Дүбірге толы дүние
Жұма, 20 қаңтар 2012 6:50
Халық қолдаса, әлсіз де мықтыны жеңеді
Салыстырмалы түрде тыныштау саналатын Румынияда да соңғы кезде билікке қарсы әрекеттер жиілеп кетті. Осы аптаның алғашқы күні ол шеруге шыққандардың құқық қорғау қызметкерлерімен қақтығысына апарып соқтырды. Қақтығыстан жапа шеккендер баршылық.
Жұма, 20 қаңтар 2012 6:50
Халық қолдаса, әлсіз де мықтыны жеңеді
Салыстырмалы түрде тыныштау саналатын Румынияда да соңғы кезде билікке қарсы әрекеттер жиілеп кетті. Осы аптаның алғашқы күні ол шеруге шыққандардың құқық қорғау қызметкерлерімен қақтығысына апарып соқтырды. Қақтығыстан жапа шеккендер баршылық.
Ел астанасы Бухарестің Университет алаңына жиналған мыңға тарта манифестант ел президенті Траян Бэсескудің қызметінен кетуін талап етті. Полиция оларды қоршап алып, айтқандарына көнбеген соң, екі жүздей адамды ұстауға мәжбүр болды. Қақтығыста алпыстай адам жараланып, емдеу орындарына жөнелтілген. Обалы не керек, ел үкіметі жедел отырыс өткізіп, шеруге шыққандарды мәселені келісіммен шешуге шақырған. Шешімді әрекетке бекінген шерушілер райынан қайтпай, құқық қорғау адамдарына тас лақтырған, жанғыш заттар қолданған.
Бұл қарсылық әрекеттері өткен аптада басталыпты. Оның себебі, себеп дегеннен гөрі сылтау деген дұрыс болар, елдің денсаулық сақтау министрінің орынбасары, ұлты палестиналық Раед Арафаттың жұмыстан кетуі екен. Ол үкіметтің денсаулық сақтау саласына жұмсалатын қаржыны азайтуына қарсылық ретінде жұмысынан кетуге шешім қабылдапты. Оның атына ел президенті Траян Бэсеску бірнеше рет сын да айтса керек. Сондай-ақ ел басшысы денсаулық сақтау жүйесін ішінара жекешелендірмек ойын да білдірген. Әрине, бұл халыққа қолайсыз. Бұған медицина қызметкерлері де қарсы. Сондықтан олар да өзінің қарсылық ойын ашық білдіріп жүрген Арафатты қолдаған.
Әрине, елде үлкен лауазымды тұлға, немесе оппозицияның беделді қайраткері қарсылық білдіріп жатса, президент онымен санасуы мүмкін. Ал министр де емес, екінші қатардағы шенеуніктің сын-ескертпелеріне онша мән де бермеген болар, оған халық тарапынан осыншалық қолдау көрсетіледі деп ойламаған да болар. Қаржы тапшылығы қыспаққа алғанда, бұл елде де бюджетті қысқарту кеңінен жүргізіліп жатыр.
Капиталистік дүниедегі дамыған елдердің өзі қаржылық дефицитке ұшырап отырғанда, бұрын социалистік жүйеде болып, Еуроодаққа кейінірек кірген Румынияның қаржыдан қиналуын заңдыдай санайсың. Оның үстіне бұл ел Еуроодақтағы ең кедей елдердің санатында. Содан да Халықаралық валюта қоры оған айтарлықтай көлемді несие берді және барлық нәрсені үнемдеуді талап етті. Оны құп алып, үкімет мемлекеттік сектордағы жалақыны 25 пайызға, ал зейнетақыны 15 пайызға қысқартты. Жүздеген мың адам жұмыстан босатылды.
Жоғарыда жұрттың Раед Арафатқа ара түсуі наразылықтың себебі емес, сылтауы деуіміз де осынау әлеуметтік мәселеде жатыр. Халық наразылығының шын себебі сол әлеуметтік жағдайының төмендеуінде. Мұны кәсіподақ ұйымдары «әлеуметтік геноцид» деп атады. Осындайда өз еліміздегі жағдай да ойға оралады. Басқалар зейнетақыны қысқартып жатса, біздің елімізде оның жаңа жылдан бастап 9 пайызға өскені де біраз жайды аңғартса керек.
Қарсылыққа шыққан халық қазір министрдің орынбасарын қызметіне қоюды емес, мемлекет басшысының қызметінен кетуін талап етіп отыр. Сол халықтың қаһарынан сескенген Траян Бэсеску денсаулық сақтау жүйесін реформалауды тоқтатқанын хабарлағанынан-ақ оның жеңілісін аңғарғандайсың. Бірақ оның бұл мойындауы тым кеш еді. Халық енді одан тым көп нәрсені талап етеді.
