Еуропаны мал сою тәсілі мазалап тұр

Бұл мәселені жануарларды қор­ғаушылар қозғалысының өкілдері жиі көтеріп жүр. Олар­дың пікіріне сүйенсек, қасапшы пышағына жығылған малды әуелі есінен тандырып алса, оның жа­нын қинамайды. Ал бауыз­да­ғаннан кейін қаны әбден ақ­қанша күту жануарды әбден азаптайды деп есептейді.

Алайда, мұндай қадам кә­рі құр­лықты мекендейтін мұ­сылман­дар мен еврейлердің қар­сы­лы­ғын туғызды. Оның өз себебі бар. Етті халал не еврей­лер­дің кошеріне лайықтап тұ­тыну үшін малды тірідей бауыздау қажет. Екі діннің де талабы осы. Сонымен қатар жануар­ды қинамау – діни жоралғыны орын­даудың негізгі талаптарының бірі. Сол үшін қасапшының пышағы өткір, бір тартқанда орып түсетіндей болуы тиіс.

Айта кетерлігі, малды соймас­тан бұрын оны есінен тандырып алу Ислам­ға кереғар емес. Дін­танушы Қайрат Жол­дыбайұлы «Егемен Қазақстанға» берген сұх­батында ондай тәсілдің дұ­рыс жүр­гізілуі қажеттігін айтады. «Ең дұрысы – малды пышақпен бауыз­дау. Алайда, тоқпен немесе бас­қа да әдіспен талдырып,  жаны шықпай жатып бауыздалса және қан дұрыс ағатын болса, еті адал. Бірақ мұндай тәсілге жүгіну мәкрүһ», дейді ол.

Дін өкілдерінің де, жануар­лар­ды қорғаушылардың да сөзі­нің жаны бар. Тіпті, сойылған мал­ға жүргізілген ғы­лыми зерттеулер де ұшан-теңіз. Мә­селен, Meat Science журналына ақпан айын­да шыққан мақалада қойды халал тәсілмен сою мен электр тоғымен естен тандыру ар­қылы союдың айырмасы аз екен­дігі анықталған. Бұдан бөлек, естен тандыру процесі дұрыс жүр­гі­зілмейтін сәттері де кездеседі.

Жалпы, ғылыми ортада жүр­гізілген мұндай зерттеулер өте көп. Әйтсе де, солардың бірде-бірі малды бауыздаған кезде және есінен тандырған кезде оның қаншалықты ауырлықты сезетінін анық­тай алған жоқ. Сондықтан жануарларды қорғау­шылар мен дін өкілдерінің айтысы бітер емес.

Уаллония – мұндай тыйым­ды енгіз­ген алғашқы мекен емес. Жыл басында Бельгиядағы Фландрия аймағында да осындай заң күшіне енген-тұғын. Жалпы, Еуропалық Одаққа кіретін бір­неше мемлекетте, атап айтар болсақ, Данияда, Швецияда, Сло­ве­нияда малды тірідей бауыздауға тыйым салынған.

Бельгиядағы жағдай Еуропа­лық Одақ­тың жануарларды қорғау мен сенім бостандығына қатысты заңының кере­ғар­лығын көрсетіп отыр. Бір жағынан, жануарларды қорғау, оларды азаптамау қажет екендігі түсінікті. Сондай-ақ Халықаралық адам құқықтары жөніндегі декларация кез келген азаматтың дін еркіндігі бар екенін, сеніміне қатысты діни жоралғыларды орындауға құқық береді.

Дегенмен, малды тірідей союға қар­сы­лықтың астарында тек жануарларды қорғау мәселесі жатпағаны бесенеден белгілі. Өйткені Фландриядағы оңшыл саясаткерлер өздерінің мұсылмандарға қарсы популистік ұстанымын халыққа жеткізу үшін бірнеше жерде осындай мәселе көтерген-тұғын. Мәселен, осы тыйымды алғаш ұсынған Бен Вейтс есімді саясаткердің оңшыл көз­қа­рас­та екені баршаға аян. Сондай-ақ Бель­гияның мұсылмандар және еврейлер қауымдастығы да тыйымның астарында саяси ойын жатқанына сенімді. Әйтсе де, бұл оқиға басы әрдайым пісе бермейтін екі тараптың бірігуіне мүмкіндік беріп отыр.

Словениялық философ Сла­вож Зизек ты­йымның саяси астары басым екеніне сенімді. Russian Today агенттігіне бер­­ген сұхбатында ол жануарларды қор­ғаумен айналысатындар малды діни жо­­ралғы бойынша соятындармен емес, ауыл шаруа­шылығы ферма­лар­ында күнде­лікті болатын жағ­даймен күресуі қажет екендігін айтады. Мәселен, «Тhe Guardian» басылымының мәлі­метіне сүйен­сек, Ұлыбри­та­ния­дағы ферма­лар­да малдарды тебу, теме­кімен күйдіру секілді қор­лаудың түр-түрі кездеседі екен.

Әзірге Бельгия секілді Еуро­паның бірқатар елінде малды халал тәсілмен тірідей союға тыйым салу мәселесі тал­қыланып жатыр. Жоғарыда айтып өтке­ні­міздей, осы тақырып жануар­лар­ды қорғаушылардың ғана емес, ұлт­шыл оңшылдардың негізгі мәселесіне айналған. Бұл қазіргі таңда кәрі құрлықта им­миграцияға қарсы көзқарастың белең алып тұрғанын көрсетеді.