Белсенді төрт елдің біріміз
Ұлттық банк келтірген ақпарат бойынша, 2011 жылдан бастап Қазақстанның сатып алған алтын мөлшері 219 тоннаны құраса, биыл бұл көрсеткішке тағы 33 тонна алтын қосылып отыр. Оның барлығы дерлік отандық өндірушілерден сатып алынған. Сөйтіп елдегі алтын құймалардың жалпы үлесі күрт артып, тіпті алтынға малынған елдерді де басып озды. Ұлттық банк енді бұған дейін сатып алынған қордағы алтынның аздаған көлемін шетелге сатуды жоспарлап отыр. 2018 жылдың басынан бері алтынның әлемдік биржалардағы бағасы шамамен 8 процентке түсті. Бұған себеп, АҚШ Федералды резервтік жүйесі мөлшерлемелерінің өсуі және АҚШ экономикасындағы оң өзгерістердің белең алуы деуге болады. Соның нәтижесінде доллар нығайып, алтын бағасы төмендеп отыр. Ал Қазақстанның алтын сатып алудағы белсенділігін Ұлттық банк былай түсіндіреді: «Біріншіден, алтын арқылы елдегі резервтерді әртараптандыруға мүмкіндік туып отыр. Бұған қоса, алтынның сауда нарығы валюта бағамының құбылуына, қор индекстерінің өзгеруіне айтарлықтай ықпал етпейді. Осылайша алтынмен көрсетілген активтер шетелдік валюталар мен бағалы қағаздарға балама ретінде қолданылмақ. Екіншіден, алтын нарығы мұнай саудасы сияқты уақыт жоғалтпайтын, тиімді бағада сатуға қабілетті табыс көзі. Үшіншіден, бүгінде алтын инфляцияның күрт өзгеруінен қорғайтын қабілетке ие болып отыр.
Әлемдік экономикалық және саяси тұрақсыздыққа тап болған шақта валюта және бағалы қағаздар нарығындағы сан түрлі өзгеріске алтынның төтеп берері анық. Сол себепті алтын мен бағалы металдардың рөлі артып отыр». Әлем елдерінің орталық банктерінде алтын қорлары ұзақ мерзімді басымдықпен сақталатын, өтімді әрі кірісті сақтандыру активтері ретінде пайдаланылып отыр. Әлемдік деңгейдегі бағалы металға деген сұраныстың артуы 2009 жылы басталды. Соңғы 5 жылда алтынмен жинақталған резервтер көптеген дамушы елдерде байқалады. Осы кезеңде алтынды неғұрлым белсенді сатып алушылар Ресей, Түркия, Қытай және Қазақстан орталық банктері екендігі анықталған. Алтынның нақты көлемінің 2011-2017 жылдар аралығындағы өсу қарқыны бойынша белсенді сатып алушылардың арасында Қазақстан көшбасшы. Алайда абсолюттік көрсеткіш бойынша осы кезеңде тазартылған алтынды Ресей (6 жылда қосымша 956 тонна) және Қытай (осындай кезеңде қосымша 789 тонна) сатып алған.
Ал жалпы әлемдік көрсеткіште АҚШ-тың ұлттық резервтік жүйесіндегі алтын қорының үлесі – 73,75 процент, Германия – 69 процент, Италия – 65,82 процент, Франция – 59,27 процент, Ресей – 17 процент, Қытай – 2,25 процент, Швейцария – 5 процент, Жапония – 2,39 процентті құрайды. Қазақстанның алтын қоры 326,45 тоннаны құрап, алтынның ұлттық резервтегі үлесі – 42 процентке жетті. Айта кетерлігі, өткен жылы Ұлттық банк басшысы Данияр Ақышев елдегі алтын өндірушілерінен жаппай бағалы металды сатып алуға кіріскенін, Қазақстанда осы қарқынмен жұмыс жүргізілетін болса, алдағы 10 жылда алтын қоры бойынша әлемдік тізімде 15-орыннан көрінетінін жеткізген-ді. Енді міне, жер қойнауынан 10 жыл көлемінде өндірілуі тиіс алтынды 1 жылдың ішінде алып, ұлттың қордың салмағы ауырлай түсті. Содан да болар халықаралық резервтің 40 проценті де Қазақстанның еншісіне тиесілі болып отыр.
Қандай банктер алтын сатады? Биылғы күзге дейін еліміздегі қаржы институттары 166,9 кило құрайтын 4303 құйма алтынды сатып үлгерген. Алтын құймаларды бүгінде кез келген азамат Ұлттық банк, Еуразиялық банк және Цеснабанктен сатып алуына болады. Сатылымдағы құймалардың салмағы 10, 20, 50 және 100 грамдық болып бөлінген. Саудада алтынның 1 грамы 14,4 мың теңгеге бағалануда. Салыстырмалы түрде айта кетсек, өткен жылдың мамыр айының соңында алтынның 1 грамы 12 790 теңгеге сатылған болатын. Айта кетерлігі, алдағы уақытта Қазақстанда ақша айырбастау орындарында алтын құймаларды сату жоспарланып отыр.
Доллардың нарықтағы құны мен АҚШ-тың монетарлық саясаты, капитал нарығындағы ахуал, әлемдік экономикалық және геосаяси жағдайды басшылыққа алған әлемнің сақа сарапшылары алтын бағасы алдағы уақытта өседі деген пікір білдіруде. Екінші тарап, соңғы жылдардағы дамушы елдер тарапынан бағалы металға сұраныстың артуы бағаны ұзақ уақытқа дейін жоғары деңгейде ұстап тұруға мүмкіндік бермейді деген ойда. CPM Group және Julius Baer деректері бойынша алтын өндірісінің құны 2000 жылдан бастап өсіп, 2012 жылы 1200 АҚШ долларын құраған. Араға төрт жыл салып, алтын бағасы 900 АҚШ долларына дейін төмендеді. Соңғы 1-2 жылда бағалы металл қайта бағалана бастады. Тіпті Bloomberg агенттігі 2018-2022 жылдарға арналған консенсус-болжамында алтынның құны 2018 жылы – 1280 АҚШ долларын, 2019 жылы – 1276, 2020 жылы – 1275, 2021 жылы – 1305, 2022 жылы – 1251 АҚШ долларын құрайды деп бекітіп отыр. Бұл болжам алтынға инвестиция салушылардың бағдары дұрыс екенін көрсетіп отыр.
Еркежан АЙТҚАЗЫ,
«Егемен Қазақстан»