Тіл білімі институтының директоры, ҰҒА корреспондент-мүшесі Ерден Қажыбек жүргізген конференцияға туысқан Якутия елінің ғалымдары, сондай-ақ әр өңірден арнайы құттықтауға келген жиырмаға жуық ғылыми зерттеу институттарының директорлары мен жоғары оқу орындарының ректорлары, белгілі ғалымдар, шәкірттері қатысты.
Конференция жұмысы екі бағытта өрбіді: ресми құттықтаулар және мерейтой иесінің ғалымдық келбетін, ұстаздық ұстанымын, адамдық болмысын айшықтайтын арнайы баяндамалар қатар өріліп отырды. Тілтаным ғылымында есімі ерекше аталатын ғұлама ғалымды құттықтағандар қатары өте көп болды. Қазақстанның Ресейдегі Төтенше және өкілетті елшісі И.Тасмағамбетовтің, Білім және ғылым министрлігі, Мәдениет және спорт министрлігі, Алматы қаласы, Ақтөбе, Атырау, Маңғыстау облыстары әкімдерінің, ТҮРКСОЙ халықаралық ұйымы басшысының құттықтау хаттары табыс етілді. Халықаралық Түркі Академиясының президенті Дархан Қыдырәлі қазақ лингвистикасында өзіндік қолтаңбасын қалдырған ғалым туралы: «Бүгін тіл білімінің абыз анасы Рәбиға апайымыздың мерейтойымен бірге толғауы тоқсан текті тіліміздің де тойы десек, жарасар. Рәбиға апай қазақ тілінің ғана емес, түркологияның да анасы. Халықаралық Түркі Академиясының кітапханасында Рәбиға Сыздықтың кітаптары сақтаулы тұр. Келген қонақтар Рәбиға апамыздың еңбектерімен, кітапханасымен танысып, сусындай алады. Түркі Академиясынан Рәбиға Сыздықтың кітабы жарық көрді. Рәбиға апайды тіл ғалымдарының ғана анасы десек, тағы да аздық етеді, сонымен бірге, ол кісі журналистер қауымының да анасы. Тек «Egemen Qazaqstan» газетінің тілшілері емес, бүкіл қазақ басылымдарының журналистері сөздің жазылуы, тыныс белгісіне байланысты күмәнді ой, таласты пікір туындай қалса, «бұл сөзді Рәбиға Сыздық қалай берген екен?» деп апайдың анықтамасына жүгініп жатады», деді. Сондай-ақ халықаралық Академия басшысы тіл біліміне сіңірген еңбегі үшін түркітану ғылымының кәсіпқой маманы Рәбиға Сыздықты келесі жылы аталып өтілетін Тоныкөктің 1300 жылдығына орай Түркі Академиясы арнайы шығарған Томсон медалімен марапаттады.
Конференцияда қазақ тіл ғылымының көрнекті өкілі Рәбиға Сәтіғалиқызының қазақ тіл біліміне қосқан үлесі, зерттеу бағыттары мен ғалымдық тұлғасы жан-жақты сөз болды. Соғыс аяқталған жылы сонау Ақтөбе облысынан Алматыдағы Қазақ педагогикалық институтының 3-курсына бірден қабылданып, оны қызыл дипломмен тәмамдаған Р.Сыздық табиғи туабітті дарыны барын ерте бастан көрсетіп, ғылым жолына түскелі туған тілінің зерттеген сайын ашыла түсетін қазынасын түгесе алмай, тағдырына айналдырғанын конференцияға қатысушылар әр қырынан әңгімеледі. Ғылымда, жалпы қазақ руханиятында өрелі биігі бар ғалым бүгінгі күні қанат жайып отырған «Рухани жаңғыру», «Ұлы даланың жеті қыры» секілді мемлекеттік бағдарламалардың түп қазығын, негізін жарты ғасыр бұрын қолға алып, болашақ ұрпақты тәрбиелеу ісінде батыл бастама етіп көтере білді. Сондықтан тіл ғылымындағы маңызды жайттардың қай-қайсысы да Рәбиға Сыздықтың есімімен тікелей байланысты. Тіл білімінің темірқазығы іспетті тұлғаның тіл мүддесіне жұмсаған қажыр-қайратын атамай, айналып өту мүмкін емес. Көшелі жиынның тізгінін ұстаған Ерден Задаұлы олардың бірқатарын тізбектей көрсетті. Түркістандағы Қожа Ахмет Ясауи кесенесі зат сақтайтын қоймаға айналдырылып, атын атауға тыйым салған кезеңде Р.Сыздық Ясауитану ілімінің негізін қалап берді. Қадырғали Жалаириді тану, Ахметтану, Жұбановтану ілімін қалыптастырып берген де ана тілінің әйгілі абыз анасы. Бұдан өзге де іргелі тақырыптар төңірегінде іздене жүріп, көптеген соны зерттеулерге із тастап, алғышарт жасап бергенін мерейтой иесін құттықтаушылар ашып көрсетті. Абай тілін зерттеп, түркітану мұраларымен айналысып, қазақ тілі мен әдебиетін біртұтас ғылым ретінде қарастырып, екі маңызды саланың арасында алтын көпір міндетін арқалаған еңбегі айырықша.
Отандық тіл білімінің майталманы ретінде қазақ елінің ертеңіне салғырт қарай алмайтынын көрсетіп, сан мәрте тіл үшін күреске түсіп, қайраткерлік мінезін танытқан ғалымның асқақ та адал болмысына төңірегі түгел таңырқап та, сүйсініп те келеді. Ғылымдағы мәртебелі тұғырын да ол осы мінез-қасиетімен нығыздай түсті. Тіл ғылымы жолында тынымсыз еңбек етіп келе жатқан ғалымның дәйекті тұжырымдармен түйінделген зерттеулері бірнеше буын ұрпақты білім нәрімен сусындатып. Қайталанбас тұлғаның бірегей қасиеттері туралы қасында жүріп қатар қызмет еткен академик Өмірзақ Айтбайұлы өз баяндамасында кеңінен толғай әңгімеледі. Р.Сыздықтың шәкірті, филология ғылымдарының докторы Орынай Жұбаеваның баяндамасы да білімі мен білігі, ғалымдығы мен адамдығы тең түскен дара тұлғаның еңбектерін саралауға, бағытталды.
Конференцияда Р.Сыздық туралы деректі фильм көрсетіліп, Құрманғазы атындағы Ұлттық консерваторияның оркестрі өнер көрсетіп, Т.Жүргенов атындағы өнер академиясының студенттері ғалымның жастық шағын бейнелеген шағын қойылым ұсынды.
АЛМАТЫ
