Білім мен ғылымның астанасы

Балабақша баспалдағы

Бас қалада маман болып қал­ған жандар бас қосып, жас отба­сы­лардың қатары жыл сайын кө­бе­йіп келеді. Соның нәтижесінде бала туу көрсеткіші де жыл санап жоғарылап, балабақшаларға сұ­ра­ныс артты. Нұр-Сұлтан қаласы білім басқармасының былтыр жыл соңында таратқан мәліметіне сү­йен­сек, елордада 369 мектепке де­йінгі ұйым бар. Оның 90-ы – мем­ле­кеттік, 3-еуі – ведомстволық, 214-і – жекеменшік балабақша, ал 43-і – мемлекеттік тапсырыс алатын шағын орталықтар. Осыншама мектепке дейінгі ұйымда 50 мыңнан аса бала тәрбиеленіп жатыр. Бір қарағанда аз көрінетін шығар, алайда бұл – бір аудандағы халықтың са­нындай көрсеткіш. Демек алдағы уа­қытта астанамыздың ауқымы ар­та беретіні сөзсіз. Мұнымен бір­ге балабақшалардың, ондағы ба­ла­­ларға арналған орындардың көле­мі де көбейе түседі. Қалалық білім басқармасы жыл сайын 240 орын­ға ла­йықталған 1-2 мемлекеттік бала­бақ­­шаның салынатынын айтады. Со­ның жанында тағы 10 шақты же­ке­­меншік мектепке дейінгі ұйым­дар тәрбиеленушілерге есігін ашады.

Мұның барлығы жас мамандарға жұ­мыс орнын ашуға септігін тигізді. Жадыра Оспанова елордадағы «Хан­шайым» жекеменшік бала­бақ­ша­сында тәрбиеші болып жұмыс іс­тей­ді. Туған жерінен нәпақа табуға ғана емес, жас қаламен болашағын байланыстыруға келген ол мұндағы балақайлардың тәрбиесіне ерекше мән беретінін айтады. «Елордалық ба­лаларды тәрбиелеп жүргеніме көп болған жоқ. Осы аз уақытта қол жеткізген жетістіктер бар­шы­лық. Тәрбиеленушілерім өздері туған және өсіп келе жатқан ша­һа­рын сүйеді, сондықтан да бас қа­­ланың бейнесін қағаз беті­не сү­йіс­­пеншілікпен және мақ­та­ныш­­пен салады. Мен оларды өз қиял­да­рындағы ғажайып қаланың ең дені сау, тәрбиелі, ізетті, өз бетінше әрекет ете алатын, қоршаған ортасы­на мейіріммен қарайтын, білімді де тәртіпті тұрғындары болғанын қа­лай­­мын. Сол үшін әр күнімді бала­ларға барымды беруге, өмірде қа­жет­тінің бәрін үйретуге арнаймын», дей­ді тәрбиеші Жадыра. Бізге бейне байланысқа шыққан ол ересек топ­тағы тәрбиеленушілерінің мектепке сақадай сай екенін көрсетті. Бала­лар­дың әрқайсысы әріпті танитынын, буындарды қосып оқи алатынын және санауға да жүйрік екенін бір-бірімен жарысып көрсетті. Иә, олар – елорданың ғана емес, елі­міз­дің ертеңі.

Мектептен маманданып шығатын шәкірттер

Елордада бүгінде 180 мыңнан аса оқушы бар екен. Елорда әкімі Алтай Көлгінов 2020 жылы 12 мектеп са­лу жоспарланғанын және алдағы 5 жылда 60 мың орынға 50 мың оқу ошағы бой көтеретінін айтқан еді. Осы материалды әзірлеу барысында Нұр-Сұлтан қаласы білім басқармасының деректері арасынан бір көрсеткішке көзіміз түсті. Ел астанасы Арқаға көшірілмей тұрғанда қалада небәрі 35 мектеп болған екен. Ал қазір орта білім беретін оқу ошақтарының саны 100-ге жуықтайды. Енді мына бір дерекке назар салсақ, ел егемендігін алған жылы қаладағы бір ғана оқушы «Алтын белгіге» үміткер болыпты. Ал қазір әр мектептен кемі екі-үш оқушы «Алтын белгімен» бітіреді. Сан әрдайым сапаға әсер етеді, бә­се­ке қашанда биіктеуге бастайды.

Әлихан Рахметов елордадағы №73 физика-техникалық мектеп-лицейін биыл бітірді. Аталған оқу ошағының ерекшелігі – ел астанасында ғана емес, еліміз бойынша бірегей бағытқа бейімделгенінде. Қазақстанда физика-математикалық мектептер көп, бірақ физика-тех­ни­калық бағытта білім беретін оқу ошағы жоқ еді. 2014 жылы бас қалада бой көтерген, бүгінде бөлекше бағытта білім беретін оқу ордасының түлегі Әлихан мек­теп­тен-ақ маманданып шықты. Әлбетте кәсіби шыңдалып шықпаса да, мектеп қабырғасында жүріп өмірлік кәсібінің іргетасын қалай алды. Ол №73 физика-техникалық мектеп-лицейінде ашылған STEM зертханасында зағип жандарға жолда жүруге көмектесіп, сигналдар арқылы кеңістікті бағдарлауға жәр­демдесетін құрылғы жасады. «Аста­намыз барлық жағынан, әсі­ре­се біз секілді оқуға, білуге, жаңа­лық ашуға ұмтылған ұландар үшін білім бәсекесінде де бас болып келеді. Мен мектептегі біліміммен мүмкіндігі шек­теулі жандардың мүмкіндік ая­сын кеңейтуді көздедім. Енді осы ойлап тапқан құрылғымды әрі қарай жетілдіргім келеді. Бұл үшін жоғары білім алу керек. Болашақта бағдарламалау бағытында мамандансам деймін. Бұл мақсатыма шетелге кетпей-ақ Астана ІТ уни­вер­си­те­тінде білім алып қол жеткізе алатыныма сенімдімін», дейді Әлихан.

