Дүбірге толы дүние
Жұма, 16 наурыз 2012 7:04
ПРЕЗИДЕНТТІК ОРЫН – БІРЕУ, ҮМІТКЕРЛЕР – 280
Алдағы мамырда Мысырда президенттік сайлау өтеді. Оның үлкен саяси белсенділік жағдайында өтетін түрі бар. Науқанның алғашқы кезеңінде-ақ бұл күреске қатысуға 280 адам тілек білдіріпті.
Жұма, 16 наурыз 2012 7:04
ПРЕЗИДЕНТТІК ОРЫН – БІРЕУ, ҮМІТКЕРЛЕР – 280
Алдағы мамырда Мысырда президенттік сайлау өтеді. Оның үлкен саяси белсенділік жағдайында өтетін түрі бар. Науқанның алғашқы кезеңінде-ақ бұл күреске қатысуға 280 адам тілек білдіріпті.
Үміткерлер туралы әңгімені осы сайлауға қатысудан бас тартқан адамнан бастағымыз келіп отыр. Ол – белгілі қайраткер, Халықаралық атом энергиясы жөніндегі агенттіктің (МАГАТЭ) бұрынғы басшысы, Нобель сыйлығының лауреаты Мохаммед әл-Барадеи. Өткен жылы ақпанда президент Хосни Мүбәрак тақтан құлатылып, алда президенттік сайлау өтеді дегенде, алғашқылардың бірі болып, өз кандидатурасын ұсынған да осы әл-Барадеи еді. Және елдегі жағдайға белсене қатысты.
Оның президенттік үшін күрестен бас тартуының өзі де сол саяси белсенділігінің көрінісі десе болғандай. Парламенттік сайлауды бақылай отырып, елде қалыптасқан жағдайға, әскери биліктің шектен шыққан озбырлығына наразылық білдіріп, президенттік сайлауға қатыспайтынын мәлімдеді. «Демократиялық жағдайда өтпейтін сайлауға қатысуға менің арым шыдамайды», – деді ол.
Бұл жерде оны толық құптай қою да қиын. Сол демократия да күреспен келеді. Әл-Барадеи сол парламенттік сайлау алдында жаңа конституцияны қабылдап, сайлауды сол бойынша өткізуді ұсынған. Басқалар, әскери билік алдымен парламенттік сайлау өткізіп, жаңа конституцияны жаңа парламент әзірлесін, деді. Мұнда да қисын бар еді. Елдің негізгі заңын жаңа заман рухымен сайланған парламент әзірлесе, артық та емес.
Қалай дегенде де, әл-Барадеидің сайлауға қатыспауы билік үшін күрестегі тартысты біршама бәсеңсітті деуге болады. Сөйтсе де, дәл бүгінгідей революциялық көңіл күйі шарықтап тұрған Египетте бұл сайлауда күрес қызуы жоғары болатыны күмәнсіз. Негізгі күрес Араб мемлекеттері лигасының бұрынғы бас хатшысы, елдің бұрынғы сыртқы істер министрі болған, араб дүниесінде танымал қайраткер Әмір Мұса, былтырғы революциялық аласапыран кезінде қаңтар-наурыз аралығында ел үкіметін басқарған Ахмет Шафик, сондай-ақ бұдан біраз бұрын «Мұсылман бауырлар» қозғалысының бір басшысы болған Әбділ Монейм Әбу әл-Футух арасында өтеді деген болжам айтылады.
Әмір Мұсаға сипаттама беру артықтау. Ол белгілі дәрежеде Мүбәракпен сыйыспаған қайраткер ретінде аталады. Бұл қазір – жақсы мінездеме. Ахмет Шафик кешегі сын сағатта үлкен жауапкершілікті арқалады. Оны әскери биліктің шеттеткені белгілі. Бұл да қазіргі әскери билікке наразыларға ықпал етеді. Соңғы парламенттік сайлауда исламистер, оның ішінде «Мұсылман бауырлар» қозғалысы үлкен жеңіске жетті. Президенттік сайлауда да олар әл-Футухқа біраз дауыс жинап бере алады.
Араб дүниесіндегі жетекші ел – Египетте билік тізгінін ұстаудың жауапкершілігі үлкен. Оның елдің өзі үшін ғана емес, халықаралық та маңызы бар. Бұрынғы билік тұсында АҚШ бұл елге жыл сайын жүйелі түрде қомақты көлемде қаржылай көмек беріп тұрды. Олар бұл елден алда да ажырай қоймас. Өз қолайына келетін қайраткерге қолдау көрсетер. Оны қалай жүзеге асыруды америкалықтар жақсы біледі.
