Tipti bul rette bala-shaǵanyń yryzdyǵyn alǵa tartyp aqtalatyndar bar. Aý, atalarmyz aıtty emes pe: «qaqyraǵan altyn ordadan, qarasy mol qos artyq». Dese de durys baılamǵa den qoıar qulyq joqtyń qasy. Kirshiksiz bala kóńili úıdegi úlkenderden úırenedi. Sondyqtan erkin eldiń erteńi de ebin taýyp eki asaýǵa kánigi bolyp ósip kele me dep qaýiptenesiz... El aldynda júrip, bir-aq kúnde qoı terisin jamylǵan qasqyr bolyp shyǵa kelýdi kórý ásirese jas urpaqtyń sanasyna soqqy ekeni ras. Sebebi qulaq estise kóńil, kóz kórse júrek senedi. Aınalada aıran ishkenderdiń de, shelek jalaǵandardyń da qotanymen qoldaryna kisen salynyp jatyr. Bul – indet. Al osy indettiń kóleńkesinen kóp qaterdi kórýge bolady. «Kimniń tarysy pisse, sonyń taýyǵy bolýǵa» daıarlar osyndaı qysyltaıań kezde quıryǵyn ustatpaı ketetinin de kóresiz, estısiz. Keshe ǵana qonaqqa shaqyryp, tórine otyrǵyzǵan qaısybir jandar qolyna sý quımaq túgili, sálemdesýge de jaramaı qalatynyn qaıtersiz. «Ash báleden qash bále», «Páleden mashaıyq qashypty» desek te, bul da bir surqaı qylyq, ekijúzdiliktiń ekintige jetpeı en jaıylǵanyn ereksheleıtin dert ekenin baıqaý qıyn emes.
Qazir álgi «zamanyń túlki bolsa, tazy bop shaldyń» keri keldi. «Aldamshy bolmaı baq qaıda» degen Abaı hákimniń ashyna aıtqan arly sózi ar men uıatty jıyp qoıǵandardyń, jıyp qoıǵysy keletinderdiń ózin-ózi aqtar sózine aınalyp bara jatqan sıaqty seziledi. Qysqasy, qoǵamdaǵy bul qalyp «qyshyǵanda qasysań qan shyǵady, qasymasań jan shyǵadynyń» jaǵdaıyna aınalǵanyn ańdaımyz.
О́mirdiń ózi aldyńa kóldeneń tartady. Ilkide iri laýazymda bolǵan azamattyń ákesiniń qazasynda kileń súlikqara kortej kerýeni kósh jerge sozylǵanyn kórgen edik. Alty alash aıaýly adamynan aıyrylǵandaı aza tutqan. Qyzmet – qoldyń kiri. Búginde sol bir azamattyń aınalasynda adam qalmaǵanyn, jalǵyz jortqan bórideı jan jarasyn jalap júrgenin kórip oıǵa qalasyń. Bul qazaqqa oryntaq qymbat pa, álde kóńil qos qymbat pa?
Osyndaıda Shona Smahanulynyń «Mańyzdy, mártebeli, márt dediń be, baıǵustyń bar bedeli portfelinde» degen túıremesi eske túsedi.
Kesheginiń kesek minezi kereksiz. Bútin, bıik bolmys bura tartardaı, berekesizdikke bastardaı kórinedi. Áıtpese, batyr babalar qas dushpanynyń da arýaq qonǵan batyrlyǵyn moıyndap, laıyqty jekpe-jektegi qazadan soń qaıyrym qylyp, aq jýyp, arýlap qoıyp, qaıtpas saparǵa attanǵan jerge esimin bergen dúr-minezderi, keńdikteri qandaı deseńizshi! Tarıhta Tarbaǵataıdaǵy Dolańqara taýynyń ataýy áne sondaı salqam bolmystyń eskertkishindeı tarıhta tańbalanyp qaldy. Jáne mundaı oqıǵalardy ondap, júzdep mysalǵa keltire berýge bolady.
Arqaly aqyn Oljas Súleımenov D.Qonaev týraly esteliginde Dımekeńniń qyzmetten ketken kezde jalǵyz qalǵan eki sátin jazǵany erekshe áser qaldyrǵan edi. Biri alǵash ret ortalyqtyń pármenimen birinshi hatshylyqtan túskende Máskeýdegi úlken basqosýda lojada jalǵyz otyryp, janyna jan jýymaı qoıǵany bolsa, ekinshide zeınetke shyqqanynda ózine óte salmaqty qoltańbalarmen usynylǵan kitaptardy suryptap otyrýy. О́ıtkeni ol kitaptardyń avtorlary da ýaqyt tezine shydas bere almaı, kúni batqan kósemge «qosobadan» tóbesin qyltıtqandar edi. Álbette, Juban Moldaǵalıev aıtqandaı, «Ketken bastyqtyń jaqsysy joq, kelgen bastyqtyń jamany joq!». Biraq osyndaı aıarlyqqa daıar turatynymyz, júzimiz aı jańarmaı ózgerip shyǵa keletini nesi eken?!.
Búginde bári baqaı esep. Jıynǵa barsańyz da, toıǵa barsańyz da, ólim-jitimge barsańyz da aldyńyzdan alqalap qaqpan qurǵan sol esep shyǵady. Shirkin, shynaıy kóńilmen shalma tastasa da rıza bolatyn kúndi saǵynasyz sondaıda! Árıne shyn maqtalyp júrgen azamattar da az emes. Maqtaýǵa tatyrlyq isi bolsa maqtaǵanǵa ne jetsin. baqaı eseptiń shyrmaýynan shyǵyp, shyn kóńilmen syryn da, synyn da aıtsa sodan úlken baǵa da, minez de bolmas, sirá! Áı, qaıdam, Qadyr Myrza Áli aıtqan sóz bar: «Búginde júz paıyz jaqsy, júz paıyz jaman adam joq» dep kesip aıtýǵa bolady. О́ıtkeni zaman kúrdeli». Rasynda, úzeńgisi segiz qabat zaman da, adam da kúrdeli. Baılaýy kelse de kúrmeýi kelmeıtin dúnıe qý – bir aǵym sý. Sol sýdyń tazalyǵyn saqtaıyq.
Dýman ANASH,
«Egemen Qazaqstan»