БИЛІКТІҢ ИЕСІ ЖОҚ ЖЕРДЕ – АЛАСАПЫРАН
Мысырда әлі де тыныштық жоқ. Оның басты себебі биліктің заңды иесі болмауында. Былтыр халық елді отыз жыл билеген Хосни Мүбәракты тағынан тайдырған соң билік уақытша әскерилердің қолына көшкен еді. Бірақ олар оны жөнді пайдалана алмай отыр.
Көтерілген халық бұрынғы билікті құлатқан соң мұндай тосын жайды күтпеген қауым абдырап қалған. Бұрын саяси күрестің бел ортасында жүрген партиялар да революцияның жеңісін пайдалана алмады. Сонда берекетсіз қақтығысқа тоқтау қою мақсатында әскерилер билікті өз қолдарына алған еді.
Көп елде солай да болып жатады. Бей-берекет әрекеттер тоқтап, саяси күштер есін жиған соң, әдетте әскерилер оларға билік тізгінін қайта ұстатады. Мұнда да солай болар деген үміт болған. Үміт ақталмады. Әскерилер саяси күштердің басын біріктіре алмады, ал өздері қатаң тәртіп шараларына көшті. Бұған келіспеген, күні кеше Мүбәракты тақтан түсірген халық қайта алаңға шығып, енді сол әскерилердің өздеріне қарсы тас лақтырды.
Әскерилер таңдаған үкімет жиі ауысып жатты. Елдің парламенті мен президентін сайлау тым ұзаққа созылып кетті. Осыдан екі ай бұрын басталған парламент сайлауы қаңтардың ортасына дейін созылып, соның өзінде оның қорытындысын шығара алмай әлек. Ал президент сайлауы жазда өтеді.
Саяси партиялар сайлаудың алғашқы қорытындысы белгілі болған соң-ақ билікті бөлісуге кірісті. Күткендегідей, исламистік партиялар жеңіске жетті. Оның өзінде талай жылдан бері билікке оппозиция болып келген «Мұсылман бауырлар» ұйымы елдің барлық аумағында сайлаушылардан қолдау көрді. Сөйтіп, бұл ұйымның саяси партиясы ретінде қалыптасқан «Азаттық және әділдік» партиясы көп дауыс алып, бірден парламент спикеріне өз адамын ұсыну құқына ие болды. Және олар мұны ұзаққа созбай, партияның бас хатшысы Саад әл-Кататниді спикер етіп сайлап та алды.
Бұлай етудің бір себебі, «Азаттық және әділдік» партиясынан басқа исламдық бағыттағы «Әл-Нұр» және «Жаңа Вафд» партиялары бірігіп, айқын көпшілік дауысқа ие болған. Спикердің орынбасарлығына да осы партиялардың өкілдері сайланды. Енді алда тұрған бірінші міндет – елдің жаңа конституциясын әзірлеу. Парламенттің алғашқы сессиясы 100 адамнан комиссия құрып, оған жақын уақытта елдің ата заңын жазып шығуды тапсырды.
Ендігі үлкен мәселе – президент сайлауы. Бұл өзі Мүбәрак құлатылған соң-ақ сөз болған. Оған үміткерлер де атойлап шыққан. Араб мемлекеттері лигасының бас хатшысы Әмір Мұса қызметін де тастап, сол науқанға араласты. МАГАТЭ-нің бұрынғы бас директоры, Нобель сыйлығының лауреаты Мохаммед әл-Барадеи де үн қосты. Сайлау бірден өтпей, әскерилер оны бір жылға шегерген соң, бұл науқан біршама бәсеңсіп қалды. Қазір басты үміткер кім екенін айту да қиын.
Осындай жағдайда әл-Барадеидің күрестен бас тартатыны жөніндегі мәлімдемесі жұрт назарын аударды. Ол әскерилердің биліктегі жосықсыздығын сынап, «демократиялық жағдайда өтпесе, президент сайлауына қатысуға менің арым бармайды» деді.
Осылайша, кезінде әлемдік өркениеттің бір орталығы болған Мысыр жерінде берекесіздік орын алып отыр. Оның қашанға дейін созылары белгісіз. Біраз жұрт барша билік иесін тапқанға дейін дейді. Оған да әлі біраз бар.
Мамадияр ЖАҚЫП.