Алға басудың алтын арқауы
Еліміздің Ата Заңының қабылданғанына 18 жыл толуына орай өткізілген «Конституция – қоғам мен мемлекеттің даму стратегиясына негіз» атты халықаралық ғылыми-практикалық конференция Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінде жалғасын тапты.
Конференцияның басты мақсаты – белгілі отандық және шетелдік ғалым-заңгерлердің басын қосып, пікірсайыс алаңын құру. Мұндай халықаралық маңызды алқалы жиынның Л.Н.Гумилев атындағы университет қабырғасында өтіп отырғанының да өзіндік сыры бар. Өйткені, аталған оқу орны заң саласындағы көптеген мамандарды даярлап шығарды. Тәуелсіз еліміздің құқықтық қалыптасуында өзіндік орны бар заң факультетінің деканы Еркін Оңғарбаев университет басшылығының құттықтауын жеткізе отырып, саладағы жетістіктерін де ортаға сала кетті.
Алға басудың алтын арқауы
Еліміздің Ата Заңының қабылданғанына 18 жыл толуына орай өткізілген «Конституция – қоғам мен мемлекеттің даму стратегиясына негіз» атты халықаралық ғылыми-практикалық конференция Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінде жалғасын тапты.
Конференцияның басты мақсаты – белгіл іотандық және шетелдік ғалым-заңгерлердің басын қосып, пікірсайыс алаңын құру. Мұндай халықаралық маңызды алқалы жиынның Л.Н.Гумилев атындағы университет қабырғасында өтіп отырғанының да өзіндік сыры бар. Өйткені, аталған оқу орны заң саласындағы көптеген мамандарды даярлап шығарды. Тәуелсіз еліміздің құқықтық қалыптасуында өзіндік орны бар заң факультетінің деканы Еркін Оңғарбаев университет басшылығының құттықтауын жеткізе отырып, саладағы жетістіктерін де ортаға сала кетті.
Алқалы жиында «Біз Қазақстан Республикасында – қалыптасқан мемлекеттің конституциялық кеңістігінде тұрып жатырмыз» атты баяндама жасаған ҚР Ұлттық ғылым академиясының академигі, заң ғылымдарының докторы, профессор Сұлтан Сартаев тарихқа шегініс жасады. Ғалым 1924 жылдан бері қазақ жерінде бес конституцияның қабылданғанын алға тартты. Ол құжаттардың барлығы да өзіміздің өсіп-өркендеп жатқан заманымызға лайықтап жазылған конституциялар болды, деді ғалым әр дәуірдің өзіндік ерекшеліктері бар екеніне назар аудартып. Соның ішінде 2005 жылғы Ата Заңымыз азаматтарымыз аса құрметтейтін Негізгі Заңымызға айнала білді, деді ол.
Бұған дейін Конституциялық Кеңес Төрағасы Игорь Рогов өзінің мақаласында тәуелсіздікті нығайтудағы және ел халқының ауызбіршілігін сақтаудағы Конституцияның мызғымастығына кепіл ретіндегі ел Президентінің маңызды рөлін атап кеткен-ді. Онда Төраға былай деп жазыпты: «Қазақстан-2050» Стратегиясы қалыптасқан мемлекет – Қазақстан Республикасының дәуірі кезінде Конституцияны одан әрі жүзеге асыруға арналған ұзақ мерзімді маңызды бағдарламалық құжат болып табылады. Стратегияның негізгі қағидалары Негізгі Заң талаптарынан туындайды».
