Ядролық сынаққа ыңғайлы жер іздеген кеңестік ғалымдар ұсынылған әлденеше аймақтан Семей өңірін таңдауы; анығында олар елсіз қиырды іздеуге тиіс еді, амал не, ғалымдар комиссиясы қазақтар ежелден қоныс еткен Дегелең баурайын полигонға қолайлы санап, сол аймақты қағаз жүзінде шөл далаға айналдырып, үкіметке жалған мәлімет ұсынған. Шындығында сол аймақ халық жиі қоныстанған, мал-жанға қолайлы, қайнар бұлақтары сарқылмайтын, тал-қайыңы желкілдеген шұрайлы өлке болатын.
Полигон басшылары және әскери бөлім мың шақырым қиырдағы Солтүстік мұзды мұхитқа сарқылмай құятын, жағасына іргелі қалалар мен елді мекендер жиі орналасқан Ертіс жағасына тоқтап, мекенжай салды, бертінде сол Курчатов қаласы атанды. Ал айдыны шалқар өзеннің оң жағалауы мыңдаған жылдар бойы аса бойшаң қарағай орманы өсетін-ді, жал-жал құмы да ерекше құнарлы, емдік қасиеті де болатын. Нақ осы өңірде қазақтың құдіретті сөзін жаңа белеске көтерген Абай, Шәкәрім, Әуезов сынды һәм олардан да өзге ақылгөй ойшылдары мен ақын-жыраулары өмір сүрді. Кеңес Одағы осылайша әлемдегі қару бәсекесінде қазақ даласының тоз-тозын шығарып, бейбіт халықтың қасірет шегуіне әкелді.
Жазушы Медеу Сәрсекенің «Семей қасіреті» атты кітабы жақында ағылшын тілінде «Thе Biggest made Catastrorhe» атауымен жарыққа шықты. Халықаралық тілде басылған шығарманың жаһан жұртшылығы үшін ақпараттық маңызы жоғары болмақ. Өйткені әлем халқы Хиросима және Нагасаки қалаларына тастаған екі атом бомбасының қуатынан Семей полигонындағы жарылыстар 2500 есе асып түскенінен хабардар болуы керек.
Семей қасіретін жаһанға жеткізуде ағылшын тілінде басылған кітаптағы деректер, яғни адамзат қасіреті туралы шығарма әлем жұртшылығына ядролық қару қандай зардап әкелетіндігін баяндап береді. Бәлкім, өркениетті әлем осыдан кейін ойланатын шығар?
Нұрдидар ЖҰМАҒАЛИЕВ
