Ісләм Жарылғапов ұлттық терминдердің білгірі, ғалым, аудармашы, жазушы болды. Ол қазақ тілі сөздігінің қорын 5000-нан астам жаңа сөздермен толықтырды. Мысалы, аялдама, көрермен, балмұздақ, оқырман, теледидар секілді сөздер бүгінгі күні тілімізге әбден сіңісті болып кетті.
Ісләм Жарылғапов қалдырған ауқымды және маңызды мұра туралы конференцияға қатысушылар айтып өтті. Олардың қатарында Халықаралық ТҮРКСОЙ түркі мәдениеті мен өнерін дамыту ұйымының Бас xатшысы Дүйсен Қасейінов, Халықаралық Түркі академиясының президенті Дархан Қыдырәлі, Білім және ғылым министрлігінің Аxмет Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институтының директоры Ерден Қажыбек, академик Өмірзақ Айтбаев, сондай-ақ Анкара қаласындағы Гази университетінің профессоры, Түркітану орталығының директоры Хулия Касапоғлу Ченгел, Әзербайжан мемлекеттік педагогикалық университетінің профессоры Булудхан Азизоғлу Халилов және басқалары болды.
Конференция жұмысын облыс әкімі Ерлан Қошанов ашып, жүргізіп отырды.
– Ісләм Жарылғапов сөз саптаудың теңдесі жоқ шебері болған. Біз барлығымыз ол ойлап тапқан сөздерді қолданамыз, жәнеде ол сөздер өте көп. Олар 30-40-жылдары ойлап табылған, алайда қазіргі таңда оларсыз қазақ тілін елестету қиын. Ісләм Жарылғапов қазақ тілінің сөз қорын еселеді, – деді облыс әкімі Ерлан Қошанов конференцияның ашылуы барысында.
Халықаралық Түркі академиясының президенті Дархан Қыдырәлі жазушының ойлап тапқан және аударған сөздері қазір барлық түркі тілдес әлемде қолданылатынын атап өтті.
Конференцияда сондай-ақ терминология және аударма мәселелері, қазақ тілінің латын графикасына көшуінің ғылыми-әдістемелік негіздері талқыланды.
– Латын қарпіне ауысу тек әліппеге ғана қатысты емес, оның жалпы тілге де қатысы бар. Бұл – үлкен процесс. Түркі тілдес елдер арасында байланысты нығайту үшін Ісләм Жарылғаповтың еңбектері өте маңызды, себебі 25 жылда түркі тілдес халықтар бір-бірлерінен алыстап кетті, – деді Дархан Қыдырәлі.
Алқалы жиында танымал лингвистер, әдебиеттанушылар, тарихшылар баяндама жасады. Түркиядан келген қонақ Хулия Касапоғлу Ченгелдің айтуынша, латын графикасы елдердің жақындасуына септігін тигізеді.
– Ісләм Жарылғапов қазақ тілі үшін көп еңбек жасаған, көптеген сөздер ойлап тапты, олар Түркияда да қолданылады. Мен сіздердің Президенттеріңіздің латын графикасына көшуге байланысты бастамасын қолдаймын. Бірыңғай әліппе түркі тілдес елдердің жақындасуына септігін тигізеді. Қазақстан толықтай латын графикасына көшкен соң біз өзіміздің ортақ сөздерімізді дамыта аламыз, сіздердің әдебиеттеріңізді оқитын боламыз, – деп санайды профессор Хулия Касапоғлу Ченгел.
Конференцияға қатысушылар үшін көрме ұйымдастырылды. Онда Ісләм Жарылғаповтың өлеңдер жинағын, отбасылық фото суреттерін, еңбек кітапшасын тамашалауға болады.
– Өзінің «Сәкен елі» өлеңдер жинағының қолжазбасын біздің мұражайға кезінде Ісләм Жарылғапов өзі берген, – дейді Жаңаарқа ауданының орталықтандырылған кітапхана жүйесінің қызметкері Гүлзат Жұмасейітова.
Білім және ғылым министрлігінің Аxмет Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институтының директоры, филология ғылымдарының докторы Ерден Қажыбек жиналғандарға Білім және ғылым, Мәдениет және спорт министрлерінің аттарынан құттықтауларын жеткізіп, облыс әкіміне алғыс хаттар табыс етті.
Конференцияның соңына таман Халықаралық ТҮРКСОЙ түркі мәдениеті мен өнерін дамыту ұйымының Бас xатшысы Дүйсен Қасейінов түркі дүниесі мен ұлт руханиятына сіңірген еңбегі үшін бір топ ғалымды арнайы медальмен марапаттады.
Жиын соңында Ісләм Жарылғаповтың ағайыны, Қарағанды облыстық мәслихатының депутаты Ғазым Жарылғапов конференцияға қатысушыларға әулет атынан алғыс айтты.
Қайрат ӘБІЛДА,
«Егемен Қазақстан»
Қарағанды
