Қазақстандық сарапшылар да осы процесс басталған кезде «Asset Quality Review» нәтижесі банк секторындағы көптеген мәселенің басын ашып алуға мүмкіндік береді деген болатын. Себебі олардың пайымдауынша, біздің жүйенің қателігі – экономикадағы мәселелерді алдын ала шешпейтіні, тек салдарымен ғана күресіп келгені. 1998 -2008 жылдар арасындағы әлемдік қаржы жүйесіндегі дағдарыстың қаржы жүйесіне қалай әсер еткені жайлы үкімет тарапынан да, тәуелсіз сарапшылар тарапынан да толыққанды зерттелмеді. Үкімет пен Ұлттық банк б ұл процеске үлкен дайындықпен келді. Соңғы 10 жылда мемлекет тарапынан банктерге 20 миллиард АҚШ долларынан артық тікелей және жанама қолдау көрсетілгені қоғамның көз алдында өтті. Мемлекеттің шығындарына зер салып қарасақ, онда банктер экономиканың қаражат ең көп бөлінген саласы деген қорытынды жасауға болады.
Сонымен Asset Quality Review аяқталды: Наурыз айының бас кезінде өткен «CFO Summit-2020» қатысқан сарапшылар сессия арасындағы үзіліс кезінде журналистермен кездесіп, өз пайымдарын ортаға салған болатын. Бүгін Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі (ARRFR) және Қазақстан Ұлттық Банкі банк активтерінің (AQR) сапасын тәуелсіз бағалау нәтижелерін жариялағанын айтып, журналистердің басын қосып, жиын өткізді.
Сарапшылардың сөзінен ұққанымыз, AQR өлшеміне кіретін барлық банктер нормативті нормаларды сақтауға және несиелік шығындардан шығынды бюджеттік қаражатты пайдаланбай өтеуге мүмкіндік беретін капиталға ие екені тексеру қортындысы кезінде белгілі болыпты.
Алайда сарапшыларды «бұл процес банк жүйесінің ашықтығын қамтамасыз етуге және оның ішкі және сыртқы күйзелістерге тұрақтылығын арттыруға мүмкіндік бере ме?» деген мәселе толғандыра бастады. Себебі Үкімет пен Ұлттық банк АQR нәтижесі барлық банктерге қордалынып қалған проблемалардан арылып, «ескі ауруынан сауығып» шығуына жол ашады деп үміттенген болатын. АQR қалаған уақытта бес-алты журналистің басын қосып, жиын өткізе беретін конференция емес. Бұл тексеруді өткізуге қанша шығын жұмсалғанын әзірге Ұлттық банк те, Үкімет те айтқан жоқ.
Ұлттық банк өкілдері болса, банк жүйесінің жай-күйі туралы егжей-тегжейлі ақпарат алғанымызды айтып жатыр. «Бұл бізге жүйенің тұрақтылығын сенімді түрде растауға, бірқатар тәуекелдер мен қажетті түзетулерді анықтауға және оларды тиімді жою үшін мүмкіндігінше тез жүруге мүмкіндік берді. Біз жекелеген банктерде де, жүйелік деңгейде де процедуралар мен процедураларды одан әрі жақсарту үшін жұмыс істеп жатырмыз» дейді Ұлттық банк таратқан баспасөз хабарламасында.
Қазақстан қаржыгерлері қауымдастығы Кеңесінің төрайымы Елена Бахмутованың айтуынша, AQR осы сектордағы проблемалардың қаншалықты терең екендігін және оларды операциялық немесе терапевтік жолмен емдеу керектігін көрсетті. .«Іс жүзінде банк секторының минималды инвазивті терапиясы қолданылды. Болашақта біз бүкіл жүйені жетілдіруге бағытталған және елдің экономикалық өсуіне ықпал ететін терең өзгерістерді күтеміз », деді ҚҚҚ басшысы бізге берген сұхбатында.
Сонымен бірге, Елена Бахмутова әр банк аудит нәтижесінде жасалған түзету шараларының жоспарын мұқият орындауы керек екенін де еске салып өтті. Мұнымен қоса, екінші деңгейлі банктер кейбір жүйелерді, мысалы бағалаушылардың қызметі, кепілзат мәселелері және стресстік нарық мәселелері бойынша «қайта бағалау» немесе «қайта бастау» сияқты барлық жүйеге қатысты қорытынды шығаруы керек.
Елена Бахмутова AQR банк секторына деген сенімді қалпына келтіру үшін жүргізілгенін де еске салып өтті. Мұның өзін-өзі ақтағанын біз алдағы бірер айда білетін боламыз. Себебі AQR тек Ұлттық банк немесе үкіметтің экономикалық блогы емес, тәуелсіз сарапшылардың қатысуымен жүргізілді.
