Қазақстан тарихшылары қауымдастығының атынан айтатын болсам, мұндай бастаманы күткенімізге көп уақыт болып еді. Бұл жұмыс алғаш тәуелсіздіктің алғаш жылдары басталған болатын. 1991 жылы Жоғары Кеңестің жанынан арнайы комиссия құрылып, оның тізгінін академик Манаш Қозыбаев ұстаған еді. Бұл комиссияның басты мақсаты – Кеңес өкіметінің өткен ғасырдың 1920-30 жылдардағы реформаларына баға беру. Сол комиссияның құрамында мен де болдым. Аталған комиссия өз жұмысының нәтижесін 1992 жылы жариялады. Араға бір жыл салып, 1993 жылы 14 сәуірде Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев қол қойған бірегей құжат – «Жаппай саяси қуғын-сүргін құрбандарын ақтау туралы» заң қабылданды.
Сол жылдардан бері айтарлықтай жұмыс атқарылып келе жатыр. Алайда бір мәселені ескеруіміз қажет. Өмірде ескірмейтін нәрсе жоқ. Осыдан 27 жыл бұрын қабылданған құжаттың кей баптары ескірді. Өз күшін жойды. Жазықсыз жапа шеккен саяси қуғын-сүргін құрбандарын ақтау барысы біраз бәсеңсіп, саябырлап қалды. Түрлі кедергілер пайда бола бастады. Соның салдарынан осыдан ондаған жыл бұрын басталған жұмыс өзінің логикалық межесіне жетпей қалды. Сондықтан Президенттің бұл үндеуі өз уақытында, қоғам сұранысына сәйкес жарық көрген құжат деп түсінемін.
Мемлекет басшысының бұл бастамасы ғалымдар мен тарихшылардың қолын ұзартуы тиіс. Яғни бұған дейін архивтерде ғана сақталып, ешкімге берілмей келген қуғын-сүргіндер мәселесіне қатысты көптеген құнды құжаттар комиссия мүшелері үшін қолжетімді болуы қажет. Ендігі тілегіміз – осы жаңадан құрылатын комиссия жұмысының нәтижесін көру. Соған жан-жақты қолдау білдіруіміз керек.
Мәмбет ҚОЙГЕЛДИЕВ,
ҰҒА академигі,
тарих ғылымдарының докторы, профессор
