте маңызды. Бүкіл Қазақстанды танытатын өнімдер, базар, таңдаулы шығармашылық ұжымдар, көркем шығармалар мен экспонаттар және тағы да басқа үлгілер... – Бұл баршаға пайдалы нәрселер ғой. Демек, 25 мамырдан 10 маусымға дейін 15 күн бойы қаланы өзге іс-шаралардан арылтқан жөн».
Президент кәсіби режиссер сияқты ой толғап, алдағы телевизиялық трансляцияның сапасына қатысты мәселені де бүге-шігесіне дейін талқылады. «Бұл іс-шаралардың бәрінен жақсы түсірілім әзірленуге тиіс, – деді ол. – Мен барлық ғимараттарды алдын ала қарап шығып, мынаны байқадым: барлық көріністер қалай болса, солай түсірілген. Алдын ала барып, қолайлы күндері жайнап тұрған өсімдіктерді, су бұр-
қақтарды, түнгі отшашуларды және тағы басқа керемет көріністерді түсіріп алу соншалықты қиын ба?..».
Белгіленген салтанатты іс-шаралардың мәдени бағдарламасын жоспарлау барысында Нұрсұлтан Әбішұлы бәрін де өз орнымен шешу қағидатын ұстанды: «мейлі, іс-шаралар тым көп болмай-ақ қойсын, бірақ сапалы болсын».
Бұл орайда Президент мереке күндеріндегі қала тұрғындары мен елорда қонақтарының, жалпы осы мезгілде Астанада болатындардың қауіпсіздігіне ерекше назар аударды.
«Н.Ә.Назарбаев: Менің ойымша, екі күнге созылатын мерекеге, кемінде 100 мың ақмолалық қатысады. Бұл жерде дұрыс орналастыру, жиылған жұртты түрлі алаңдардағы көпшілікке арналған іс-шараларға «бөліп тарату» маңызды. Бәрі күні бұрын ойластырылып қойылуға тиіс.
Көпшілік жан-жақтан Гала-концертті көруге ұмтылады. Ал бұл алаңға 5-6 мыңнан артық адам сыймайды. Сондықтан Төлеген Мұхамеджанұлы (Т.Мұхамеджанов – Ақмола қаласы әкімінің орынбасары), басқа алаңдарда – вокзалдың алдында, Теміржолшылар сарайының алдында, жағалауда, тұрғын үй аумақтарында қосымша концерттер ұйымдастыруды тапсырамын. Бірақ бұл концерттер орталық алаңдағыдан бір сағат кеш аяқталуға тиіс. Бұл аса маңызды!».
Ақмоланың бұрын халықаралық форматтағы мұндай ірі фестивальдерді өткізбегенін ескерген Нұрсұлтан Әбішұлы елорда мэриясын тәжірибелі менеджерлерді тарту арқылы күшейтуді ұсынды: «... Демек, шамамен мамырдың 20-на қарай, Ахметжан Смағұлұлы (А.Есімов) мен Дүйсен Қорабайұлын (Д.Қасейінов – ҚР Білім беру, мәдениет және денсаулық сақтау министрлігінің Мәдениет комитетінің төрағасы) немесе Қырымбек Елеуұлын (Қ.Көшербаев – ҚР Білім беру, мәдениет және денсаулық сақтау министрі) осында әкімнің орынбасарларымен жұмыс істеу үшін мерзімсіз демалысқа жіберер едім. Олар негізгі жұмыстарын аз уақытқа – 10-15 күнге қалдыра тұрсын. Темірхан Мыңайдарұлын (Т.Досмұхамбетов) да Алматыдан босатып, осында жіберу керек. Әрине мүлдем босатпаймыз».
Оқырмандар стенограмманың осы үзіндісінен Президенттің Астанадағы мәдени құрылыс және мәдениет саясатындағы басымдықтарға елорданың негізін қалаған сәтте-ақ айқын көзқарас танытқанына көз жеткізе алады. Мұндағы басты қағидат жергілікті жерде өнердің ерекше әрі бәсекеге қабілетті инфрақұрылымын түзу болатын. Әрине ол күндері көп адам үшін бұл мүмкін емес әрі күмәнді нәрсе болып көрінетін. Бірақ уақыт Нұрсұлтан Әбішұлының бұл тұста да өз дегеніне жеткенін көрсетті.