Ал Конституциялық Кеңес мүшесі Виктор Малиновский 1995 жылы қабылданған Ата Заңның маңызын ашып көрсетуге ұмтылды. Оның айтуынша, 1995 жылы қоғам жаңа Конституцияны қабылдауға пісіп-жетілген еді. Сол кезде Президент Н.Ә.Назарбаев өзге елдердің жиырмаға тарта конституциясымен жақын танысыпты. Оның мәліметіне қарағанда, 1993 жылғы Конституцияда жерге деген жеке меншік, тілдердің мәртебесі, мемлекеттің нақты сипаты толық анықталмағандықтан, тиісті өзгерістер қажеттігі туындаған. Оның үстіне қоғамның даму перспективалары да бұлыңғыр күйінде қалып қойғандығы айқын сезіліпті. Осыған орай қолданыстағы Ата Заңға тиісті өзгерістер енгізу үшін 1994 жылы тіпті, арнайы жұмыс тобы да құрылған. Сөйтіп, 1995 жылы Конституцияның жаңа жобасы әзірленіп, қоғам талқысына түсіп, жалпыхалықтық референдумда қабылданған.
Жаңадан қабылданған сол Негізгі Заңда Қазақстан демократиялық, зайырлы, әлеуметтік әрі құқықтық ел екені көрініс тапқан. Және ең басты құндылығы адам және оның еркі мен бостандығы деп те анық көрсетілген. Еліміз президенттік басқару формасына өтіп, билік тармақтарының арасы нақты ажыратылған. Қолданыстағы Конституцияға 1998, 2007 және 2011 жылдары өзгерістер енгізілгені белгілі. Алды ңғы екеуі еліміздің саяси құрылымына өзгерістер алып келсе, халықтық бастамашы топ ұсынған соңғысын Конституциялық Кеңес Ата Заңға сәйкес келмейді деп тапқаны белгілі. Нәтижесінде Елбасы кезектен тыс президенттік сайлау өткізу жөніндегі Жарлығын шығарды.
Әл Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті заң факультетінің профессоры, заң ғылымдарының докторы Арықбай Ағыбаев ең алдымен құқықтық білім мен сана-сезімді жетілдіріп, құқықтық мәдениетті қалыптастыру қажеттігін баса атап кетті. Оның пайымынша, Парламент халыққа құқықтық білім беру мәселесін насихаттайтын арнайы заңдық құжат қабылдағаны орынды болмақ. Осы ретте ғалым мемлекеттік тіл өз тұғырына әлі де орнамағандығын тілге тиек ете келіп, бұл мәселені үш тұғырлы тіл саясаты аясында жүзеге асыруға боларын меңзеді.
ҚР Президенті жанындағы Мемлекеттік басқару академиясының профессоры, Конституциялық Кеңестің бұрынғы мүшесі Николай Акуев Конституцияға өзгерістер тағы енгізілуі мүмкіндігімен бөлісті. Ол осы орайда «Қазақстан-2050» Стратегиясында Елбасы Парламент өкілеттігі туралы айтса, ғалым соны жоғары заң шығарушы органның қадағалау функцияларымен байланыстырды. Оның пайымынша, берілген өкілеттіктердің арқасында Парламент арнайы комиссия құрып, белгілі бір мәселе бойынша шешім де шығара алар еді.
Конференцияға қатысушылар мемлекет дамуының стратегиялық бағдарын және «Қазақстан-2050» Стратегиясы шеңберінде еліміздің құқықтық жүйесін ары қарай жетілдіру жайларын ортаға салды. Әсіресе, Конституциялық Кеңестің Ата Заңымыздың үстемдік құруындағы тәжірибесі мен конституциялық құндылықтарды сақтаудағы өзіндік орны ерекше атап айтылды.
Асқар ТҰРАПБАЙҰЛЫ,
«Егемен Қазақстан».
АСТАНА.
Суретті түсірген
Ерлан ОМАРОВ.
Қоғам мен мемлекет дамуының стратегиясы
Бурабайдағы «Rixos-Borovoe» отелінде Қазақстан Республикасының Конституциясы күніне арналған «Конституция – қоғам мен мемлекеттің даму стратегиясының негізі» атты халықаралық конференция өз жұмысын жалғастырды. Оны Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөніндегі уәкіл Асқар Шәкіров кіріспе сөзбен ашты.