Іргелі қаланың ізденушілері

Нұр-Сұлтан қаласы әкімдігінің дерегі бойынша бас қалада 35 кә­сіп­тік-техникалық колледж бар. Кол­ледждерде 23 мыңнан аса ма­ман даярланып жатыр. Өткен жылы дәл осы уақытта елордалық кол­лед­ждердің жәрмеңкесі болды. Биыл елдегі жағдай оң болғанда, тағы да өткізілер еді. Өткен жылғы жәр­меңкеде астаналық арнаулы оқу орнында кәсіптік-техникалық білім алып жүрген студенттердің білігін байқадық. Бірі тігін тігіп, дизайнерлік жұмысын көпшілікке ұсынса, екіншісі арнаулы аппаратпен емделушісінің ауыз қуысындағы тістеріне диагностика жүргізіп жатты. Үшінші бір колледж студенті тағам немесе сусын түрін әзірлеудің тех­нологиясын көрсетті, ал келесі бірі шаш үлгісінің жаңа түрін жасап шықты. Ал ауыл шаруашылығына қажетті құралды құрастырған сту­дент­­тер тіпті сүйсіндіреді. Осы қа­­тар­ды толассыз тізбектей беруге болады. Шыны сол, астаналық мек­теп­тің 9 сыныбын тауысқан түлек кез келген мамандыққа даярлайтын колледжді өзі туған, тұратын қаладан таба алатынына куә боласыз.

Бас қаладағы жоғары оқу орын­дары мен олардың беделі де, сөз басында айтқанымыздай, алыс­та­ғы мектеп түлектерін, тіпті ше­тел­де­гі қазақ жастарын туған жерге тар­ту­ға түрткі болып отыр. Өйткені мұн­дағы оқу орындарының басым бө­лігі қазақстандық және әлем­дік рейтингтерде үздіктер қата­ры­нан көрініп келеді. Білім және ғылым министрлігінің ақпаратына қарағанда, елордада 18 жоғары оқу орны бар екен. Соның ішінде Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлт­тық университеті Quacquarelli Symonds (QS) халықаралық рейтингі жа­рия­ла­ған «Әлемнің үздік 1000 жоғары оқу орны» тізімінің 365-орнына тұрақтады. Ел астанасындағы осындай алдыңғы қатарлы университеттер өз кезегінде мамандар даярлаумен шектелмей, оларға жұмыс тауып беретін әрі ғылыми орта сыйлайтын алаңға айналып отыр. Мәселен, жоғарыда аталған бір ғана ЖОО-да 11 академик, 533 ғылым кандидаты, 164 PhD докторы, 181 ғылым докторы, 163 профессор, 299 доцент, 48 қауымдастырылған профессор еңбек етеді. Ал білім сапасын ұлттық және халықаралық FIBAA, IQAA, ACCA агенттіктерінде алдыңғы орыннан көрініп келе жатқан, «Атамекен» Ұлттық кәсіпкерлер палатасының зерт­теу нәтижесі бойынша түлек­те­рінің 88%-ы оқу бітіргеннен кейінгі алғашқы айларда жұмысқа орналасатын, қазіргі таңда 7 профессор, 8 академиялық профессор, 34 ғылым кандидаты, 25 PhD докторы, 10 ғылым докторына ғылыми орта сыйлап отырған М.Нәрікбаев атындағы заң университеті түрлі ірі компанияларда қызмет ететін мамандарды жұмысқа тартуға ерекше мән береді. Жалпы ғылыми-оқытушылық құрамды шетелдік білікті мамандармен толықтыруда Назарбаев университеті алда ке­ле­ді. Құрылғанына биыл 10 жыл толған НУ студенттерін даярлауға АҚШ, Ұлыбритания, Канада, Грекия, Италия, Оңтүстік Корея, Ресей, Аустралия, Түркия және Үн­­дістан елдерінің үздік ұлттық және халықаралық зерттеушілері жұмыс­қа шақырылған. Оқытушы-профессорлар мен ғылыми қызмет­кер­лердің 74 пайызы (477 адам) әлемнің 53 елінен келген, ал 26 па­йызы – ұлттық кадрлар. Кадры сапалы жоғары оқу орнының беретін білімі де сапалы болатыны сөзсіз, ал жоғарыдағыдай қатарды астаналық университеттердің білікті мамандарымен толықтыра түсуге болар. Маңыздысы 59 297 бакалавриат, 7 100 магистрант пен 1 473 докторант елордадағы жоғары оқу орындарын бекер таңдамағаны анық.