Кеше Астана уақытымен таңғы сағат 06.45-те №294-ші Абу-Даби-Астана рейсімен осыдан бір ай бұрын Оңтүстік полюске ғылыми-танымдық сапарға аттанған тұңғыш қазақстандық автокөлік экспедициясының мүшелері елге оралды.
Оларды әуежайда БАҚ өкілдері мен туған-туыстары және жора-жолдастары қарсы алды. Осы жерде Антарктидаға барып қайтқан ғалымдардың отандастарының қарсы алғанына жүректерінің толқығанын байқамау мүмкін емес еді. Алғашқы болып ғылыми экспедицияның жетекшісі Нұрлан Әбдуов шықты. Одан кейін Орденбек Мазбаев, Берік Баймағамбетов, Константин Орлов пен Сергей Бодровты қарсы алушылар ыстық құшақтарына басты.
Осы арада ғалымдар өздерін қарсы алған азаматтарға, жорыққа демеушілік жасаған компанияларға, қолдау көрсеткен Астана қаласы әкімдігіне алғыстарын білдіріп, сапардың барлық отандастарымызға арналғанын айтты. Абай атындағы ҚазҰПУ профессоры, география ғылымдарының докторы Орденбек Мазбаев болса, бұл автожорықтың ең алдымен елімізді танытуға, халқымыздың 20 жылда жеткен жетістіктерін бүкіл әлемге көрсетуге арналғанын жеткізді.
Енді сапардың өзіне келсек, бұл – еліміз тәуелсіздік алған кезден бері «Қазақ географиялық қоғамының» ұйымдастыруымен болған тұңғыш автокөлік экспедициясы. Бұған дейін жобаны дайындау мақсатында автокөліктер Антарктидаға, «Новолазаревская» бекетіне жеткізіліп, 2 308 шақырым «Новолазаревская» бекеті- Оңтүстік полюс» бағытындағы 108 сағат аралықты өтіп шыққан еді. Бұл жетістік әлемдік рекордтар қатарына кіріп, «Қазақ география қоғамының» жасаған дүние жүзі тарихындағы Оңтүстік полюске автокөлікпен ең жылдам жету үлгісі» ретінде Гиннестің рекордтар кітабына енгізілді.
«Қазақ географиялық қоғамы» ұйымының өзі Нұрлан Әбдуовтің бастамасымен 2010 жылы құрылған болатын. Қоғамның белсенді мүшелерінің бірі ғалым Орденбек Мазбаевтың айтуынша, ұйым географиялық және онымен ілеспе табиғат пен қоғам жөніндегі ғылымдардың дамуын зерттеу, ғылыми жетістіктерді насихаттау, ғылыми ізденістердің нәтижелерін көпшілікке жеткізу мен тәжірибе жүзінде қолданысқа ендіру мақсатында қызмет етіп келеді. Қазір ҚазГео ғалымдар мен ынталы қайраткерлердің күшімен құрылып, ақысыз негізде қызмет атқаруда. «Ал жердің Оңтүстік полюсіне тұңғыш қазақстандық автокөлік экспедициясын ұйымдастыру «Қазақ географиялық қоғамының» бұрыннан бергі арманы еді. ҚазГеоның Ақ құрлыққа сапарының мақсаты – еліміз Тәуелсіздігінің 20 жылдығы, Семей полигонының жабылғанына 20 жыл толуына арналды. Сондай-ақ, Антарктидада ғылыми зерттеу жүргізіп, қазақ ғылымының дамуына өзіндік үлес қосу да сапардың басты мақсатының бірі болды», – дейді О.Мазбаев.
Экспедиция мүшелерінің Антарктидаға барар алдында алдымен ғылыми кеңес Ақ құрлықтың табиғи-климаттық ерекшеліктерін зерттеуге жағдай туғызатын экспедицияның ғылыми бағдарламасын әзірлепті. Экспедиция қатысушыларын қызықтыратын ең таза құрлықтың метеоэкологиялық қалпын зерттеу мақсатында қар мен мұз қабаты және басқа да табиғи материалдық сынақ үлгілері алынып, Қазақстанға жеткізіліп, жан-жақты зерттеліпті. Міне, осындай алдын ала зерттеу жұмыстары жүргізілген соң, бес адамнан тұратын топ Антарктидаға жолға шығады. Олар Астана -Абу-Даби-Кейптаун бағытымен жүріп, әрі қарай Ақ құрлықтың «Новолазаревская» бекетіне табан тірейді. Осы жерге 26 қараша күні келіп, 13 күн бойы Антарктиданың метеоклиматтық және экологиялық қалпына зерттеу жүргізеді.
Жұмыстар жүргізіліп жатқан кезде олар норвег саяхатшысы Руаль Амундсен мен ағылшын Роберт Скоттың өткен жолымен жүріп, күн сайын жер жүзін facebook, twitter, vkontakte әлеуметтік желілері арқылы болған оқиғалардан, істеген жұмыстарынан хабардар етіп тұрыпты. Сондай кездің бірінде Қазақстан ғалымдары тұңғыш рет Антарктидада еліміздің көк байрағын тігеді. Осы сапарда болған ғалымдардың айтуынша, олар автожорықта Норвегия, Испания, Ресей мамандарымен кездесіп, тәжірибе алмасқан екен. Шет ел ғалымдары Қазақстанның Антарктиданы зерттеудегі талпынысына ризашылықтарын білдіріп, істеген жұмыстарына сәттілік тілеген көрінеді. Қазір Антарктидада әлемнің бірнеше елінің стансалары жұмыс істеуде. Онда Ұлыбритания, Үндістан, АҚШ, Ресей елдерінің мамандары зерттеу жұмыстарымен айналысуда. Біздің Антарктидаға барған ғалымдарымыз Қазақстанға болашақта осындай полярлық стансалар ашу керек деп есептейді.
Оның бізге тағы бір айтқаны: болашақ – Антарктидада. Климаты жағынан, жер қойнауының байлығы жағынан таза материк саналатын Антарктида болашақта әлі талай елді қызықтырып, өзіне ынтықтыратыны сөзсіз.
Оңтүстік полюске адам баласы алғаш рет 1911 жылдың 14 желтоқсанында жеткен деп саналады. Ол Руаль Амундсен басқарған норвегиялық полярлық экспедиция болды. Сонымен жарысқа түскен ағылшын Роберт Скоттың экспедициясы бір-ақ айға кешігіп, полюсте тігілген Норвегия туын көріп, сан соғып қалған деседі. Өкінішке қарай, қайтарда боранға шалынған ағылшын экспедициясы түгелімен қаза табады. 1956 жылдан бері полюсте америкалық «Амундсен-Скотт» полярлық бекеті қызмет етуде. Полюсте күн жылына бір рет қана шығып, бір рет қана батады. Бекетте Жаңа Зеландия уақыты қолданылады, Астанамен айырмашылығы +11 сағат.
Қазақстандық ғалымдардың Антарктидаға жасаған сапары туралы кеңірек білгісі келген оқырмандар www.kazgeo.kz сайтынан, www.facebook.com/kazgeo.kz, www.vkontakte.ru/kazgeo.kz, www.twitter.com/kazgeo.kz әлеуметтік желілерін пайдалана алады.
Суретті түсірген Орынбай БАЛМҰРАТ.