Себебі мұндай қадамды ең алғаш тәуелсіздік алған жылдардан бері күткен болатынбыз. Сондықтан өз үндеуінде Қ.Тоқаев зұлмат жылдарда қанша адамның зардап шеккенін шегелеп айтып берді. Большевиктердің 1920-50 жылдарда халқымызға жасаған зорлық-зомбылығы қай отбасын болсын айналып өткен жоқ. Әр әулеттің шежіресінде жақын туыстары ашаршылықтан қырылған, 1937-1938 жылдары жаппай саяси қуғын-сүргінге ұшыраған, жер аударылған, мал-мүлкі тәркіленген, не болмаса Екінші дүниежүзілік соғыста тұтқынға түсіп, немістің лагерінде болған, кейін Кеңес Одағына оралған соң сотталып, айдалған, ауыр жұмыстарға жұмылдырылған оқиғалар кездеседі. Сондықтан отандастарымыз Президенттің үндеуінде берілген тапсырмаларды қолдайды деп сенемін.
Әрине, елімізде «Жаппай саяси қуғын-сүргін құрбандарын ақтау туралы» арнайы заң бар. Алайда 1993 жылы қабылданған бұл заң көрші Ресейде қабылданған заңға ұқсас келеді. Соның салдарынан жазықсыз жазаланған азаматтардың біраз санаты ақталмай қалды. Мәселен, 1928 жылы байларды тәркілеу кезінде дәулетті азаматтардың көбі із-түссіз жоғалып кетті. Олардың соңынан ешкім іздеу салып, тереңнен зерттемеді. Сондай-ақ ашаршылық жылдарында қырылғандарға саяси баға бермедік. Ұжымдастыруға қарсы шыққан он мыңдаған көтерілісшіні жазалау отрядтары аяусыз басып жаншыды. Сотсыз, тергеусіз ажал құшып, сай-сайда сүйектері ағараңдап қалды. Қыл аяғы масақ теріп жүріп, істі болғандар, сотталғандар қаншама. Сондықтан қазақ халқының басына төнген осындай қасіреттерді ұмытуға хақымыз жоқ. Шындықтың шырағын жағар кез келді. Яғни Мемлекет басшысының бұл үндеуін – тарихты таразылау бағытында жасалған үлкен қадам деп бағалауға болады. Сондықтан осы комиссияның жұмысы нәтижелі болады деп ойлаймыз. Соның жемісі ретінде жоғары оқу орындарына ұсынуға лайықты жаңа тұрпаттағы оқулықтар жазылады, тарихшыларымыздың көп томды еңбегі толықтырылады деген сенімдеміз.
Зиябек ҚАБЫЛДИНОВ,
Ш.Уәлиханов атындағы Тарих және этнология институтының директоры, тарих ғылымдарының
докторы, профессор