Бұл жерде айқындылық және сенімге басымдық берілді. Біз мұнсыз ештеңеге қол жеткізе алмаймыз. Сол себепті «банктердің жұмысы ұйымдастырылмаған немесе олар проблемалы портфелдерден көз ашқан емес» деген негізсіз әңгімелерді доғарайық. Егер, банктердің проблемасы туралы білгіңіз келсе олардың тәуекел деңгейін анықтайтын мәліметтерімен толық танысыңыз» дейді Елена Бахмутова.
Сонымен бірге, Елена Бахмутова банк секторының проблемады деп табылған сегменттеріне қатысты талдауларды тағы да бір тексеріп шығу керектігі туралы да ескертіп өтті. Біз сол кезде оның банктерге немесе экономиканың жекелеген салаларына қатысты екенін білетін боламыз. «Ұзақ уақытқа дейін банктер мен экономиканың даму деңгейі біркелкі болмады. 1990 -2000 жылдардың басына дейін экономиканың жекелеген сегменттері мен банктердің дамуы арасында айырмашылықтар болғанын білеміз. Банктер ақпаратты технология немесе технологияның озық технологиясын өндірісте қолдану жағынан экономикадан озып кетті» дейді.
Елена Бахмутова қаржы жүйесін тұтастай алғанда жақсарту және сол арқылы экономика үшін қаржы ресурстарының қол жетімділігін арттыру үшін AQR-ден көптеген дұрыс тұжырымдар жасауға болатынын тағы да қаперге салып өтті.
«AQR нәтижелері бойынша, тәуекел аймағында болған банктер бірігу немесе бір-біріне жұтылмай-ақ жағдайдан шықты.
Қазақстан Республикасы Қаржы нарығын реттеу мен дамыту агенттігі төрағасының бірінші орынбасары Олег Смоляков стресс активтер үшін тиімді нарықты құру және жаман несиелерден қалпына келтірілетін мүліктің экономикалық айналымына белсенді қатысу қажеттілігін атап өткен болатын. Бұл фактор экономиканы несиелеудің өсуіне әкелуі керек.
«Ынталандыру шараларының үйлесімділігі күйзеліске ұшыраған активтермен жұмыс істейтін банктерді бақылау мен бақылауды күшейте отырып қажет», деді өз сөзінде қаржылық реттеушінің өкілі.
. Сонымен бірге, ол банктердің жұмысын тексерген кезде оған дұрыс баға берудің маңызды екеніне тоқталды. Сонымен қатар, ол соңғы жылдары заңды тұлғаларға несие берудегі тоқырау байқалғанын айтты. Оның айтуынша, экономиканың нақты секторынан сұраныстың төмендеуі жоғары кәсіпкерлік тәуекелдерге және бизнесті қысқа мерзімді жоспарлауға байланысты. «Агенттік экономиканы қаржыландырудың өсуін тежейтін себептерге талдау жүргізіп, біраз жайтты анықтады », деп түсіндірді ол.
Осыған байланысты, экономиканы қаржыландыру көлемінің өсуінің басты шарттарының бірі, оның пікірінше, экономиканың нақты секторындағы кәсіпорындарды сауықтыру және олардың капиталдандыруын арттыру болып табылады. Қаржыгер Азамат Жолдасбеков экономиканың нақты секторын «дамымау» мәселелерінің бірі, негізінен көмірсутек шикізатының экспортына бағдарланған моноиндустриялық сипатта деп атады. Бізде әртараптандыру жоқ, экономика құрылымы бұрмаланған. Сондықтан, егер нақты секторда проблемалар болса, онда олар қаржы секторында болады. Ал банктер - бұл нақты сектордың көрінісі », дейді сарапшы бізбен әңгімесінде.
Азамат Жолдасбеков сонымен қатар қалыпты қарыз алушылардың жетіспеушілігі банктерді тұтынушылық несиелеуге шоғырландыруға және қаражатты Ұлттық банктің ноталарына орналастыруға мәжбүрлейді. .
Сонымен бірге, қаржыгердің пікірінше субсидияланған мөлшерлемені көздейтін ШОБ субъектілерін мемлекеттік қолдау бағдарламалары тиімді емес, сондықтан экономикалық өсуге әкелмейді.
«Мемлекеттік қолдау кәсіпкерлер қызметіне кедергі келтірмеу үшін және сонымен бірге тұтынушылардың мүдделеріне нұқсан келтірмеу үшін әділеттілік пен заңнамалық базаның сапасынан тұруы керек», деді Азамат Жолдасбеков.
Азамат Жолдасбековтың айтуынша, AQR-дан кейінгі банк жүйесінде оны ұлғайту және қайта дамытуға мүмкіндік беретін тетіктердің бәрі айқындалды. «Ең бастысы – біз осыған дейінгі қателіктерге жол беруге болмайды»- деді ол.
