2002 жылдары арнаулы методикамен есептеп, ауылдарды әлеуеті жоғары, орта және келешегі жоқ ауылдар деп бөлді. Кейін тірек ауылдары анықталып бекітілді. Ал енді қазір ауылдар азайып, халық қалаға, жағдайы жақсы елді мекендерге көшіп, шаруашылыққа қолайсыз көп ауылдар қаңырап бос қалғаны жасырын емес. Тәуелсіз ел болғанымызға 29 жылға жақындайды. Осы уақыттың ішінде ауылдар табиғи жолмен іріктеліп, қалатыны қалып, жабылатыны жабылып болған сияқты. Сондықтан ендігі қалған ауылдарды келешегі бар-жоқ немесе тірек ауылдары деп бөліп жармай-ақ, бәріне бірдей жағдай жасалса дұрыс болар еді.
Жоғары қызметте жүрген азаматтардың қайсысы сөйлесе де, біздің халқымыздың негізі ауылда қаланғанын, біздің менталитетіміздің ауылға жақын екенін айтады. Қалаға кеткен қыр баласы ауылды аңсайды. Енді сол ауылдарды өркендету үшін біраз шараларды жүзеге асыру керек. Ауылды өркендетудің бірден-бір жолы – ауылшаруашылығын дамыту. Иә, елімізде көптеген бағдарламалар жасалып, жұмыс істеуде. Әсіресе «Сыбаға», «Алтын асық», «Құлан» бағдарламалары мал басын көбейтуге септігін тигізіп келеді. Ауылдар сапалы ауыз сумен қамтылып, көркейе түсуде. Енді қазір қолға алынған «Ауыл – ел бесігі» бағдарламасының шарапаты барлық ауылдарға жетсе екен. Ол үшін «келешегі жоқ ауыл» деген ат алынып тасталуы керек.
Тағы да бір ескеретін жағдай, министр ауысқан сайын бағдарламалардың да өзгеруі қашан тоқтайды? Жақында бір депутат субсидиялау бағдарламасының 45 рет өзгергенін айтып қалды. Ендеше ауылшаруашылығын өркендету бағдарламасын 2050-жылға дейін жасап, бүкіл елдің талқылауына салып, бір-ақ рет бекітсе, содан оны министрлердің әрқайсысы өзгерте бермей, тек орындалуына аянбай тер төксе құба-құп болар еді. Тағы бір айтары, қазір бюджет үнемдейміз деген желеумен ауылдық әкімдіктер оңтайландырылуда. Ауыл әкімдіктерінде екі-үштен ғана штат бар. Сонда әр ауданнан бір-екі әкімдік жабылғанда қанша үнемдейміз? Бір облыстың жасаған үнемі республикадағы бір ірі холдинг басшысының жалақысына да жетпейді. Сондықтан әкімдіктерді қысқарту дұрыс шаруа болмаса керек. Айтпақшы, ауыл мектептеріндегі бала саны жөніндегі нормаға да аздаған өзгерістер енгізілсе екен. Қазір негізгі мектептерде 41 бала, орта мектепте 81 бала болуы керек деген талап бар. Осы шектеуді мамандар қайтадан зерделеп, азайтса дұрыс болар еді.
Баяғы кеңшарлардың кезінде салынған үйлердің тозығы жетті, сондықтан ауылдарға да үй салатын бағдарламалар қажет. Қорыта айтқанда, көпжылдық бағдарламалар әр ауылдың ерекшелігі мен шаруашылықтың қандай түрін жүргізуге ыңғайлы екеніне қарай жасалуы керек.
Батырбек АХМЕТОВ,
еңбек ардагері, «Құрмет», «Парасат» ордендерінің иегері
Қостанай
