Пікір • 02 Маусым, 2020

Маңызды шешім

501 рет
көрсетілді
3 мин
оқу үшін

Адамзат тарихында XX ғасырдың 1920-1950 жылдарын рухтың үстемдігі және техникалық ақыл-ойдың салтанат құра бастаған кезеңі деп айтуға болады. Осы уақыт химия өнеркәсібі мен медицина дамуының басталу сәті болды.

Маңызды шешім

Алғашқы антибиотиктер, инсулин пайда болды, ядро­лық медицина өз дамуын бас­тады. Көліктің дамуы жаңа деңгейге көтерілді, әуе өнер­кәсібі дамыды. Осы кезеңде атомдану іске асты, адам­заттың космосқа шығуына мүм­кіндік берген ракета құрылысы саласындағы жаңа зерттеулер жүргізілді. Бұл теледидар мен компьютер жасау қолға алына бастаған кезең.

Бірақ, өкінішке қарай біздің тарихымызда 1920-1950 жылдар – саяси репрессиялардың қасі­ретті кезеңі болды. Қазақ­стандық 100 мыңнан астам адам заңсыз саяси қудалауға ұшырады, 20 мыңнан астам адам атылды. Отбасы мүшелері – әйелдер мен балалар да репрес­сия құрбандарына айналды.

18 мыңнан астам әйел «АЛЖИР»-ге қамалды. 1951 жылға дейін балаларды да ла­герь­де ұстады. Қазақстан аума­ғында барлығы 11 лагерь құрыл­ды, онда репрессияға ұшыра­ғандар мен олардың отбасылары болды.

1919-1922 және 1932-1933 жылдардағы ашаршылық үлкен апат болды. 14 жыл ішінде Қазақстанда ашаршылық 3 млн адамның өмірін жалмады. Ойластырылмаған мемлекеттік саясат және көшпелі халықты күштеп отырықшыландыруға бағытталған зорлық-зомбылық ашаршылықтың себебіне айналды.

Жекелеген адамдар және олардың отбасыларын ғана емес, тұтас халықтарды да репрессияның жалыны шарпыды. Қазақстан аумағына жекелеген халықтардың өкілдерін күштеп көшіру біздің еліміздің келешек тағдырын анықтап берген қайғылы оқиға болды. Қазақстанға депортациялау үш кезеңмен жүргізілді, соның нәтижесінде миллионнан астам адам жер аударылды.

Бүгінде Қазақстанда өт­кен ғасырдың алғашқы жар­ты­сындағы саяси репрессияның салдары ізін қалдырмаған отбасы жоқ.

Қазақстанда сол жыл­дар­дағы сабақ боларлық жағдайды есте сақтау үшін Саяси қуғын-сүргін жә­не ашаршылық құрбандарын еске алу күні аталып өтеді. Бұл еске алу этностық шығу тегіне, кон­фессиялық тиістілігіне неме­се жасына қарамастан Қазақ­станның барлық азаматтарын біріктіреді.

Жаппай саяси репрес­сияға ұшыраған адамдарға қа­­тыс­ты әділеттілікті орнату мақ­сатында 1993 жылы «Жаппай сая­си қуғын-сүргiн құр­бан­дарын ақтау туралы» заң қабыл­дан­ды. Заңда ақтауға жататын аза­маттардың санаттары анық­талды. 23 жыл ішінде ауқымды жұмыс атқарылды.

Саяси қуғын-сүргін және ашаршылық құрбандарын еске алу күніне орай Мемлекет бас­шы­сы қазақстандықтарға үндеу жасап, жазықсыз жазалан­ған­дарды есте сақтауға шақырды. Сол жылдардағы қасіретті есте сақтау арқылы ғана кемел келешекке жол ашамыз. Сондай-ақ Мемлекет басшысы саяси қуғын-сүргін құрбандарын ақ­тау үшін арнайы Мемлекеттік ко­мис­сия құруды тапсырды, оның негізгі міндеті тарихи әділ­дікті қалпына келтіру болмақ.

 

Леся КАРАТАЕВА,

тарих ғылымдарының докторы, Президент жанындағы ҚСЗИ-дің бас ғылыми қызметкері