Сан құбылған стандарт
Биыл Білім және ғылым министрлігі тапсырыспен тіктіру жүйесін тоқтатып, қыздар мен ұлдарға арналған жалпылама стандарт шығарды. Бірақ бас қала мектептері костюмдерді бірыңғай қою көк түс қылып белгіледі. Жаңа стандарт бойынша ұлдардың формасына пиджак, күрме (жилет), ақ жейде мен шалбар кіреді. Қыздар бұған қоса сарафан, белдемше алуы шарт. Осыған сай киім-кешекті ата-аналар өз қалауы бойынша дайындайды. Алайда осыған дейін оқушыларына ашық көк түсті форма киюді талап еткен кейбір мектептер қою көк түске көшуге мәжбүр. Демек бала өткен жылғы формасын бойына шақ келсе де кие алмайды.
Орталық коммуникациялар қызметінде өткен брифингте Қазақстанның Бас мемлекеттік санитарлық дәрігері Жандарбек Бекшин мектеп формасының сапасына назар аударылуы керегін айтқан. Оның айтуынша синтетикалық талшықтардан ауа өтпейді, мұндай материал аллергия тудыруы мүмкін. Алайда қолжетімді балалар киім-кешегінің кез келгені табиғи материалдардан (тоқыма, мақта, жібек) немесе вискозадан тігіле бермейтіні анық. Арқаға асатын сөмкенің ортопедиялық арқалығы, жалпақ иықбауы болғаны дұрыс дегенді алға тартқан Жандарбек Бекшин бұл балалардың тірек-қозғалыс аппараты ауруларына шалдығуының алдын алатынын айтты.
Қанша қаражат жұмсалады?
Ендеше Астанадағы базар мен дүкендердегі бағаны салыстырып көрейік. Базарда 28-34 өлшемдегі ұл баланың киімі (пиджак, шалбар, күрме) орта есеппен 17 мың, 36-40 өлшемдегі киім 18500 теңге, 42-52 өлшемдегі киім 22 мың теңге шамасында. Ал дүкендерде пиджак пен шалбардың өзі осы бағаны төңіректейді. Қыз балалар үшін бұл баға тағы өзгеріп сала береді. Базарда белдемше, пиджак, күрменің 28-34-ші өлшемдегісі 12-15 мың теңге тұрса, үш киімнің дүкендегі бағасы орта есеппен 20 мың теңгеге жетіп жығылады. 36-40 өлшемдегі қыздардың киімі (белдемше, пиджак, күрме) 15-18 мың теңге болса, дүкендерден орта есеппен 22 мың теңгеге алуға болады. 42-52 өлшемді қыздар киімін базардан 18-23 мың теңге көлемінде алуға болады. Осы өлшемді дүкендерден алу үшін ең кемінде 25 мың теңге жұмсайсыз. Бұған оқушының туфлиі мен спорттық аяқ киімін, қыздардың жұқа шұлығы мен бантигін қосыңыз. Бұдан бөлек біз есептемеген оқуға қажетті құрал-жабдықтар тағы бар...
Биыл тұңғышы 1-сыныпқа баратын Тоғжан Халықова базарларды аралап, лайықты бағаға киім ала алмағанын айтты. «Бізге мектеп өздері белгілеген дүкеннен ғана төсбелгі алуды бұйырды. Бұл дүкен басқа жақтан алған киімге төсбелгі жабыстырмайды екен. Сөйтіп солардың ғана мектеп формасын алуға мәжбүр болдық. Ал ондағы баға базардан екі есе қымбат. Базардан 3500 теңгеге алуға болатын көкірекшені 6 мың теңгеге сатып алдым. Жейде, кофта және шалбардың да әрқайсысын 6 мыңға, пиджакты 10 мыңға, галстукты 1500 теңгеге алдым. Енді ұлымның туфлиі мен спорттық аяқ киіміне жеке-жеке кемінде 11 мың теңге жұмсағалы отырмын. Рюкзактың базардағы бағасының өзі 7 мың теңге тұрады екен», дейді жас ана.
Мұқтаждарға кім көмектеседі?
Еліміздегі демографияның оң өзгерістеріне байланысты кей отбасында 4-5 балаға дейін мектепке барады. Ал қалталылардың көбі көпбалалы емес екенін ескерсек, мектепке балаларын қос-қостап апаратын да қоңырқалталы қазақтар.
Сондықтан да елімізде жыл сайын «Мектепке жол» акциясы ұйымдастырылып келеді. Биыл он бірінші рет өтіп жатқан шара 1 тамыздан 30 қыркүйекке дейін жалғасады. Балалардың құқығын қорғау комитетінің төрағасы Нұрбек Оршыбековтың мәлімдеуінше, акция аясында осы жылы 3 миллионға жуық балаға 17 миллиард теңгеден астам қаржыға материалдық көмек көрсетіледі. Былтыр аталған қайырымдылық көмек 3 миллиард теңгені құрап, 316 мың оқушыға үлестірілген. Алайда айналамызда жүрген кейбір көпбалалы отбасылардың осы мүмкіндіктен құр қалып, қиналып жүргенін жазбасқа тағы болмайды.
Сегіз баланы бағып-қағып отырған 42 жастағы Дәриға Тағанованың биыл 4 баласы мектепке барады. Тұңғышын түлетіп, Алматыға аттандырған көпбалалы ана студенттің қалтасын 100 мың теңгемен толтырған. Бұған бозбаланың киім-кешегі мен басқа да керек-жарағын қосыңыз. Айына 15 мың теңге жәрдемақы алатын «Алтын алқа» иегері осының өзін жеті баласының аузынан жырып беріп отырғанын айтады. Әрине мұндайда жолдасының тапқан 71 мың теңге айлығы қалай тартса да 8 баланы асырауға жете қоймас. Сондықтан да Дәриға «балалар бірінің киімін бірі киер» деп отыр. «Биыл 1-сыныпқа баратын балама сөмке сұрап, аудандық әкімдікке өтініш жазғанмын. Бірақ әлі жауап жоқ. Құдай берген балаларымның несібесін Құдай ғана берер», дейді үмітін үзбеген ана.
Майгүл СҰЛТАН,
«Егемен Қазақстан»