Кеше Ақпараттық дауларды қарау жөніндегі қоғамдық кеңестің отырысы өтті. Оған ЕҚЫҰ/ДИАҚБ мен ТМД-дан байқаушылар миссияларының, «Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісі депутаттарының кезектен тыс сайлауын бақылау жөніндегі республикалық қоғамдық комиссия» РҚБ-нің өкілдері, сондай-ақ ЖСДП мен «Әділет» демократиялық партиясынан байқаушылар қатысты.
Кеңес мүшелері Орталық сайлау комиссиясы Байланыс және ақпарат министрлігімен бірлесіп өткізетін БАҚ мониторингінің аралық қорытындыларын талқылады. Бұл туралы Қазақстан Республикасы Байланыс және ақпарат вице-министрі Ләззат Танысбай баяндады. Оның хабардар етуінше, мониторинг 53 баспа басылымдарын, 13 республикалық телеарналар мен 5 радиоарналарды қамтиды. Мониторинг мәліметтеріне сәйкес 2011 жылғы 16-28 желтоқсан аралығындағы кезеңде баспа бұқаралық ақпарат құралдарында ЖСДП туралы 40 материал (оның ішінде 16 материал мемлекеттік және 24 материал мемлекеттік емес БАҚ-тарда), «Ақ жол» ҚДП туралы 37 материал (оның ішінде 16 материал мемлекеттік және 21 материал мемлекеттік емес БАҚ-тарда), «Әділет» ДП туралы 34 материал (оның ішінде 16 материал мемлекеттік және 18 материал мемлекеттік емес БАҚ-тарда), «Ауыл» ҚСДП туралы 30 материал (оның ішінде 15 материал мемлекеттік және 15 материал мемлекеттік емес БАҚ-тарда), ҚКХП туралы 36 материал (оның ішінде 14 материал мемлекеттік және 22 материал мемлекеттік емес БАҚ-тарда), «Нұр Отан» ХДП туралы 47 материал (оның ішінде 15 материал мемлекеттік және 32 материал мемлекеттік емес БАҚ-тарда), ҚПП туралы 27 материал (оның ішінде 14 материал мемлекеттік және 13 материал мемлекеттік емес БАҚ-тарда) және «Руханият» партиясы туралы 39 материал (оның ішінде 15 материал мемлекеттік және 24 материал мемлекеттік емес БАҚ-тарда) шыққан.
Ал телевизиялық арналарда аталған кезеңде эфирге ЖСДП туралы 81 материал (оның ішінде 43 материал мемлекеттік және 38 материал мемлекеттік емес телеарналарда), «Ақ жол» ҚДП туралы 96 материал (оның ішінде 51 материал мемлекеттік және 45 материал мемлекеттік емес телеарналарда), «Әділет» ДП туралы 89 (оның ішінде 50 материал мемлекеттік және 39 материал мемлекеттік емес телеарналарда), «Ауыл» ҚСДП туралы 66 материал (оның ішінде 46 материал мемлекеттік және 20 материал мемлекеттік емес телеарналарда), ҚКХП туралы 98 материал (оның ішінде 48 материал мемлекеттік және 50 материал мемлекеттік емес телеарналарда), «Нұр Отан» ХДП туралы 98 материал (оның ішінде 40 материал мемлекеттік және 58 материал мемлекеттік емес телеарналарда), ҚПП туралы 72 материал (оның ішінде 46 материал мемлекеттік және 26 материал мемлекеттік емес телеарналарда) және «Руханият» партиясы туралы 93 материал (оның ішінде 50 материал мемлекеттік және 43 материал мемлекеттік емес телеарналарда) шыққан.
Радиодан ЖСДП туралы 12 материал, «Ақ жол» ҚДП туралы 11 материал, «Әділет» ДП туралы 9 материал, «Ауыл» ҚСДП туралы 11 материал, ҚКХП туралы 10 материал, «Нұр Отан» ХДП туралы 18 материал, ҚПП туралы 10 материал және «Руханият» партиясы туралы 11 материал берілген.
Аумағы бойынша мемлекеттік БАҚ-тарда шыққан материалдардың 14% – «Ақ жол» ҚДП-ның, 14% – «Әділет» ДП-ның, 14% – «Нұр Отан» ХДП-ның, 13% – «Ауыл» ҚСДП-ның, 12% – ЖСДП-ның үлесінде, ал ҚКХП, ҚПП мен «Руханият» партиясының әрқайсына 11%-дан келеді. Ал мемлекеттік телеарналардағы бейнесюжеттердің ұзақтығы бойынша: Руханият» партиясы туралы – 20%, «Нұр Отан» ХДП туралы – 13%, «Ақ жол» ҚДП, «Әділет» ДП және ҚПП туралы – 12%-дан, ҚКХП мен «Ауыл» ҚСДП туралы – 11%-дан, ЖСДП туралы – 9%.
«Осылайша, сайлауға қатысып отырған саяси партиялардың бұқаралық ақпарат құралдарына тең қол жеткізуі, жалпы алғанда, орындалып отыр деген тұжырым жасауға болады. Баспа және электрондық БАҚ-тарда олардың қызметі негізінен тең жағдайда және шамамен алғанда бірдей мөлшерде жарияланып келеді. Оның үстіне қазіргі сәтте мемлекеттік бұқаралық ақпарат құралдары барлық саяси партиялардың қызметін белсенді жария етіп келсе, мемлекеттік емес бұқаралық ақпарат құралдары билік партиясына көбірек көңіл бөліп отыр», – деді Ләззәт Танысбай.
Қоғамдық кеңестің мүшелері бұл пікірмен келісті, сондай-ақ Ортсайлаукомға БАҚ-тардың үгіт науқанын жариялау бойынша жұмысында орын алып отырған кемшіліктерге қатысты бірқатар ұсынымдар берді. Атап айтқанда, кейбір баспа бұқаралық ақпарат құралдарының үгіт материалдарын қаржыландыру көздерін көрсетпей жариялауы сайлау заңнамасы белгілеген талаптардан ауытқу болып табылатыны нұсқалды.
Дегенмен, Қоғамдық кеңестің мүшесі, «Индустриальная Караганда» облыстық газетінің бас редакторы Владимир Рыжков сайлауалды үгіт басталғалы бергі кезеңде Қарағанды облыстық сайлау комиссиясына бұқаралық ақпарат құралдары тарапынан сайлауалды үгіт ережелерінің бұзылуы туралы бір де бір өтініш келіп түспегенін атап өтті. «Кейбір ұсақ кемшіліктерге қарамастан, бұл қазақстандық БАҚ-тар мен журналисттердің үгіт кезеңінде сайлау заңнамасымен белгіленген ережелерді бұлжытпай сақтай отырып жұмыс істеуге үйренгенін көрсетеді», – деді ол.
Қоғамдық кеңестің отырысына қатысқан саяси партиялардың, ЕҚЫҰДИАҚБ Миссиясының байқаушылары өз кезегінде мемлекет сайлауға қатысып отырған саяси партиялардың БАҚ-тарға қол жеткізуінің тең жағдайын қамтамасыз етіп отырғанын айтты. Ал Қоғамдық кеңестің төрағасы, Еуропалық құқық сараптау институтының директоры, «Человек и закон» республикалық газетінің бас редакторы Марат Бәшімов бұқаралық ақпарат құралдарының өкілдері мейлінше жиі қоятын БАҚ-тардың сайлауалды үгіт науқаны барысындағы қызметіне қатысты сұрақтар бойынша бірқатар түсініктемелер берді.
Әлисұлтан ҚҰЛАНБАЙ.
