Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев президент сайлауының ашық әрі әділ өтуін қамтамасыз ететінін айтты. Сондықтан бұған әрбір естияр азаматымыз елең етпеуі мүмкін емес. Өзім кез келген сайлаушының таңдау құқығын, көзқарас-пікірін құрметтеймін, тек қалыс қалуды жөн көрмеймін. Саясаттануда «Абсентеизм» деген ұғым бар. Оған саяси түсіндірме сөздікте: «Абсентеизм (лат. absent, absentis) – қатыспаушы, сайлаушылардың сайлау кезінде саналы түрде дауыс беруге қатыспауы. Билік етіп отырған басқару түріне, саяси тәртіпке енжар наразылығы, өзінің құқықтары мен міндеттерін жүзеге асыруда селқостық танытуы. Кең мағынада – адамдардың саяси өмірге «менің ісім емес», «менің даусымнан ештеңе өзгермейді» деп немқұрайлықпен қарауы», деген анықтама береді де, әрі қарай себептерін түсіндіреді. Мен де осы ұстаным иелеріне өз пікірімді білдіргім келеді. Сөздікте: «Үйреншікті санада абсентеизм «саясаттан шаршау» түрінде көрініс табады. Бұқаралық абсентеизм қоғамды басқарудың демократиялық тетіктерін күйретіп, халықты айлалы әрекеттердің нысанына айналдыруы, «жоғарыға» тәуелді, самарқау тұлғаларды қалыптастыруы әбден мүмкін. Абсентеизм дамыған немесе дамушы демократиялық, тоталитарлық және кез келген қоғамда да болады. Ол саяси институттардың тиімділігіне күмәнмен қарау, саяси мәдениеттің төмендігі, т.б. себептерден туады», – дейді. Азаматтық қоғам қалыптасқан отыз жылда, таңдау құқығы берілген тәуелсіздік тұсында өз мүмкіндігіңді өзің пайдаланбау, яғни абсентеизм – азаматтық емес деп есептеймін.
Абыз Әбіш Кекілбайұлы Парламентті басқарған тұста түрлі себептермен мерзімінен бұрын таратылғанын білеміз. Жүрегі жұмсақ жазушы оған қатты күйзеледі. Ызаланады, торығады. Бірақ мұқалмайды. Кейін сұхбат үстінде сол жағдайды есіне салған қаламдас-замандасы Сұлтан Оразалы сұрақ қойып: «Осыдан кейін саясатқа қолды бір сілтеп, біржола кеткіңіз келген жоқ па?» – дегенде, жарықтық Әбекең: «Футбол менсіз де ойналады. Ал Қазақстанның тәуелсіздік алып жатқан тарихи оқиғасы – менің тұсымда болып жатқан ең басты тарихи оқиға, мен үшін ең қымбат оқиға. Мен оның ортасында таяқ жесем де жүруім керек, өліп қалсам да жүруім керек!» деп нығарлап, қысқаша жауап береді.
Тіпті оппозициямыз деп жүрген кей партиямыздың өзі жайшылықта жүйені сынап жүріп, маңызды сайлауларға келгенде қалыс қалып, бойкот жариялаған жылдары болды. Бұл да кейбір саясат серкелерінің сөзіне сенген қоғамды белгілі бір деңгейде абсентеизмге алып барады. Бірақ ешкімді айыптай алмаймын, қайсыбір партияға дауыс беруге, үгіт-насихат жүргізуге шақырмаймын да. Тек сайлауға қатысудың маңызын ғана айтқым келеді.
Өз тәжірибемнен айтар болсам, бұған дейінгі бірнеше президенттік, парламенттік сайлауларда өзім қызмет ететін Маңғыстаудағы жалғыз мемлекеттік жоғары оқу орны Ш.Есенов атындағы Каспий мемлекеттік технологиялар және инжиниринг университетіне тиесілі сайлау учаскелерінің жұмыстарына атсалысып, сайлау комиссиясымен тығыз байланыста қоғамдық қызметтермен айналыстым. Сол тәжірибемді осы жолы да пайдалануға ынталымын және оны өзімнің азаматтық борышым деп есептеймін. Маңғыстаулықтар әрқашан қай-қай сайлауға да белсенді қатысып келеді. Бұл жолы да барша қазақстандықтар елдігін танытып, мемлекет басшысын таңдауға түгел қатысады деп сенемін.
Нағбду ҚАМАРОВА,
Yessenov University профессоры
Маңғыстау облысы
