Орталық Азия басшылары Түрікменстанның туристік аймағы Авазда Халықаралық Аралды құтқару қорының саммитіне жиналды. Жиынға Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев, Өзбекстан Президенті Шавкат Мирзиёев, Тәжікстан Президенті Эмомали Рахмон, Қырғызстан Президенті Сооронбай Жээнбеков, Түрікменстан Президенті Гурбангулы Бердімұхамедов қатысты.
Саммит барысында қатысушы тараптар Арал теңізін құтқару, ондағы мәселелер және өңірдегі экологиялық ахуалды жақсартуға қатысты мәселелерді талқылады. Сондай-ақ жиында Арал апатының салдарын жою, судың ластануы, экологиялық жағдайды жақсарту мен осы бағыттағы Орталық Азия мемлекеттерінің әрекеті сөз болды. Жалпы, Арал апатының салдарымен күресу үшін 2013-2017 жылдар аралығында 500-ден астам жоба жүзеге асты.
Бұдан бөлек, саммитте Орталық Азия мемлекеттерінің басшылары Халықаралық Аралды құтқару қорын реформалау туралы бастаманы қолдады. «Аралды құтқаруға көмек көрсету бойынша бағдарламаны орындауды қайта қарап шығу қажет. Сондай-ақ түскен қаражаттың қайда жұмсалғанын да білу керек. 20 жыл бойы қорда бірде-бір гидроэнергетикалық жоба қаралған жоқ. Алайда ұйым Арал теңізін сақтап қалу жөніндегі қаржылық-несиелік жоба ретінде құрылған болатын», деді саммитте сөз сөйлеген Қырғызстан Президенті Сооронбай Жээнбеков.
Естеріңізде болса, Қырғызстан ұйымға мүшелігін уақытша тоқтатқан болатын. Алайда Аралды құтқару қорындағы оң өзгерістер олардың пікірін өзгертіп, мүшелігін жалғастыруға мүмкіндік бермек.
Орталық Азия мемлекеттерінің президенттері Арал теңізін сақтап қалу мәселесін талқылау үшін Түрікменстанға жиналды. Vesti.ru агенттігінің хабарлауынша, саммит барысында Арал теңізін құтқарудың маңызды жолдары талқыланған.
Агенттікке сұхбат берген Халықаралық Аралды құтқару қоры атқару дирекциясының директоры Болат Бекнияз теңізден туындаған мәселе Орталық Азияны түгел қамтитынын айтады. Сондықтан Арал мәселесін бірлесе отырып шешу қажет.
Жиын барысында сөз сөйлеген Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев та түйткілге қатысты өз көзқарасын білдірді. «Жиырма жыл бұрын қабылданған шешімдер қазір ескірді. Қордың басқарушы органдарын қайта сүзгіден өткізу қажет. Ғылыми тұрғыда өте орынды ұсыныстар айтылды. Соларды ескеру керек», деді Н.Назарбаев.
Vesti.ru агенттігінің пайымдауынша, осы саммит мәселені түбегейлі шешуге жол ашпақ. Мәселен, бұған дейін Әмудария мен Сырдария суы егістік пен мақта суаруға кетіп, Аралға жетпейтін. Ендігі жерде Орталық Азия елдері өзен суын тиімді пайдаланып, тамшылатып суару секілді әдіс қолданбақ. Сонымен қатар жиын қорытындысы бойынша теңіз табанына тұзды топыраққа шыдамды өсімдіктер егу туралы келісім жасалды.
Саммитте сөз сөйлеген Түрікменстан президенті Гурбангулы Бердімұхамедов Арал теңізінің мәселесін әлемдік деңгейге көтеруді ұсынды. Vesti.ru Орталық Азия мемлекеттерінің түйткілге қайта оралып, бірлесе жұмыс істеуін жоғары бағалады.
Түрікменстанда Халықаралық Аралды құтқару қорына мүше мемлекеттердің 12-і саммиті өтті. Жиынға Орталық Азия мемлекеттерінің басшылары түгелдей қатысты.
Саммит басталмастан бұрын Түрікменстан басшысы Гурбангулы Бердімұхамедов Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаевпен, Тәжікстан Президенті Эмомали Рахмонмен, Өзбекстан Президенті Шавкат Мирзиёевпен екіжақты кездесу өткізген.
Azathabar.com сайтының мәліметіне сүйенсек, Арал теңізінің тартылуынан туындаған түйткілдер Түрікменстанның солтүстік аудандарына орасан зиян тигізіп отыр. Мәселен, Дашогуз уәлаятында таза ауыз су қат. Сондай-ақ егістік жерлер тұз татып кеткен. Теңізден көтерілген тұзды дауыл дүркін-дүркін елді әбігерге түсіреді. Мамырда болған осындай боран екі күн бойы тоқтамаған.
Шолуды дайындаған
Абай АСАНКЕЛДІҰЛЫ,
«Егемен Қазақстан»