ЛУКАШЕНКОНЫҢ СӨЗІ ДЕ, ӘРЕКЕТІ ДЕ ӘРҚАШАН ӘЗІР
Еуроодақ пен Белоруссия арасындағы қарым-қатынас барған сайын шиеленісе түсетін түрі бар. ЕО-ның Шет елдер ісі және қауіпсіздік саясаты жөніндегі жоғарғы өкілі Кэтрин Эштонның кеңсесі бұл мәселе 26 наурызда Сыртқы істер министрлері кеңесінде тағы да талқыланатынын хабарлады.
Батыс елдерінің, олардың басын қосып отырған Еуроодақтың Белоруссияға көзқарасы қиғаш. Оған белгілі дәрежеде Беларусь басшысының шарт-пұрттау мінезі біраз үлес қосқан. Батыстың басқаға, әсіресе Шығысқа ақыл айтқысы келіп тұрады. Біздегідей болыңдар, біздің тәртібімізді қабылдаңдар дейді. Әр елдің өз менталитеті, ғасырлар бойы қалыптасқан әдет-дәстүрі барлығын ескергісі келмейді. Брюссельдің мұндай өркөкіректігін кейбір елдер, олардың басшылары тыңдайды да қояды, ал Белоруссия президенті Александр Лукашенко тыңдап қоя салмай, қатқыл жауап қататыны бар.
Брюссель Минскіге бұл елде адам құқы бұзылады, диктаторлық тәртіп қалыптасқан деген айып тағады. Бұл, әсіресе, сайлауға байланысты көп айтылады. Президент Александр Лукашенко, басқа жерлердегідей, не айтсам да, не істесем де өз еркім деп, артық-ауыс сын айтқанға да, орынсыз қарсылық шараларын өткізгенге де көнбейді.
Өз кезегінде Еуроодақ та біраз қадамға барды. Соның бірі – адам құқын бұзуға белсенді қатысты деген Белоруссияның біраз адамдарын «қара тізімге» енгізді. Оларға Еуропа елдеріне кіруге тыйым салынған. Жақынға дейін олардың саны 210 болса, енді оларға 21 адам қосылды – 19 сот, 2 күш құрылымының адамдары. Сонымен бірге, Белоруссияны айыптаған пікір науқаны жүрді.
Тағы да Лукашенко жауапсыз қалмады. Өзін «диктатор» деп айыптаған Германия Сыртқы істер министрі Гидо Вестервеллеге оның дәстүрге қайшы некеде екенін бетке басып, «гемосексуалист болғаннан диктатор болған жақсырақ», деп жауап берді. Польшаның өз елінің жерін басып алу қара ниеті барлығын айтты. Өз елінен Польшаның елшісін және Еуроодақтың өкілін қуып жіберді.
Мұндай әрекеттерден кейін Еуроодақ «қара тізімін» тағы да ұзартты. Оған елдің бизнесмендері, Лукашенкомен жақын қатынастағы адамдар қосылды.
Минск бұған да жауап болатынын ескертті. Бас прокуратураның басқарма бастығы Павел Родионов шет мемлекеттерді Белоруссияға қарсы экономикалық санкция қолдануға шақырған оппозиционерлерге қылмыстық жаза қолдану мүмкіндігі барлығын айтып отыр. Шет елдер оппозиционерлердің шақыруына құлақ асар болса, бұл Белоруссияға экономикалық зиян тигізеді. Бұл – қылмыс деген сөз. Осыған байланысты бұл елде де тізім жасалыпты. Онда 108 адам бар екен. Олардың елден шығуына тыйым салынбақ.
Сөйтіп, Еуроодақтың оппозицияға көмек беру әрекеттері оларға зиян болып тиюі әбден мүмкін екен. Мұны А.Лукашенконың сөзінен де аңғаруға болғандай. «Біз олардың санкциялық шаралар дейтініне қатаң қараймыз. Біз өзімізді құрметтеуге мәжбүрлейміз», деді ол.
Кінәласуға қашан да желеу табылады. Ал кінәласудан пайда табыла қоюы екіталай.
Мамадияр ЖАҚЫП.