Сенбі, жексенбі күндері біздің аула балаға толып кетеді. Балабақшадан, мектептен, Мұрат ағамыз айтқандай, босап, алаңсыз ойын қызығына кірісетін кездері ғой.
Сол күндері біз де аулаға шығып, екеуара әңгімелесіп, балалардың ойынын тамашалап отырамыз. Шекесі шодырайып, көзі бақырайып, танауы делдиіп доп қуып жүрген қарадомалақтар баяғы-ы балалық шағымызды еске түсіреді.
Алайда бұлардың бір өзгешелігі – бір-бірімен орысша сөйлесетіндігі.
− Әне, қарашы, өзіміздің қазақтың қаракөз баласы, – дейді Мұрат ағамыз әлсін-әлсін басын шайқап. – Бүйте берсе ертеңгі күніміз не болады, а?..
− Иә-ә, – деп қостаймын мен ол кісіні. – Үйде қанша үйретсек те көшенің тәрбиесі басқа-а...
Әрине бұл біздің әр кездескен сайын айтатын әңгімеміздің бір пұшпағы ғана. Бірақ соның өзінде көкейімізде жүрген қат-қабат мәселенің сең қозғалғандай сықыр ете қалғанын анық сеземіз.
– Әй, осылардың ішіндегі ересектері қазақша мектепке, ал кішкентайлары қазақша балабақшаға барады емес пе?! − дейді Мұрат ағамыз қайран қалып. – Бірақ көшеге шыққан бетте бір-бірімен орысша сөйлесе жөнелетіндері несі?..
– Е-е, – деймін мен оның сұрағына өзімше жауап іздеп. – Дүкенге кірсеңіз де, банкке барсаңыз да, тіпті шаш алдырсаңыз да бұл қала, ең алдымен, сізге орысша тіл қатады емес пе. Өйткені ол – халықаралық тіл. Сондықтан көшедегі көпшілік әлі күнге дейін сол тілдің жетегінде жүреді.
– Олай болса, сіздер, журналистер өз елімізде ана тіліміз халықаралық тіл болсын деп мәселе көтермейсіздер ме?!
– Е-е, міне, бұл – жаңа идея, – деймін мен жымиып. – Бірақ қазақ тілі мемлекеттік тіл екенін ұмытпағаныңыз жөн. Сондықтан да...
– Шынымды айтсам, – дейді Мұрат ағамыз менің сөзімді аяқтатпай киіп кетіп. – Тәуелсіздік дәуірінде дүниеге келген жас ұрпақтың өкілдері неге өз ана тілімізде сөйлемейтініне қайран қаламын. Ал сен маған осының сырын түсіндіріп бере аласың ба?
Бұл, әрине, өте қиын сұрақ. Дегенмен, өзіңе тіке қойылған сұрақтан табанасты тайқып кету де қиын. Сондықтан:
– Тәуелсіздік дегеніміз – мәңгілік күрес әрі бәсеке, – деймін мен өз көңілімдегі бір ойды суыртпақтап. – Сол себепті біздің ұлтымыздың өз тілімен, білімімен, өнерімен әлемдік бәсекеге түсетін шағы әлдеқашан жетті.
– Түсіндім, – дейді Мұрат ағамыз менің ойымды құптағандай сыңай танытып.
Тап осы сәтте балалардың бірі тепкен доп домалап келіп біз отырған сәкінің астына, дәлірек айтсам, Мұрат ағамыз отырған жаққа барып тірелді. Доптың соңынан қуған балалардың бірі алқынып келіп: «Аташка, вытащите, пожалуйста, мячь», деді.
Мұрат ағамыз ақырын ғана басын шайқап, еңкейе берді...
* * *
Ал ертеңіне мен алты жасар немеремді бассейнге алып бара жаттым. Бір кезде немерем қолымнан тартып:
– Ата, − деді бір маңызды нәрсе айтпақ болып. – Кел, екеуміз орысша сөйлесе берейікші, а.
– Неге? – деймін мен аң-таң болып.
– Сен білмейсің ғой, қазір бассейнге барғанда да, кешке таэквандоға барғанда да балалардың бәрі бір-бірімен орысша сөйлеседі.
Мәссаған, «мен не деймін, домбырам не дейді?»
Содан соң:
– Жоқ, − дедім оның қолын қаттырақ қысып. – Елбасымыз айтқандай, қазақ қазақпен қазақша сөйлесуі керек. Оның мәнісі өте тереңде жатыр, айналайын.
