«Туған ауылымызға ештеңе жетпейді»
Бейсенбі, 15 наурыз 2012 7:29
Иә, солай. Таңғалатын түгі жоқ. Әсірелеп, ойдан қосып отырғанымыз жоқ. Көзбен көргенді жазып отырмыз. Өзге ұлт өкілдері Песчан, өзіміз Бесжан дей беретін ауыл облыстағы Қашыр деп аталатын ауданға қарайды.
Жалпы, өзі Ертіс өзені бойындағы қазақтар отырған қоныстарға 1745 жылдары казак қосындары келіп орналасқаны, патша заманында бұл қосындардың не үшін керек болғаны да тарихтан белгілі.
Бейсенбі, 15 наурыз 2012 7:29
Иә, солай. Таңғалатын түгі жоқ. Әсірелеп, ойдан қосып отырғанымыз жоқ. Көзбен көргенді жазып отырмыз. Өзге ұлт өкілдері Песчан, өзіміз Бесжан дей беретін ауыл облыстағы Қашыр деп аталатын ауданға қарайды.
Жалпы, өзі Ертіс өзені бойындағы қазақтар отырған қоныстарға 1745 жылдары казак қосындары келіп орналасқаны, патша заманында бұл қосындардың не үшін керек болғаны да тарихтан белгілі. Бұл – 13 болыстық құрып, ата-бабаларымыз өмір сүрген жер. Осы күнге дейін біз Песчан деп атап отырған ауылдың өткенін тым әріден тарататын шежірелі ақсақалдар оның 267 жылдық тарихы бар екенін айтады. Ал негізі ауыл болып, 1932 жылдары қалыптасады. Біз іздеп келген Кохтардың әулеті, міне, осы ауылда тұрады. Соғыс жылдары қуғын-сүргінге түскен Поволжье мен Краснодар өлкесінен жеткен көп немістің бірі Кох Фридрихтің отбасы екен. Данил осы ауылда Фридрихтің отбасында 1954 жылы туыпты.
Көлденең жатқан көк шыбық көзге шалынбайтын жарқыраған тазалыққа сыртқы көк қақпалы есіктен кіргеннен-ақ сүйсінесің. Өркениеттің ауылдағы үлгісі осындай-ақ болар. Ерлі-зайыпты Данил мен Нина Кохтардың отбасы бізді өздері әбден үйренген жергілікті песчандық ауылдың қонақжай қазақы дәстүріне сай ашық-жарқын, жайдары қарсы алды. Тыныс-тіршіліктері кәдімгі қаладағыдай өмір. Су да, жылу да, дәретхана да, жуынатын бөлме де, бәрі де бар.
– Туғаннан бері осы ауылда тұрып, Германияға көшіп кетіпсіздер, елге, Песчанға қайта ораламыз дегенде қандай көңіл-күйде болдыңыздар? – деп сұраймыз сөз арасында.
– Қазір ойлаймын, бұл да бір тағдырдың сыны шығар деп, – дейді Нина Кох. – Біз, тіпті, Песчаннан 2001 жылы көшіп кеткен едік. Ол кезде 90-шы жылдардағыдай емес, жағдай біраз жақсарған еді ғой. Алғашында, әрине, ауылда енді қандай жағдай болады, қалай өмір сүріп кетеміз деп қобалжыдық. Қазір бәрі де көрген түс сияқты. Ол жаққа барғаннан соң ойымыздан туған ауылымыз, дос-жарандар, көрші-қолаң, өзіміз асыр салып ойнап өскен, жастық күніміз өткен Песчанның суреті бір кетпей қойды. Өзіміз Германияда ал, жан-дүниеміз, санамыз, тыныс-тіршілігіміз өз елімізде, Песчанда жүрді. Ол жақта жұмыс табу да қиын. Мен өзім Павлодардағы Бейсен Ахметов атындағы педагогикалық колледжді бітірдім. Мамандығым – бастауыш сынып мұғалімі. Ол жақта маған мұғалімдік қызметке қол жеткізу қайда. Тіпті, біздің Песчан, Песчан деп айта берген әңгімелерімізден қасымыздағы түрік, орыс достарымыз мезі болса да әйтеуір, ауылға, елге деген сағынышымызға түсіністікпен қарап, «әлі-ақ үйреніп кетесіңдер», дейтін еді. Қайдан үйренген?.. Өзіміздің туған ауылымызға ештеңе де жетпейтінін түсіндік. Сөйтіп, біз отбасымызбен Германияның бір шағын қаласында 5 жыл тұрдық. Ауылға жеткенше асықтық. Ал, қазір бәрі де жақсы. Ең бастысы – көңіл орнына түсті. Біз туған Отанымызға, елімізге, ауылымызға оралдық.
Көріп тұрсыз, ауылымыздың жағдайы жақсы. Мұнда да дәл Германиядағыдай тіршілікке қол жетті.
Иә, барлығы да жақсы екеніне көз жеткізіп тұрмыз. Мал, құс, ет, сүт, май деген жеткілікті. Әр үйде монша, жазғы сарай бар. Әр үйде жеңіл мәшине. Киген киімдері қандай, тұрмыс жақсы. «Үйде отырып Германиядағы ұлымызбен сөйлесіп тұрамыз. Ауыл халқы жақсы тұрады. Кезінде қат, қол жетпейтін қай зат болмасын ауылда бар, енді ондай ғажайыптарды алыстан іздемей-ақ, әр ауылдан, әр үйден тауып аласың. Өз ауылыма оралдым, бақыттымын», – дейді Н.Кох.