«Н.Ә.Назарбаев: Мен мынаны айтқым келеді: біз мұнда Алматы операсын көшіріп әкелмейміз. Біз осы жерде Ақмоланың опера театрын құрамыз. Яғни Алматының мектебі бар, енді Ақмоланың да жаңа мектебі болмақ. Төлеген Мұхамеджанұлы, Сізді осы қызметке сол үшін қойдық қой. Осы жердің адамдарын шақырыңыздар, бүкіл әлемнің театр институттары мен училищелерінің жас түлектерін тартыңыздар. Неге солай істемеске?
Ақмоланы әйгілі тұлғалар гастрольмен келетін, ұдайы шақырылатын жерге неге айналдырмасқа? Бұл ретте алматылықтар келіп, Ақмоланы «жарылқап тастайды» деп кадрлардың негізсіз сабылуынан қашқанымыз жөн. Біздің мақсатымыз бұл емес.
Есіңізде болсын. Ертең анау үлкен Сарай іске қосылғанда, ішінде не болады?.. Соны ойлап жүрсіздер ме, жоқ па? Содан кейін мынаны да жасаймыз. Кешегі Теміржолшылар сарайы – ол енді бос, керегі жоқ ол. Кеңес өкіметі кезінде әрбір үлкен ұйымның өз мәдениет сарайы болды. Бірақ қазір заман басқа, ал ғимарат бос тұрып қалмауы керек. Ол жерден, мәселен, филармония ашыңыздар».
Президенттің осындай идеялары мен түсіндірмелері Астананың мәдени дамуына қатысты көп жайтты ұғындыруымен ғана емес, сондай-ақ онда көрініс тапқан Елбасының тактикалық және стратегиялық тұрғыдан ойлауының үйлесімді синтезі арқылы да қызғылықты болып отыр. Ол «күнделікті» міндетті талқылағандай болып көрінгенімен, соның шешімін алыс келешектегі және көпшілік үшін таза «теориялық» мәселе болып саналатын істердің мүддесіне орайластыратын (біз «Астана Опера» театрының 2013 жылы, ал «Астана Балеттің» 2016 жылы ашылғанын білеміз).
Жаңа елорданың іргесін қалаған Нұрсұлтан Әбішұлы оның ұлтты жаңғыртудың және бостандық пен тәуелсіздік жолындағы жанкешті күресінің символы, халқымыздың ғасырлар бойғы арман-мүддесінің материалдық және рухани тұрғыда жүзеге асқанының көрінісі болып саналатынын ешқашан естен шығарған жоқ. Сол себепті «Отан Ана» монументінің құрылысын салу мәселесінің арнайы қарастырылуы кездейсоқ емес.
Мен бұл жерде мына бір жайтты оқырманның есіне салғым келеді. 1990 жылдардың басында зиялы қауым арасында және билік орындарында ел тәуелсіздігі идеясын ұлттың көпғасырлық тарихы тұрғысынан көрсете алатын Отан қорғаушыларға арналған заманауи ескерткіш құрылысының жобасы белсенді түрде ұсынылып, талқыланып жүрген болатын. «Ескерткіш қандай болуға тиіс? Ол не болады: пантеон ба, кенотаф па немесе басқа бір түрде қойыла ма?». Осы және басқа да сұрақтар көптеген адамды толғандырған еді.
Жалпыұлттық маңызы бар қастерлі орталықты орнықтыру – асығыс шешім қабылдай салатын жеңіл-желпі шаруа емес. Нұрсұлтан Әбішұлының кеңесте айтқан ой-толғамдары да осы сөзіміздің дәлелі болмақ.
«Н.Ә.Назарбаев: 9 маусым күні сағат 12-де Отан қорғаушылар монументінің іргетасын қалау жоспарланған.
...Менің ойлап отырғаным, батырларымыздың мүрделерін осы жерге алып келіп қайта жерлеу мұсылмандар үшін қаншалықты орынды? Олардың сүйегін бір жерден екінші жерге ауыстыру деген мұсылмандардың дәстүрінде бар ма? Мұны қалайша дұрыс іске асыруға болатынын ойланыңыздар.
Мүмкін батырларымыздың қаны тамған киелі жерлердің топырағын әкелгеніміз жөн шығар?.. Оны біздің ата-бабаларымыз шайқасқан – Аңырақайдан, Бұлантыдан, Түркістаннан, Қазақстанның барлық түкпір-түкпірінен әкелсек... Содан кейін – панфиловшылар жандарын қиған Мәскеу түбінен, біздің жерлестеріміз партизандық жорықтарда болған Украина мен Беларусьтен, Волгоградтан, Германиядан жеткізсек... Оның үстіне, біз жай қаланы емес, еуразиялық елорданы салып жатырмыз. Меніңше, топырақ салынған құтылар тіпті дұрысырақ болар еді.
