Эд ДЖОНС, Agence France-Presse – Getty Images
ГРЕТХЕН РЕЙНОЛЬДС, «НЬЮ-ЙОРК ТАЙМС»
Зерттеу жұмысы мидың адам ниетін қалай өзгертетінін анықтайды әрі оның нәтижесі жаттығу жасауға шабыт береді.
Физиологтер адамның белсенді өмір салтын ұстануға ниеті мен олардың мінез-құлқындағы айырмашылықты ұзақ уақыт түсіндіре алмай келген. Жаттығу жасаудың денсаулық пен тән сұлулығы үшін маңызды екенін білсек те, кейде оны жасауға мойнымыз жар бермейді.
Үнемі қозғалып, жаттығу жасауды әдетке айналдырсақ, ойымыз озық, санамыз сергек болатынын байқау қиын емес.
Әдетте дене қозғалысымен шұғылдануға уақыттың аздығын, мүмкіндіктің жоқтығын айтып, қолайсыз жағдай мұрша бермейді деп, кінәні сырттан іздеуге бейімбіз. Бірақ жақында халықаралық зерттеушілердің тағы бір тобы бұл мәселенің түп-тамырына үңіліп, өзіндік тұжырым жасады.
Олар бұған дейін жүргізілген дене шынықтыру бойынша зерттеулерге шолу жасап, адамдардың белсенді өмір салтын ұстануды армандайтынын анықтады. Бірақ көбінің іс-әрекеті бұл оймен үйлеспеді. Ақыры зерттеушілер адамдардың ойы физикалық қозғалысқа ынтаны қаншалықты жойып жіберуі мүмкін екенін тексеріп көруге бекінді.
Мәселенің анық-қанығын түсіну үшін олар денсаулығы мықты 29 адам жинады. Зерттеуге қатысушылардың бәрі физикалық тұрғыдан белсенді болуды қалайтынын айтса да, кейбірі ғана оны әдетке айналдырған екен. Ғалымдар олардың денесіне мидағы электрлі белсенділікті тіркейтін электораттар орнатты.
Содан кейін еріктілер дене жаттығуларына көзқарасын анықтайтын компьютерлік сынақтан өтті. Бірінші оларға таяқша сияқты фигура бейнеленген аватар (адам бейнесі бар компьютерлік графика – М.Ж) берілді. Олар бақылауындағы аватарларын экранда көрсетілген басқа аватарлармен байланыстырып отыруы қажет. Мәселен, экранда велошабандоздың суреті бейнеленген фигураны көрсете салысымен, лезде алаңсыз жатқан адамның суреті пайда болады.
Еріктілерге аватарын белсенділікті бейнелейтін суреттерге жылдам апарып, енжарлықты көрсететін бейнелерден алыстату және оның керісінше нұсқасын жасау тапсырылды. «Жеткізу-бас тарту» деп аталатын бұл тест экранда көрсетілетін нәрсе туралы саналы түрде қалай ойлануды анықтайтын тәсіл саналады.
Еріктілер белсенді бейнелерді таңдауға келгенде жылдамырақ әрекет етті. Олардың барлығы саналы түрде қозғалыста болған фигураларды таңдады.
Алайда, бейсаналық деңгейде олардың миы басқаша нәтиже көрсетті. Мидың электрлік белсенділігі көрсеткіштеріне сәйкес, еріктілер белсенділікті көрсететін бейнелерді таңдау үшін ми ресурстарын, әсіресе мидың терең бөліктерін әлдеқайда көп пайдалануға тура келген.
Ал енжарлықты таңдау барысында миға көп күш түспеген. Яғни адамдар қалай айтқанына қарамастан, осындай әрекет арқылы мидың қай шешімді санасыз түрде қабылдайтынын көрсетеді.
«Меніңше, мұндай нәтижелер миымыз туғаннан белсенділікке қарағанда енжарлыққа бейім келетінін көрсетеді», дейді British Columbia университетінің (Ванкувер) докторанты Маттиу Буйсгонтье. Ол Швейцариядағы Женева университетінің өкілі Борис Чевалмен бірге осы зерттеумен айналысады.
Доктор Буйсгонтьенің айтуынша, нәтижелердің эволюциялық тұрғыдағы мәні зор. «Энергияны үнемдеу баяғыдан бізде бар. Бұл эксперимент өте пайдалы. Өйткені спортпен айналысқысы келмейтін адамдар жалғыз емес екенін түсінеді», дейді ол.
Адамдар табиғатынан енжарлыққа әуес. Бірақ доктор Буйсгонтьенің айтуынша, мидың қалай ойланатынына қарамастан, саналы түрде таңдау жасай аламыз.
Мақаланы аударған Мәдина ЖӘЛЕЛҚЫЗЫ,
«Егемен Қазақстан»