Кең дастарқан басы түрлі тағамдарға толы. Балықтың түр-түрін қыздырып алдымызға қойды. Үйме жұмыртқа толы ыдыс.
– Мұның бәрі де өз ауламыздағы бақшаның өнімдері, Песчанның жеріне ештеңе жетпейді дедім ғой, мынау картоп, қызанақ, қияр, сәбіз, қырыққабат дейсіз бе, бәрін өзіміз өсіреміз. Былтыр 30 қап картоп алдық. Өз ауламыздан 6 шелек малина жинап алдым. Жеріміз біздің елге, ауылға қайта оралғанымызға рахмет айтып, ырзалығын білдіргендей… Тауықтарымыз да жетеді, жұмыртқа да өз үйіміздікі, алыңыз, бәрі де таза, еш химиясы жоқ, – деп жатыр отанасы бізге.
– Мен өзімнің бала кезден суына түсіп, жағасында асыр салған Ертісімді сағындым. Мына балықтарды өзім аулаймын, жас кезден үйренген кәсіп, сіздер келеді деп «свежий» күйінде аулап әкелдім, – деп жатыр отағасы Данил Кох. – Кезінде Песчан ауылында халықтың 60 пайызына жуығы неміс ұлтының өкілдері еді. Тіпті, ауылда Берлин көшесі де болғаны есімде.
– Ал, ұл мен қыздарыңыз – Александр мен Елена қайда қазір?–деп сұрадық.
– Жаңа айтқанымдай ұлымыз – Германияда. Үйленді. Әйелі Снежина осы Песчанның қызы. Сол жақта немереміз дүниеге келді. Жыл сайын жазда келеді. Өздері бірге ойнап, бірге өскен ауылдарын сағынады, жастар ғой, мүмкін, сол жаққа қыдырып барған сияқты ойлап жүрген шығар, ата-аналары туған-туыстары осында, алысқа кете қоймас. Айтпақшы, құдаларымыз – Снежинаның ата-анасы – Меркельдер отбасы осы Песчанда тұрады. Ешқайда көшкен де жоқ біз сияқты,– деп бір күліп алды Нина. – Ал қызымыз Елена қасымызда, күйеу баламыз да осы Песчандікі, қызымыз өзімізбен бірге ауылға оралды. Қазір аяғы ауыр, тағы бір немере күтіп отырмыз. Ол немеріміздің жеке құжатында Песчанда туған деп жазылады, соған қуанамыз.
– Нина, өзіңіз ауылда мұғалім болып жүрдіңіз, қайта оралған соң жұмыс жағдайы қалай болды?
– Германиядан келе жатқанда қалай болар екен деп өзім де ойладым.Толып жатқан құжаттар толтырудан қашамыз ғой. Жоқ, бәрі де жақсы болды. Мектебіме келдім. Әріптестеріммен, шәкірттеріммен қайта қауыштым. Қазір сабақ беріп жүрмін. Қосымша неміс тілін де оқытамын. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевқа әрқашан рахмет айтамыз. Жасыңыз ұзақ болсын, дегім келеді. Еңбекақымыз бар, жұмысымыз бар. Екіншіден, осы Елбасының арқасында Германияға барып-келу, қайту, оралу жөніндегі екі ел арасындағы бүкіл құжаттар ресімдеу жеңілдетілді, бұрынғыдай құшақ-құшақ құжаттар арқалап жүрмейсің. Қызым да сол өзім оқыған колледжді бітірді, мұғалім боламын деп, содан кейін қазір облыс орталығындағы педагогикалық институттың география пәні бойынша оқуға түсіп, оқуын әрі қарай жалғастыруда. Бәрі де біздің елге, Песчанға қайта оралғанымызға түсіністікпен қарады. Қай жерге құжатпен барсақ та «е, өзіміздің Песчандікі екен ғой», дейді. Тіпті, Германия жақта 5 жылдай тұрып келгенімізді білсе де, онда неге кеттіңдер, неге келдіңдер деп жатқан ешкім жоқ, – дейді Нина күліп.
– Мына үй сол өздеріңіз тұрған үй ме?
– Жо…жоқ. Данил екеуміз 79-жылдары Песчанда үйді өз қолымызбен салған едік. Германияға көшеміз деп арзан бағаға сатып кеттік. Тағдыр деп айттым ғой, содан қайта оралған соң, осы үйді сатып алдық, жөндеп, жаңартып, міне, жарқыраған әдемі үйге айналдырдық, – дейді Н.Кох.
Осы үй сіздерге, отбасыларыңызға құт-қайырлы болсын, деп Кохтармен қоштастық. Ауыл әкімі Алтынай Дүйсенбайдың айтуынша, Песчан ауылына Кохтардан басқа да 3-4 неміс отбасылары қайта көшіп келіпті. Қазір Қарасуық ауылын қосқанда Песчан ауылдық аумағында 22 ұлт өкілі бар 4 мыңдай адам тұрады екен. Ауылда «Роза кляйд», немісшеден аударғанда «Қызыл көйлек» дегенді білдіретін облыстық «Возрождение» неміс этномәдени бірлестігінің бөлімшесі жұмыс жасайтын көрінеді.
Фарида БЫҚАЙ.
Павлодар облысы.