Арнайы экспедиция жасақтап, оларға түсірушілер тобын қосып, кейін соның бәрін көрсетсек... Ойланыңыздар».
Халықаралық ынтымақтастықты кеңейту мен нығайту, инвестициялар мен заманауи технологияларды тарту, шетелдік серіктестер мен инвес-
торларды ынталандыру және қолайлы жағдай қалыптастыру – Астананы салу кезінде көптеген оң нәтижеге жеткізген Елбасымыздың стратегиялық бағытының тағы бір серпінді күші. Осы орайда Нұрсұлтан Әбішұлының шетелдік серіктестерге деген құрмет пен алғысқа толы сөздерін мысалға келтіргім келеді.
«Н.Ә.Назарбаев: Осында жұмыс істеп жатқан барлық шетелдік компанияларды – «Финтраконы», «Окан-Исот-холдингті», «Мабетексті», «Ахсельді» және «ТехноАртты» келесі жылдан бастап жаңа бастамаларға тартатынымызға сенімдімін. Бәріңіз де жұмыс істейтін боласыздар. Бұл жерде әлі шаруа көбейеді.
Мен белгіленген барлық мерзімнің сақталуын сұраймын. Шегінетін жер қалған жоқ. Комиссияның төрағасы – Президент Әкімшілігінің Басшысы Есімов мырза. Ол күнделікті барлық мәселені апта сайын қарайтын болады. Егер сіздерде, айталық, жұмыс күшіне, техникаға, мүлік пен нысандарды күзетуге қатысты проблемалар туындаса, қысылмаңыздар, айтыңыздар. Біз бәрін өзіміз жасаймыз, сіздердің есептеріңізден емес. Сіздер тек жұмыс істеңіздер».
Мәселенің мәнісін терең білу, аудиторияның өзіндік ерекшелігін ескеру, сенім ахуалын қалыптастыру, стратегиялық тұрғыдан ойлай білу және құбылмалы жағдайда жедел жол табу сияқты қасиеттерді иеленген Нұрсұлтан Әбішұлы өзін тек саяси жетекші, дипломат, менеджер ғана емес, сонымен бірге өмірлік тәжірибесі мол адам ретінде танытады.
Елбасымен қызметтес болған немесе араласқандардың көпшілігі оның болмыс-бітімінің тартымдылығы мен тұтастығы, сыртқы және ішкі мәдениеті, ойыңдағыны оқып отыратын сұңғылалығы мен ой-өрісінің кеңдігі, өзінің энергиясы және идеялары арқылы қанаттандыра білетін қабілеті жөнінде айтып жататыны бекер емес.
Дегенмен, біздің Президентіміздің тіл табысу дағдысымен таныс адамдардың қай-қайсысы да Нұрсұлтан Әбішұлының ең шынайы кейіп-келбеті оның көздеріндегі от ұшқыны мен жарасымды әзілдерінсіз толыға түспейтінін атап өтетіні анық.
Сол кеңесте де Президенттің әзілі мен әжуасы, уытты сөздері айтылмай қалмады.
Мәселен, пікірталастың бір сәтінде қала әкімі мен Президенттің Іс басқарушысының арасына Мемлекет басшысының төреші болуына тура келді.
«Ә.Р. Жақсыбеков: Көптеген ведомстволар абаттандыру жұмысына әлі кіріскен жоқ. Бірақ кінәнің көбін Іс басқармасына артамыз. Әл-Фараби шағын ауданы бойынша арыз-шағым өте көп түсуде. Мәселе мынада, әл-Фараби шағын ауданын абаттандыруға 327 миллион қажет. Владимир Васильевич осы мақсатпен 76 миллион бөлді, одан басқа бір тиын да бермей отыр. Арыз-шағымның көбісі бізде ғана, ал негізі, тапсырыс беруші бұл істі қаржыландыруы керек қой.
Н.Ә.Назарбаев: Владимир Васильевич (В.Ни – ҚР Президентінің Іс басқарушысы), Сіз Әділбек Рыскелдіұлына жауап бермедіңіз (Ә.Жақсыбеков – Ақмола қаласының әкімі). Бүкіл шағын ауданды ластап біттіңіздер: балшықтан аяқ алып жүре алмайсыз.
В.В.Ни: Иә, мен оған жауап беремін. Бірақ қазір оны бұл жерде сөз етудің керегі не? Біз мұны жеке талқылаймыз. Менде оған ақша жоқ. Қалай табамыз, солай міндетті түрде жасаймыз.
