Конгрестің салтанатты ашылуына арналған жиынға Дүниежүзілік тау-кен конгресінің төрағасы Марек Цала жетекшілік жасады. Ол бұл халықаралық басқосудың Дүниежүзілік тау-кен конгресінің құрылуына 60 жыл, Қазақстанның астанасына 20 жыл толуы секілді маңызды мерейтойлар қарсаңында өтіп отырғандығын атап көрсете келе, бас-аяғы үш күнге созылатын бұл жиынның саладағы инновациялар, төртінші индустриялық кезең, цифрландыру мәселелерінен бастап, өндіріс пен нарықтың көптеген мәселелерін қамтитындығын баяндады.
Конгрестің салтанатты ашылуына Премьер-Министрдің бірінші орынбасары Асқар Мамин қатысып, сөз сөйледі. Ол қонақтарға ел Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың конгреске арналған құттықтау хатын оқып берді. Біздің елімізде тау-кен металлургия саласының өте маңызды рөлге ие екендігін, тәуелсіздік жылдары Қазақстанның осы саласына 42 миллиард доллар тікелей шетелдік инвестиция тартылғандығын, саланы сенімді дамыту үшін Жер қойнауын пайдалану туралы арнайы кодекстің қабылданғандығын жеткізді. Сондай-ақ конгресс қонақтарын Қазақстан Үкіметі атынан да құттықтады.
Еліміздің тау-кен металлургия кешенінде қазіргі күні 800-ге тарта кәсіпорын, 185 мың адам жұмыс істеуде. Тәуелсіздік жылдарында тиісті жұмыстың жолға қойылуы нәтижесінде Қазақстан бүгінде әлем бойынша осы саланың алдыңғы қатарлы елдерінің біріне айналып отыр. Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев тау-кен металлургия саласын реформалауды Үкімет алдына міндет етіп қойған болатын. Қолға алынған шаралар сала компанияларының ашықтығы мен әлемдік стандарттарды игеруін дамыта түсті. Енді «Астана» халықаралық қаржы орталығының құрылуы бұл сектордың қаржылық жағдайын нығайтуға, жаңа технологияларды игеруге септестігін тигізуі тиіс. Осыған сәйкес ел Үкіметі тарапынан инвесторларға, сала жұмысына қатысушыларға қолдау шаралары қолға алынып отыр.
Жиын модераторы, Дүниежүзілік тау-кен конгресінің жетекшісі Марек Цала Қазақстанда жасалып жатқан жұмыстардың болашағы зор екендігін айтты. БҰҰ мәліметтеріне сәйкес 2030 жылға қарай әлем халқының саны 8,5 миллиард адамды құрамақ. Мұндай жағдайда металға, тау-кен саласы өндіретін материалдарға деген сұраныс елеулі артатындығы белгілі болып отыр. Мәселен адамдардың күнделікті қажетіне айналған смартфондардың жұмыс істеуі үшін 70-ке жуық элемент керек екен. Бұлардың барлығын тау-кен саласы береді. Осы ретте Қазақстандағы қойнауы қазынаға бай саланың дамуынан үлкен үміт күтуге болады. Мәселен еліміз соңғы жылдардың өзінде жоғары сұрыпты алюминий шығаруды жолға қойды. Сондай-ақ әлемде қажеттілігі арта түскен ферроқортпаларды беруде. Басқа да түсті металлургия өнімдерін шығарып, әлемдік нарыққа саудалауда Қазақстан маңызы арта түсуде.
Мұнан кейін сөз кезегі ERG S.a.r.l. Директорлар кеңесінің төрағасы Александр Машкевичке берілді. Ол өз сөзінде тау-кен саласындағы компаниялардың ендігі болашағы олар игеретін жаңа технологияларға байланысты екендігін айтып өтті. Осыған орай Давостағы дүниежүзілік экономикалық форум жетекшісі, белгілі экономист Клаус Швабтың «Өндірістегі ендігі ең үлкен қозғаушы күш жаңа технологиялардың жаңалығы мен олардың жылдам игерілуі болады» деген болжамын аузына алды. Сондықтан ERG S.a.r.l. жанынан осыдан алты жыл бұрын ғылыми орталық құрылған болатын. Ол жұмысын өрістете түсуде. Соның нәтижесінде Қазақстанда қалдықтардың өзін қайта игеру ісі қолға алынды. Өндірістік шығарылымдар мен қалдықтарды тиімді басқару жобасы іске қосылды. Бұл іс 2022 жылдан әрі қарай өзін тиімді ете түсетін болады. Міне, осы қанатқақты жоба Қазақстанда іске асырылды. Енді оны басқа елдерге де таратуға болады.
Польшаның Кәсіпкерлік және технологиялар вице-министрі Тадеуш Кощчиньский тау-кен саласының мерейтойлық конгресінің Астанада өтуі екі жақ үшін де зор мәртебе екендігін еске салып өтті. Осыған орай Польша үкіметінің жедел дамып келе жатқан әрі тау-кен саласында әлемдік деңгейде өзіндік орны бар салмақты елмен әріптестік қарым-қатынасты дамытуға мүдделі екендігін жеткізді. Оның айтуынша, бұл барлық тараптарға да тиімді болар еді. Мәселен, Польша үкіметі тау-кен саласының тек табысты дамуы ғана емес, сонымен қатар оның адамдар, қоршаған орта үшін қауіпсіз болуына да барынша мән береді. Түптеп келгенде мұның бәрі өндіріс қарқынын арттыруға алып келеді. Осы бағытта Польша Қазақстанмен өз тәжірибесін бөлісуге әзір. Бизнес жобаларға мониторинг жүргізу, бақылау мәселесін жолға қою жөнінде жақсы консультативтік кеңестер бере алар еді. Сондай-ақ бұл елдің қаржы институттары да Қазақстанмен әріптестік қатынас орнатуға қызығушылық танытуда.
