Úıin qumar oıynǵa salyp jiberip, otbasyn oıran qylǵan jandardy estip jatyrmyz. Qylyqsyz qareketterine qarap turyp qarnyń ashady. Sadaqaǵa soqyr tıyn tastamaıtyn azamattar býkmekerlik keńsege kelgende kókirek kózi soqyr bolyp shyǵa keledi. Kúrdeli máselege kereń qulaqtar tipti moıyn burar emes. Munyń artynda aqshasyn utqyzý ǵana jatqan joq, erteńgi ajyrasý, kisi tonaý, óz-ózine qol jumsaý, adamnyń naqaq qanyn júkteýdiń nebir alǵysharty jatqany anyq.
Qazir kez kelgen qalada jaýynnan keıingi sańyraýqulaqtaı qaptap ketken sol býkmekerlik keńseler ultymyzdyń urlanyp kirgen jaýy sıaqty elesteıdi. Utylyp jatqan ózimizdiń ańǵal da, ańǵyrt qarakóz qandastarymyz. Upaıy túgelder árıne, basqalar.
Býkmekerlik keńselerdiń túpki tarıhyna keler bolsaq, bir derekterde fransýzdar oılap tapqany jaıly jazylady. Alaıda qazir Eýropa elderinde býkmekerlik keńseni eshkim kezdestirmeıdi. Anglıada ǵana resmı túrde ruqsat etilgen. Onyń ózinde shekti meje men shyǵyn sharty aqylǵa qonymdy, adamdy súlikteı soryp qanamaıdy. Búginde elimizde «Olımp», «Zenıt», «Betcity», «Gol+Pas», «Tennisi», «MegaBet», «Profit» sıaqty býkmekerlik keńseler qanatyn keńge jaıdy. Bul klýbtar 70-30 nemese 80-20 shartymen jumys isteıdi. Iаǵnı, kelýshilerge kúndik tabystyń 20-30 paıyzy ǵana jeńiske beriledi.
Osyndaıda babalarymyzdyń «asyq oınaǵan – azar, dop oınaǵan – tozar» dep dál taýyp aıtqanyna tańqalasyń. Búginde dop oınap tozbaı-aq, dop oınaǵandarǵa bás tigip tozyp jatqan qazaq jigitteriniń qatary kúnnen-kúnge kóbeıip keledi. Qumar oıynǵa ábden berilgenderi sonsha, tipti tapqan tabysynyń barlyǵyn tablodaǵy sát saıyn ózgerip jatqan upaıǵa utqyzyp jatqandaryn sezbeıdi. Qala berdi, balasynyń aýzynan jyryp alǵan aqshasyn lohotronnyń aýzyna aparyp tyǵyndaıtyndar toby bar. Bar másele – jalqaýlyq sındromynda sıaqty kórinedi. Úıde jatyp-aq úıip-tógip aqsha tapqysy keletin ker jalqaýlar atalǵan keńseni jaǵalaıtyn tárizdi. Áıtpese arqa erti arsha, borbaı eti borsha bolyp tapqan tabysyn qumar oıynǵa shashyp jiberýden qandaı mán izdeýge bolady?
Bul rette birjaqty qumar oıynǵa qul bolǵandardy jónsiz kinálaı berý de jón emes. Zańdy belden basyp, zaty túzý adamdy zarlatyp ketip jatqan alaıaq keńselerdiń de kóleńkeli betterin ashqan durys. Jalpy, Qazaqstan Respýblıkasynyń «Oıyn bıznesi týraly» zańynyń 11-babynda oıyn mekemeleriniń qaıda ornalasýy kerektigi anyq jazylǵan. Alaıda elimizde atalǵan bap boıynsha tártip saqtalyp otyr dep aıtýǵa kelmeıdi. Zańda «Oıyn mekemeleri, totalızatordyń nemese býkmeker keńsesiniń kassalary turǵyn emes úı-jaılarda ornalastyrylýǵa tıis. Olardy turǵyn úılerdiń (turǵyn ǵımarattardyń) turǵyn emes úı-jaılarynda, ónerkásiptik kásiporyndar men olardyń keshenderiniń ǵımarattarynda jáne basqa da óndiristik, komýnaldyq obektilerde jáne qoıma obektilerinde, ǵıbadat úılerinde (qurylystarynda), memlekettik organdar men mekemelerdiń, bilim berý, densaýlyq saqtaý, mádenıet uıymdarynyń, áýejaılardyń, vokzaldardyń ǵımarattarynda, qalalyq jáne qala mańy qatynastaryndaǵy qoǵamdyq kóliktiń barlyq túrleriniń stansalary men aıaldamalarynda ornalastyrýǵa tyıym salynady» delingen. Alaıda bizde kerisinshe jastar kóp júretin, stýdentter serýendeıtin dámhana, meıramhanalardyń mańaıyna býkmekerlik keńseler top-tobymen ádeıi salynady. Negizinen, atalǵan keńselerdi de oıynhanalar oryn tepken Qapshaǵaı, Shýchınsk sıaqty demalys oryndaryna kóshirýdi qolǵa alý kerek. Áıtpese aılyǵyn alyp máz bolyp kele jatqan jas jigitti qyzyldy-jasyldy jarnamalary jarqyrap, túzý joldan taıdyrmaı jatqanyna kim kepil? Odan qala berdi, ǵalamtor betinde, jıi qaralatyn saıttarda da býkmekerlik keńselerdiń jarnamalary jaýlap alǵan. Eńbekpen tapqan aqshańdy eselep jelge shashý bir sát. Qumar oıynǵa qul bolýdyń sońyn joǵaryda aıttyq. Tirnektep tapqan tıyn-tebenin oıyn keńselerine aparýdyń apaty aıtarlyqtaı áleýmettik qaıshylyqtarǵa ákeledi.
Termen kelgen aqshany, jelmen ushyryp júrgen qandastarǵa «sen onymen oınap turǵan joqsyń, ol senimen oınap tur» degiń keledi. Alaıda qumarpaz aqyldy tyńdaı qoıa ma?...