Астанадан бастау алған халықаралық форум жұмысына табыс тілеген А.Шәкіров Адам құқықтары институтының міндеттеріне қысқаша тоқталды. Еуропа Одағы демократия мен адам құқықтары жөніндегі Еуропалық құрал сияқты бірқатар бастамаларға жол ашты, осынау игі шаралар халықаралық ұйымдармен бірлесіп жүзеге асырылуда. Бұл орайда Қазақстанда азаматтық қоғамды нығайтып, мемлекеттік билікпен серіктестік құрудағы белсенділіктің нәтижесінде құқықтық реформаны дамытуға назар аударылуда. Еліміздің Ата Заңы мерекеленіп отырған күні өткізілген ғылыми-практикалық конференция қазақстандық азаматтық қоғам өкілдері, ғалымдар және мемлекеттік қызметкерлердің шетелдік әріптестерімен тығыз байланыс орнатудың маңызды тұғырнамасы болып табылады. Қазақстан Конституциясының қоғамның тұрақты дамуына кепілдік беретін құндылық негіздері осыдан да көрініс табады.
– Елбасымыз «Сын сағатта тәуелсіздігіміздің кепілі болған қастерлі Ата Заңымыз – ұлттық рухымыздың адастырмас темірқазығына айналды» деп жоғары баға берген Конституциямыздың шарапаты тіршілік-тынысымызды шырайландыруда, – деді Ақмола облысы әкімінің орынбасары Асхат Қайнарбеков конференцияға қатысушыларды құттықтау сөзінде. – Ата Заң – біздің барлық құқықтық мәдениетіміздің қайнар көзі. Халық игілігін көздейтін экономикалық дамуға, мемлекетті басқарудың демократиялық принциптеріне біздің Конституциямыз жол ашуда. «Қазақстан-2050» Стратегиясының сенімді қадамдары ретінде жуырда ғана өткізілген аудандық деңгейдегі қалалар, кенттер және ауыл әкімдерінің сайлауын айтуға болады. Тәжірибе көрсетіп отырғанындай, біздің Ата Заңымыз өзінің мазмұнының терең, мүмкіндігінің мол екендігін бүкіл әлемге танытты.
Конференцияда негізгі баяндамаларды Тәжікстан Республикасы Конституциялық сотының хатшы судьясы Карим Каримов: «Тәжікстан Республикасы Конституциялық сотының әлеуметтік мемлекеттің конституциялық негізін қамтамасыз етудегі рөлі» тақырыбында бастады. Конституцияның негізі әлеуметтік мемлекеттің принциптерін қамтамасыз етуге бағытталған, деді ол. Бізде әлеуметтік саясат пен әлеуметтік әріптестік басымдық алады. Ол республика Президентінің халыққа жолдауларында үнемі алға шығарылып келе ді. Соңғы жеті жылда бюджеттік инвестиция да еселеп артуды. Азаматтардың денсаулық, білім, тұрғын үй, зейнеткерлік, тағы басқа құқықтарын қорғау ерекше назарда ұсталады және мұнда Конституциялық сот өкілдігі соңғы шешім болып табылады.
Латвия Республикасы Конституциялық сотының судьясы Улдис Кинистің «Ақпараттық технологиялар құқығы – ХХІ ғасырдағы конституциялық құндылық» атты баяндамасында ақпараттық қоғам – тұрғындардың басым бөлігінің әл-ауқаты электрондық ортада таратылатын ақпараттық қызметке тікелей және жанама әсер ететін қоғам екендігі атап өтілді.
«Өзбекстан Республикасының Конституциясы және Конституциялық сот ісін жүргізуді одан әрі демократияландыру» тақырыбында сөйлеген Өзбекстан Республикасы Конституциялық сотының судьясы Ұзақ Базаров барша қазақстандықтарды ел Конституциясының қабылдануының 18 жылдығымен құттықтап, әріптестеріне азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау және құқықтық үстемдікті қалыптастырудағы жауапты жұмыстарына табыс тіледі.