Торонтодағы (Канада) Тау-кен қор биржасының басшысы Дин МакПерсон өздерінің әлемдегі ең ашық компаниялардың бірі екендігін жеткізді. – Сондықтан әлем бойынша тау-кен саласындағы акциялардың 25 пайызы осы қор арқылы сатып алынуда. Міне, сала бойынша сегіз жылға созылған құлдыраудан кейін ақыры іс алға басып отыр. Енді шикізатқа деген сұраныс қайта артатын түрі бар. Мұндайда корпоративтік жауапкершілікті бұрынғыдан нығайта түсу қажет болады, осылай деп сөз қозғаған алыстан келген мейман «Астана» қаржы орталығының құрылғандығына қуанатындығын білдірді. Әрине, бұл жағдай Қазақстанның өңір елдері арасында экономикалық көшбасшы екендігін білдіреді. Сондай-ақ ол «Астана» қаржы орталығымен әріптестік қатынас орнатуға ынталы екендігін жеткізді.
ISSA Mining өнеркәсіптік қауіпсіздік жөніндегі халықаралық ассоциациясының президенті Ульрих Мизман (Германия) тау-кен саласы бойынша әлемде жыл сайын 25 мың өндірістік жарақат алу оқиғасының орын алатындығын айтты. Бұл саладағы жұмыстан ауруға шалдығушылар аз емес. Бүкіләлемдік кірістің 4 пайызының өзі осы саладағы жарақаттар мен ауруларды емдеуге жұмсалатындығының өзі көп жайттан сыр аңғартса керек. Демек өндірістегі қауіпсіздік пен экологиялық шаралар – адамзат үшін ерекше маңызды мәселелер. Ульрих Мизман қауіпсіздіктің 7 алтын ережесінің бірінші болып тау-кен саласында қабылданғанынан үлкен үміт күтетіндігін жеткізді.
Дүниежүзілік тау-кен конгресінің салтанатты ашылуынан кейін «Тау-кен өнеркәсібіндегі технологиялық инновациялар мен үздік тәжірибелер – болашақ бүгіннен басталды» деген тақырыпта пленарлық отырыс болып өтті. Онда алғашқы болып сөйлеген Қазақстанның Инвестициялар және даму министрі Жеңіс Қасымбек бұл конгрестің отандық кен-металлургия кешенін дамыту мен елдің халықаралық қатынастарын дамыту үшін маңыздылығын атап өтті. Аталған кешен еліміздің дамуына үлкен үлес қосып отыр. Өйткені бұл сектор экономикалық құрылымда мұнай-газ саласынан кейін екінші орынды еншілеп келеді.
Еліміздегі кен-металлургия кешенін дамытудың негізі бай минералды-шикізат базасы болып табылады. Қазақстан әлемде табиғи қорлар бойынша 6-шы орын алады, минералды шикізатты өндірудің жалпы көлемі бойынша (мұнай-газсыз) 10-шы орынды, жан басына шаққанда пайдалы қазбаларды өндіру бойынша үшінші орынды иеленеді. Сала мыс, уран, титан, ферроқорытпа және полиметалдардың әлемдік нарығында ұсынылған және аймақтық темір, көмір және алюминий нарығына айтарлықтай әсер етеді.
– Сонымен қатар бүгінгі күнде негізгі стратегиялық міндет – елдегі шикізатты барынша өңдеу, сондай-ақ жоғары қайта қорытуға көшу. Бұл міндеттер Мемлекеттік индустриялық-инновациялық даму бағдарламасы аясында жүзеге асырылады, онда өңдеу өнеркәсібінің басқа да салаларымен бірге қара және түсті металлургия экономиканың басым секторы болып айқындалды. Бүгінгі таңда біз 2010 жылдан бастап экспортқа базалық металдарды өндіруді арттыра алдық, сондай-ақ жаңа өнім түрлерін шығаруды бастадық деп айта аламыз, – деді министр.
Ж.Қасымбек мырзаның айтуынша, елдегі ТКМК дамуына қолайлы инвестициялық ахуал ықпал етеді. Осы сөздердің дәлелі – ішкі нарықтағы ойыншылар Glencore, ArcelorMittal, Posco, Tenaris, ЕвразХолдинг, Polymetal және басқалардың белгілі салаларда әлемдік көшбасшылармен ынтымақтастығы.
– Өткен жылдың аяғында батыс аустралиялық үлгіге көшу мақсатында Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы жаңа кодекстің енгізілуі маңызды бастама болды. Жаңа кодексте саланы мемлекеттік реттеудің ашық және айқын әдістерімен, геологиялық ақпаратқа қолжетімділікті, ұлттық стандарттарды жаһандық деңгейде үйлестіруді қамтамасыз етуде үздік халықаралық тәжірибелер енгізілді. Бұл құжат әлемдік тәжірибе көрсеткендей, шетелдік инвесторларды, соның ішінде 60 пайыздан астам жаңа кен орындарын ашып жатқан юниор кәсіпорындарды тартуға бағытталған, – деді министр.
Осы күні конгресс бағдарламасы бойынша әлемнің әр шалғайынан келген журналистер мен отандық БАҚ өкілдеріне арналып баспасөз конференциясы өтті. Онда барлық қозғалған мәселелерге спикерлер тарапынан жан-жақты жауап берілді.
Сұңғат ӘЛІПБАЙ,
«Егемен Қазақстан»