Н.Ә.Назарбаев: Владимир Васильевич, Сіз, кәне, жасаңыз. Макиевскийдің «ақшамен ақымақ та жасай алады, ал Сіз ақшасыз жасап көріңіз» деген қанатты сөзі бар».
Көгалдандыру жұмыстарының мүшкіл халі туралы білгеннен кейін Президент бірнеше «халықтық» ұсыныс айтып, онысын халықтың жалпақ тілімен түсіндірді.
«Н.Ә.Назарбаев: Қурап қалған әрбір ағаштан шыбық жасап алыңыз да, осылай күтім жасаған адамдардың жалаңаш жамбасынан сабалай беріңіз...
С.В.Кулагин (ҚР Ауыл шаруашылығы министрі): Сірә, сабап қана қоймай, өлтіру де керек шығар. Мен көрдім, онда ештеңе де өспейді.
Н.Ә.Назарбаев: Сіздің адамдарыңыз сондай ғой: отырғызды бітті, қайтып оған көз қырын да салмайды.
Сіз цистерналы машиналарды жүргізіп, әрбір ағаш көктегенше су құйып тұруын ұйымдастыратын болыңыз. Ақмола облысының халқын жұмыспен қамтамасыз етіңіз, жұмыссыз отырған колхозшыларды жұмылдырыңыз, әрқайсысының қолына шелек ұстатып, сыра толы бөшкені әкеліп қойыңыз (залда күлкі). Көктеп кеткенше бәрі суарылатын болсын. Бұл маңызды мәселе, күлетін түгі де жоқ».
Қала тазалығының қамын ойлаған Мемлекет басшысы жұрттың бәрін немқұрайлылықтан аулақ болуға, көзбояушылық үшін жұмыс істемеуге шақырды. Ғимараттардың алдыңғы беттерін де, аулалардың қуыс-қуыстарын да ретке келтіру керектігін айтты: «Абаттандыру мен тазарту жұмыстары тек бекітіліп берілген «алақандай» жерде ғана емес, бірнеше көшені бойлай жүргізілсін. Адам күтіп-бапталған аллеядан бұрылған бетте... арғы жағындағы қоқысқа мұрнымен тірелетіндей болып шықпасын. Үй иелері қонақ шақырғанда мойындарын да жуады, пәтерлерін де жинастырады, солай емес пе?...».
Астананың байырғы тұрғындары алғашқы жылдары масалардың қала үшін елеулі проблема болғанын ұмыта қоймаған шығар. Олармен күрестің бір шарасы ретінде Президент былайша кеңес берді: «Әділбек Рыскелдіұлы, ескі құрылыстарды бұзғаннан кейін жүздеген текше метр қоқысты қайда шығарып тастайтыныңызды мен білмеймін. Алайда оны қаланың өндіріс аймағындағы, түрлі зауыттар мен қоймалардың айналасындағы көптеген шағын көлшіктерді көму үшін пайдалануға болады. Қоқысты сол батпақтың үстіне апарып төгіңіз, маса біткен мыс легеннің астында басылып, тұншығып қалатындай болсын».
Президент бұл кеңесті әдеттегідей іскерлік көңіл-күймен әрі келешекке деген айқын сенімді кейіппен аяқтады: «Тұсаукесер рәсімі жақындағанда біз тағы бір рет жиналамыз, бәрін талқылаймыз және нақтылаймыз. Болдық па? Рахмет!».
Міне, еліміздің әрбір патриотының бостандық пен тәуелсіздікке байланысты ең жарқын идеяларын, сезімдері мен образдарын жүзеге асырған ел ордасы – Астананың бой көтеруі осылай басталды. Уақыт сабақтастығын қалпына келтіріп әрі бабалар дәстүрін жаңғырта отырып, біз жаңа қаһармандық эпосты өмірге әкелдік. Оның ең керемет аңызының бірі Астана болды.
Мен сол кездесудің мазмұнын толықтай дерлік әңгімелеп бердім. Бірақ дәйексөздерді осынша көбірек алғаныма титтей де өкінбеймін. Себебі бүгінде біз Астана рухы, астаналық стандарт және өмір салты, әлемді танудың астаналық әдісі деп жүргендеріміздің негізгі архетиптері мен түпкі бейнелері сол жылдардағы қызу ой-талқы барысында қалыптасқан еді.
Махмұт Қасымбеков,
Қазақстан Республикасы Президенті Кеңсесінің бастығы