ЕурАзЭҚ Соты судьясының кеңесшісі, заң ғылымдарының докторы Ермек Әбдірәсілов «Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің нормативтік қаулыларында құқықтың жасалуы және құқықтың қайта жасалуы» тақырыбындағы баяндамасында құқық қорғау мен құқықтық шығармашылық мәселелері заң ғылымы мен тәжірибесінде мейлінше проблемалық сипат алатындығына тоқталды. Билік бөлінісінің классикалық теориясы бойынша сот және басқа құқық қолдану органдары құқықты жасамауы керек, олардың рөлі бекітілген немесе мемлекет тарапынан белгіленген ережелерді қолданумен шектеледі, деді ол.
Сондай-ақ, конференция делегаттары мен қонақтарының назарына Армения, Молдова, Литва Конституциялық соттарының судьялары Ашот Хачатрянның, Петру Райлянның, Рамута Рушкитенің, М.В.Ломоносов атындағы Мәскеу мемлекеттік университетінің кафедра меңгерушісі Евгений Сухановтың, Финляндия Жоғары әкімшілік сотының құрметті президенті Пекка Халлбергтің, Халықаралық ынтымақтастық жөніндегі герман қоғамының (GIZ) Орталық Азия елдеріндегі құқықтық мемлекеттілікке қолғабыс жасау» бағдарламасының директоры Йорг Пудельканың баяндамалары ұсынылды.
Бақберген АМАЛБЕК,
«Егемен Қазақстан».
Ақмола облысы,
Бурабай ауданы.
Алматы айрықша атап өтті
Мұнда еліміздің Ата Заңы – Конституция күнінде бірқатар мерекелік іс-шаралар ұйымдастырылды
Қала әкімдігінің ұйымдастыруымен өткен дәстүрлі велошеруге ел намысын халықаралық жарыстарда қорғап жүрген велошабандоздар, үкіметтікемес ұйымдар өкілдері мен қала тұрғындары, сонымен қатар, құқық қорғау мекемелерінің қызметкерлері қатысты.
Спорттық-мәдени шара барысында қала әкімі Ахметжан Есімов еліміздің еңселі мемлекет болып қалыптасуында Ата Заңның үлесі зор екендігін жеткізіп, жиылған көпшілікті мемлекеттік маңызды мерекемен құттықтады.
«Еліміздің қарыштап дамуы үшін мызғымас та мығым заң қажет болды. Қазақстан Республикасының Конституциясы қабылданғаннан кейін аса қажетті заңдар қабылданып, олар уақыт өте келе дамып отырды. 1995 жылдың 30 тамызында Ата Заңымыз қабылданған бұл күн барша қазақстандықтар үшін қасиетті мереке ретінде тойланып келеді. Отандық заңдарды құрметтеу арқылы біз бүгінгі берекелі де бейбіт заманның жетістігі мен жемісін көріп отырмыз», деді қала басшысы.
Құқық қорғау органдары қызметкерлерін тиісінше қамтамасыз ету туралы Мемлекет басшысының берген тапсырмасына орай әкім қалалық сот қызметінің басшылығына 16 қызметтік көліктің кілтін табыс етті.
Мұнан өзге, бұл күні қала аудандарының орталықтарында мерекелік жәрмеңке мен түрлі мәдени ұжымдардың ұйымдастыруымен мерекелік бағдарламалар, ойын-сауық шаралары өткізілді. Кеш бата қаланың Абай атындағы алаңында Қазақстан эстрада жұлдыздарының қатысуымен концерт және би кеші ұйымдастырылып, көтеріңкі көңіл күйді от-шашумен әрледі.
Қанат ЕСКЕНДІР,
«Егемен Қазақстан».
АЛМАТЫ.